ادارات دولتی مکلف به تأمین انرژی خورشیدی

با افزایش شکاف میان تولید و مصرف برق، دولت چهاردهم توجه ویژه‌ای را به توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر معطوف کرده است. این نوع نیروگاه‌ها به دلیل سهولت ساخت و عدم وابستگی به سوخت‌های فسیلی، گزینه‌ای مطلوب برای کاهش بحران انرژی محسوب می‌شوند. از نخستین روزهای آغاز به کار، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، توسعه این نیروگاه‌ها را در اولویت قرار داده و در جلسات متعدد با مسؤولان بر تسریع روند اجرایی تأکید کرده است. وی همچنین از فعالان حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر خواسته در صورت مواجهه با موانع، به شخص او مراجعه کنند تا مشکلات برطرف شود.
سال گذشته سیستم بانکی نیز وارد عمل شد و جلساتی را برای تأمین منابع مالی نیروگاه‌های تجدیدپذیر برگزار کرد. این اقدام با هدف تسریع احداث این نیروگاه‌ها و حمایت از توسعه پایدار انجام شده است. با نزدیک شدن به سال ۱۴۰۴ و احتمال افزایش خاموشی‌ها، رئیس‌جمهور به تمام نهادهای اداری کشور تکلیف کرد مطابق قانون برنامه توسعه، ۲۰ درصد از برق مصرفی خود را از منابع تجدیدپذیر تأمین کنند و برای تحقق این هدف، 2ماه مهلت در نظر گرفت.
در همین راستا امیر دودابی‌نژاد، معاون سرمایه‌گذاری و تنظیم مقررات سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری برق ایران (ساتبا)، اعلام کرده است تا تابستان امسال بخش قابل توجهی از دستگاه‌های اجرایی و دولتی به مولدهای خورشیدی مجهز خواهند شد. طبق مقررات موجود، ادارات دولتی موظف هستند حداقل ۲۰ درصد از برق مصرفی خود را از منابع تجدیدپذیر تأمین کنند. با توجه به تأکیدات دولت و شخص رئیس‌جمهور، مقرر شده این هدف در سریع‌ترین زمان ممکن اجرایی شود. معاون ساتبا همچنین خاطرنشان کرد سازمان برنامه ‌و بودجه و مقام‌های استانی تأمین اعتبار لازم برای این طرح را آغاز کرده‌اند. در همین راستا پیمانکاران واجد شرایط شناسایی شده‌اند تا دستگاه‌های دولتی بتوانند با آنها قرارداد همکاری امضا کنند.
یکی از چالش‌های اصلی توسعه نیروگاه‌های خورشیدی تأمین تجهیزات باکیفیت و قیمت مناسب است. ساتبا تلاش کرده است با همکاری تولیدکنندگان داخلی، تجهیزات مورد نیاز را تأمین کند و از بروز مشکلات در این زمینه جلوگیری شود. در این راستا جلساتی با تولیدکنندگان داخلی اینورتر برگزار شده است. اینورتر یکی از تجهیزات اصلی در مولدهای خورشیدی محسوب می‌شود و خوشبختانه ظرفیت تولید آن در داخل کشور وجود دارد. با توسعه محدود نیروگاه‌های خورشیدی در سال‌های گذشته، این توان تولیدی تاکنون مورد استفاده گسترده قرار نگرفته بود. اکنون این صنعت آماده افزایش تولید داخلی و تأمین نیازهای کشور شده است.
سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری برق ایران اجرای این طرح را آغاز کرده و پژوهشگاه نیرو، به عنوان یکی از مجریان پروژه‌های پایلوت، نیروگاه‌های خورشیدی را در ساختمان‌های دولتی راه‌اندازی کرده است. محمد دوست‌محمدی، مجری طرح ملی احداث ۶۰۰ مگاوات نیروگاه خورشیدی در ساتبا، از افتتاح نیروگاه ۸۰۰ کیلوواتی دانشگاه تربیت مدرس در آینده نزدیک خبر داده و اعلام کرده است ۳۰۰ کیلووات از ظرفیت این نیروگاه روی سقف ورزشگاه سرپوشیده دانشگاه نصب شده است. همچنین نیروگاه ۲۵۰ کیلوواتی پشت‌بامی سازمان برنامه ‌و بودجه به بهره‌برداری رسیده که روزانه یک مگاوات‌ساعت برق تولید می‌کند. علاوه بر این، ساخت نیروگاه خورشیدی با ظرفیت 1.8 مگاوات در محل مصلای تهران نیز به‌زودی آغاز خواهد شد. سازمان حفاظت از محیط‌زیست نیز به نیروگاه خورشیدی مجهز شده است.
در استان لرستان، ادارات دولتی ملزم به نصب پنل‌های خورشیدی شده‌اند اما تاکنون تنها ۳۰ اداره این الزام را اجرا کرده‌اند. طبق مقررات موجود، ادارات دولتی باید ۲۰ درصد از برق مصرفی خود را از منابع تجدیدپذیر تأمین کنند. مصرف برق این بخش سالانه حدود ۱۳ میلیارد کیلووات‌ساعت برآورد شده و برای تحقق این هدف، نصب حداقل ۱۷۰۰ مگاوات نیروگاه خورشیدی ضروری است. با توجه به اهتمام ویژه دولت چهاردهم، انتظار می‌رود روند توسعه این نیروگاه‌ها سرعت بیشتری بگیرد و بخشی از بار شبکه برق کشور را کاهش دهد.
ظرفیت تولید برق خورشیدی در ایران حدود ۸۰۵ مگاوات است که ۶۱ درصد از کل ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر کشور را شامل می‌شود. با وجود پتانسیل بالای تابش خورشیدی - بین ۱۸۰۰ تا ۲۲۰۰ کیلووات ساعت بر مترمربع در سال - و بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در سال، این صنعت رشد قابل توجهی نداشته است. یکی از اصلی‌ترین دلایل این موضوع، اتکای بیش از حد به منابع فسیلی است؛ ایران همچنان ۹۴ درصد برق خود را از سوخت‌های فسیلی تأمین می‌کند، در حالی که میانگین جهانی ۳۹ درصد است. این وابستگی باعث شده است سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر بویژه برق خورشیدی چندان مورد توجه قرار نگیرد.
تحریم‌های اقتصادی نیز نقش عمده‌ای در کند شدن توسعه این صنعت داشته‌اند؛ محدودیت‌های بین‌المللی مانع ورود فناوری‌های نوین و جذب سرمایه‌گذاری خارجی شده‌اند، در حالی که کشورهای همسایه مانند ترکیه و عربستان سعودی توانسته‌اند با حمایت‌های گسترده، سرمایه‌گذاران خارجی را به این بازار جذب کنند. علاوه بر این، میزان سرمایه‌گذاری داخلی در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر نیز پایین بوده و تمرکز عمده دولت بر گسترش نیروگاه‌های حرارتی قرار داشته است. مشکل دیگر، زیرساخت‌های قدیمی و ناکارآمد شبکه برق ایران است که مانع بهره‌برداری بهینه از انرژی خورشیدی می‌شود. نبود سیاست‌گذاری پایدار و مشوق‌های مالی نیز به کاهش انگیزه بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در این بخش انجامیده است.
با توجه به افزایش تقاضای برق و چالش‌های تأمین انرژی، توسعه نیروگاه‌های خورشیدی می‌تواند نقش مهمی در کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و بهبود امنیت انرژی کشور ایفا کند. دولت برنامه‌هایی برای افزایش ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر دارد اما تحقق این اهداف نیازمند اصلاحات ساختاری و جذب سرمایه‌گذاری‌های جدید است. در صورت اجرای سیاست‌های حمایتی، ایران می‌تواند از مزیت‌های فراوان منابع خورشیدی خود بهره گرفته و جایگاه خود را در بازار انرژی‌های تجدیدپذیر تقویت کند.
ایران دارای چندین شرکت فعال در زمینه تولید پنل‌های خورشیدی است که ظرفیت تولید قابل توجهی دارند. یکی از مهم‌ترین موانع، وابستگی به واردات مواد اولیه مانند ویفرهای سیلیکونی است که باعث افزایش هزینه‌های تولید می‌شود. تحریم‌های اقتصادی نیز ورود فناوری‌های نوین و سرمایه‌گذاری خارجی را محدود کرده و سرعت توسعه این صنعت را کاهش داده است. عدم حمایت کافی از تولید داخلی یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار است، زیرا سیاست‌های حمایتی در این حوزه پایدار نبوده و انگیزه سرمایه‌گذاری را کاهش داده است. علاوه بر این، قیمت بالای تجهیزات تولید پنل‌های خورشیدی در ایران باعث کاهش رقابت‌پذیری نسبت به بازارهای بین‌المللی شده است. با این حال با افزایش تقاضا برای انرژی‌های تجدیدپذیر و سیاست‌های جدید دولت برای حمایت از این بخش، انتظار می‌رود صنعت تولید پنل خورشیدی در ایران در سال‌های آینده رشد بیشتری داشته باشد. جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، توسعه فناوری‌های تولید داخل و اصلاح سیاست‌های حمایتی می‌تواند زمینه‌ساز رونق بیشتر این صنعت باشد.
افزایش تولید پنل‌های خورشیدی در ایران می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر توسعه استفاده از این فناوری در بخش مصارف خانگی داشته باشد. با رشد ظرفیت تولید داخلی، هزینه‌های تولید کاهش می‌یابد و پنل‌های خورشیدی با قیمت مناسب‌تری در دسترس مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرند، که این امر منجر به افزایش استقبال خانوارها از انرژی خورشیدی و کاهش وابستگی به شبکه برق سراسری خواهد شد. یکی از مزایای اصلی این فناوری، کاهش هزینه‌های برق مصرفی است؛ نصب پنل‌های خورشیدی به خانوارها این امکان را می‌دهد تا بخش قابل توجهی از برق مورد نیاز خود را به‌صورت مستقل تأمین کنند، که در بلندمدت موجب صرفه‌جویی اقتصادی می‌شود. علاوه بر این، انرژی خورشیدی یک منبع پاک و تجدیدپذیر است که نقش مهمی در کاهش آلودگی محیط‌زیست و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای دارد. 
توسعه تولید داخلی پنل‌های خورشیدی همچنین امکان دسترسی به تجهیزات باکیفیت‌تر و فناوری‌های پیشرفته‌تر را فراهم می‌کند، که این امر راندمان تولید برق را افزایش داده و بهره‌وری سیستم‌های خورشیدی را بهبود می‌بخشد. علاوه بر آن، توسعه زیرساخت‌های مرتبط مانند سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی و اینورترهای کارآمد می‌تواند استفاده از پنل‌های خورشیدی را در مصارف خانگی مقرون‌ به ‌صرفه‌تر و کارآمدتر کند. با این حال چالش‌هایی مانند هزینه اولیه نصب، نیاز به فضای مناسب برای قرارگیری پنل‌ها و وابستگی به شرایط آب‌وهوایی همچنان مانع گسترش سریع این فناوری در بخش خانگی شده‌اند. سیاست‌های حمایتی دولت، از جمله ارائه تسهیلات بانکی و مشوق‌های مالی، می‌تواند روند پذیرش این فناوری را در میان خانوارها تسریع کند. در مجموع، افزایش تولید پنل‌های خورشیدی زمینه‌ساز رشد استفاده از آنها در بخش خانگی خواهد بود اما تحقق این هدف مستلزم اصلاح سیاست‌گذاری‌ها، توسعه زیرساخت‌ها و ایجاد انگیزه اقتصادی برای مصرف‌کنندگان است.