اسنپ‌بک یا بازگشت به تنش
گروه سیاسی: وزیر امور خارجه کشورمان دیروز با انتشار مطلبی در صفحه ایکس خود، مجددا به اروپا هشدار داد هر گونه تلاش تروئیکای اروپا برای سوءاستفاده از سازوکار موسوم به ماشه، می‌تواند پیامدهای جدی در پی داشته باشد. عراقچی روز یکشنبه نیز طی یادداشتی که در نشریه فرانسوی لوپوئن منتشر شد، طرح مکانیسم ماشه از سوی اروپایی‌ها را یک خطای راهبردی برای این کشورها دانسته بود. با احتساب توئیت دیروز عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان طی 2 روز، 2 بار زنگ خطر را برای اروپایی‌ها به صدا درآورده است.
اسنپ‌بک یا همان مکانیسم ماشه، سازوکاری پیش‌بینی شده در مکانیسم حل اختلاف مندرج در برجام است. اگر عضوی از اعضای این توافق به این نتیجه برسد که عضو دیگری از توافق به تعهداتش ذیل برجام پایبند نیست، می‌تواند این موضوع را در کمیسیون مشترک برجام مطرح کند. سپس اگر بعد از ۳۵ روز این موضوع در کمیسیون مشترک برجام حل نشد، مساله به شورای امنیت ارجاع خواهد شد.
اروپایی‌ها در ماه‌های گذشته به اشکال مختلف سخن از امکان استفاده از مکانیسم ماشه را به میان آورده‌اند. در یکی از آخرین موارد، 10 اردیبهشت‌ماه، ژان نوئل بارو، وزیر خارجه فرانسه در یک کنفرانس مشترک خبری با رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گفت: «اگر مذاکرات برای رسیدن به توافق درباره برنامه هسته‌ای ایران به نتیجه نرسد و منافع امنیتی کشورهای اروپایی تامین نشود، فرانسه این اختیار را دارد که مکانیسم بازگشت سریع تحریم‌ها (SnapBack) را که اکتبر 2025 منقضی می‌شود، در شورای امنیت فعال کند و بدون هیچ تردیدی تحریم‌های علیه ایران را مجددا اعمال خواهد کرد».
* انفعال رعیت‌ها!
اروپا که خود پس از خروج یکطرفه آمریکا از برجام، عملکرد ضعیفی داشت و هرگز نتوانست مواضع قاطعی در این باره اتخاذ کند، اکنون بدون توجه به مذاکرات دوجانبه غیرمستقیم که بین ایران و آمریکا در جریان است، هر از گاهی ساز مخالف کوک می‌کند. در این باره سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان طی یادداشت مفصلی که در نشریه لوپوئن منتشر شد، به تشریح خطاهای اروپا در سیاست‌های راهبردی‌اش پرداخت.
عراقچی در بخشی از یادداشت خود آورده بود: هنگامی که سال ۲۰۱۸ دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا به صورت یکجانبه از برجام بیرون آمد، اروپا باید تصمیمی قاطعانه می‌گرفت. در همان زمان، برونو لومر، وزیر وقت دارایی فرانسه در واکنش به خروج یکجانبه ترامپ از برجام اعلام کرد اروپا «رعیت» واشنگتن نخواهد بود اما در عمل 3 کشور اروپایی یعنی انگلیس، فرانسه و آلمان نتوانستند این را ثابت کنند.
وی در ادامه نوشته بود: امروز نتیجه همان الگوی بی‌تصمیمی راهبردی به درون خانه اروپایی‌ها هم رسیده است؛ جایی که واشنگتن برای توقف جنگ اوکراین با بی‌اعتنایی به پایتخت‌های اروپایی، به صورت مستقیم با مسکو وارد گفت‌وگو شده است. همین بی‌تصمیمی راهبردی، در سیاست اخیر 3 کشور اروپایی در قبال سازوکار موسوم به «ماشه» در برجام بیش از هر جای دیگر نمایان شده است. این سازوکار که به عنوان آخرین ابزار حل اختلاف در این توافق طراحی شده، اکنون توسط اروپایی‌ها به عنوان یک اهرم فشار سیاسی استفاده می‌شود.
وزیر امور خارجه کشورمان سپس به کشورهای اروپایی هشدار داد: «ایران موضع خود در برابر احتمال استفاده اروپایی‌ها از مکانیسم ماشه را به صورت شفاف اعلام کرده است. ما به صورت رسمی به تمام امضاکنندگان برجام هشدار داده‌ایم سوءاستفاده از سازوکار ماشه عواقبی خواهد داشت؛ از جمله اینکه نه‌تنها به نقش اروپا در این توافق پایان می‌دهد، بلکه این اقدام به صورت بالقوه به افزایش تنش‌هایی غیرقابل ترمیم نیز منجر خواهد شد».
* هشدار دوباره
حالا عراقچی مجددا هشدار خود به اروپایی‌ها را تکرار کرده است. وی دیروز در صفحه ایکس خود خطاب به تروئیکای اروپا نوشت: «هرگونه سوءاستفاده از سازوکار اسنپ‌بک پیامدهای جدی به دنبال خواهد داشت».
عراقچی همچنین نوشت: «ایران موضع خود را به روشنی اعلام کرده است؛ ما به‌صورت رسمی به تمام امضاکنندگان برجام هشدار داده‌ایم هرگونه سوءاستفاده از سازوکار «بازگشت خودکار تحریم‌ها (SnapBack)» پیامدهایی به دنبال خواهد داشت. نه‌تنها پایان نقش اروپا در این توافق را رقم خواهد زد، بلکه ممکن است به تشدید تنش‌هایی منجر شود که بازگشتی برای آنها قابل تصور نیست».
وی افزود: «3 کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) باید از خود بپرسند چگونه کار به این بن‌بست کشیده شده است».
وزیر امور خارجه تصریح کرد: «در پی رایزنی‌های اخیر با روسیه و چین، آمادگی خود را برای سفر به پاریس، برلین و لندن جهت آغاز فصلی تازه در روابط ابراز کردم؛ این ابتکار منجر به انجام گفت‌و‌گو‌های مقدماتی در سطح معاونان وزرای امور خارجه شد، آغازی شکننده، اما امیدبخش؛ با این حال، زمان به‌سرعت در حال گذر است».
عراقچی تاکید کرد: «نحوه پاسخ ما به این لحظه حساس، آینده روابط ایران و اروپا را بسیار عمیق‌تر از آنچه بسیاری تصور می‌کنند، رقم خواهد زد؛ ایران آماده است ورق را برگرداند؛ امیدواریم شرکای اروپایی ما نیز چنین اراده‌ای داشته باشند».
در زمانی که مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در صدد حل مشکلات پرونده هسته‌ای ایران و رفع تحریم‌های ظالمانه است، این پرسش به وجود می‌آید: اروپا از سنگ‌اندازی در این مسیر چه اهدافی را مد نظر دارد. گفته می‌شود اروپا از کنار گذاشته شدن در پرونده‌هایی مانند جنگ اوکراین و پرونده هسته‌ای ایران ناراحت است اما همان‌طور که عراقچی نیز تاکید کرد، شاید انفعال خود آنها در مسائلی چون خروج یکطرفه آمریکا از برجام چنین وضعیتی را برای‌شان رقم زده است. چند روز پیش که خبرنگاران از سخنگوی وزارت امور خارجه درباره برخی اظهارات مطرح شده مبنی بر کنار گذاشتن اروپایی‌ها از مذاکرات و اینکه آیا این موضوع به درخواست ایران بوده یا آمریکا پرسیدند، اسماعیل بقایی گفت: هیچ‌کدام؛ انتخاب خودشان بود.
***
واکنش عراقچی به سنگ‌اندازی‌های نتانیاهو
وزیر امور خارجه با اشاره به گزارش‌ها درباره تلاش نخست‌وزیر و وزیر امور استراتژیک رژیم صهیونیستی برای کارشکنی در اقدامات واشنگتن برای معامله با حماس، آن را نمونه‌ای از خروار توصیف کرد.
سیدعباس عراقچی دیروز طی پیامی در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس، گزارش چندی پیش روزنامه تایمز اسرائیل را بازنشر کرد که در آن از تلاش‌های «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی و «ران درمر» وزیر امور استراتژیک او برای کارشکنی در تلاش‌های واشنگتن برای معامله با حماس و آزادی زندانیان باقی‌مانده در غزه خبر داده بود.
این روزنامه صهیونیستی ماه مارس گزارش داد شخصیت‌های نزدیک به نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی حمله جنون‌آمیزی را برای ممانعت از موفقیت آمریکا در آزادی زندانیان به راه انداخته‌اند و نتانیاهو و ران درمر در واقع نگران این هستند که به سادگی فاش شود چه کسی عملا به دنبال معامله و چه کسی به دنبال ادامه جنگ است. عراقچی در پیام خود خاطرنشان کرد: این، مشتی از خروار است.