کوری هسته‌ای
سیدامیر انتظاری‌فر: بحث و بررسی‌ها در رابطه با وضعیت برنامه هسته‌ای ایران بعد از حملات آمریکا به فردو بشدت بالا گرفته است، بویژه در آمریکا که بر اساس گزارش‌های متعدد رسانه‌های این کشور، ترامپ متهم است حملاتی نمایشی به فردو انجام داده. این اتهام به ترامپ آنقدر برجسته شده که نه‌تنها ترامپ بارها به آن واکنش نشان داد، بلکه رئیس ستاد کل ارتش آمریکا را هم مجبور کرد با پخش ویدئوهای گوناگون در رابطه با ساختار و کارکرد بمب‌های سنگرشکن، در برابر این اتهامات رسانه‌های غرب موضع بگیرد. پرسش مهم این است: آسیب آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران در فردو، صرف نظر از هر میزان آسیبی، اساساً چه امکان‌هایی را پیش روی ایران قرار داده است یا این آسیب تا چه میزان مانع ادامه فعالیت‌های هسته‌ای ایران شده است؟ برای پاسخ، بهتر است متنی را که بتازگی توسط ریچار نفیو، معمار تحریم‌های ایران و از چهره‌های برجسته نزدیک به دموکرات‌ها - که به دلیل سال‌ها درگیری با پرونده هسته‌ای ایران داده‌های خوبی از این پرونده دارد- منتشر کرده، مرور کنیم. نفیو در این گزارش اذعان می‌کند بدون در نظر داشتن میزان آسیب، باید گفت به هر روی تاسیسات هسته‌ای ایران تا اندازه‌ای آسیب دیده است اما زمان ارزیابی این نکته که این آسیب‌ها تا چه اندازه برنامه هسته‌ای ایران را به تعویق می‌اندازد، هنوز نرسیده است. وی در این یادداشت اذعان می‌کند شاید این عملیات آمریکا از نظر نظامی، دستاورد باشد اما «چنین موفقیت تاکتیکی‌ای به سؤالات باز درباره دستاوردهای این بمباران‌ها پاسخ نمی‌دهد و اینکه چقدر طول می‌کشد ایران مجدداً به توانایی هسته‌ای دست یابد». بنابراین نفیو اعتقاد دارد شاید این عملیات بمباران از نظر نظامی دستاورد مهمی برای آمریکا باشد اما میان این دستاورد نظامی و امکان بازیابی مجدد پرونده هسته‌ای ایران هنوز نمی‌توان ربط مستقیمی پیدا کرد؛ عملیات نظامی موفق آمریکا لزوماً پاسخ همه سوالات در رابطه با توانایی هسته‌ای ایران نیست. یکی از مهم‌ترین بحث‌ها در رابطه با برنامه هسته‌ای ایران، سرنوشت مواد غنی‌سازی‌شده است. معمار تحریم‌های ایران در این گزارش می‌نویسد حتی در صورت تخریب سایت‌های فعلی هم لزوماً این مواد قرار نیست از بین رفته باشد: «بزرگ‌ترین مساله این است که آیا ذخایر اورانیوم با غنای ۶۰ درصد ایران هنوز وجود دارد و قابل دسترسی است یا خیر؟ گزارش‌های فعلی حاکی از آن است این مواد در فردو و اصفهان زیر آوار ناشی از حملات آمریکا و اسرائیل مدفون شده اما ایرانی‌ها بخش زیادی از اورانیوم خود را دقیقاً برای محافظت در برابر حملات آمریکا در عمق زمین قرار داده بودند و گزارش‌هایی وجود دارد که ایران خود برخی از ورودی‌های تونل‌ها در اصفهان را برای محافظت در برابر بمباران‌ها مهر و موم کرده بود. اگر بخشی از این ذخایر همچنان دست‌نخورده باقی مانده باشد، ایران فقط باید آن را بیرون بکشد». بنابراین حملات آمریکا به سایت‌های هسته‌ای ایران تا این لحظه هیچ اثری بر سرنوشت مواد غنی‌سازی‌شده کشور نداشته است.
بخش مهم دیگر، مساله آسیب به ماشین‌ها و سانتریفیوژهای کشور است. ارزیابی نفیو از آسیب به این دستگاه‌ها چنین است که ایران پیش از آغاز تجاوز اسرائیل، کارهای ساخت یک مجتمع جدید غنی‌سازی را به پایان برده بود: «این سایت [غنی‌سازی جدید] ممکن است در تونل‌هایی باشد که بخش اعظم ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران در آنها نگهداری می‌شد اما حتی در این صورت، کارشناسان مطمئن نیستند آیا این تونل‌ها تخریب شده‌اند یا محتوای داخل آنها غیرقابل استفاده شده است یا خیر؟ حملات به بخش‌های دیگر اصفهان تقریباً به طور قطع تجهیزاتی را که می‌توانست اورانیوم با درجه تسلیحاتی را به اجزای تسلیحاتی تبدیل کند، نابود کرده اما ایران ممکن است تجهیزات اضافی دیگری را در جای دیگری ذخیره کرده باشد». یکی دیگر از مهم‌ترین اجزای برنامه هسته‌ای ایران، دانش، تخصص و نیروی انسانی مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای ایران است. نفیو در این گزارش، این فرآیند را که او مغرضانه آن را تلاش برای دستیابی به سلاح اتمی می‌خواند، شبیه ماراتنی می‌داند که دانشمندی، دانش را به نفر دیگر می‌سپارد و می‌نویسد: «هنوز دانشمندان هسته‌ای در ایران وجود دارند که زنده و سالم هستند و مشغول کارند. اگر پروژه هسته‌ای ایران ماراتنی باشد که عمدتاً توسط کارشناسان ارشد انجام می‌شود، مرگ‌ومیرها [ترورها]ی 2 هفته اخیر ممکن است برنامه را بشدت مختل کرده باشد اما اگر این پروژه هسته‌ای را مانند یک مسابقه دو امدادی در نظر بگیریم که دانشمندان با همکاری نزدیک، به اشتراک گذاشتن اطلاعات، دانش و مهارت‌های عملی با یکدیگر مشغولند، فقدان چهره‌های متخصص ممکن است چندان مهم نباشد. افرادی که باقی مانده‌اند ممکن است تمام دانش مورد نیاز را داشته باشند یا به‌سرعت آن را به دست آورند».
پس عملاً به باور نفیو، به رغم آسیب‌های چشم‌گیر کشور از ترورهای سفاکانه رژیم صهیونیستی، برنامه هسته‌ای ایران یک دو امدادی است که دانشمندی، دانش و مهارت را به نفر بعد می‌سپارد.
یکی دیگر از مهم‌ترین بخش‌های این گزارش و البته دل‌نگرانی نفیو از پیامدهای نااندیشیده ترامپ از حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران، قطع شدن اشراف اطلاعاتی و جاسوسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر سایت‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای ایران است. به باور نفیو، آمریکا بخش مهمی از داده‌های خود از سایت‌های غنی‌سازی ایران را مدیون آژانس بود و تعلیق همکاری، بشدت به اشراف اطلاعاتی آنان آسیب خواهد زد: «مجلس ایران بتازگی قانونی را تصویب کرده که همکاری این کشور با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را بشدت کاهش می‌دهد. بازرسان این آژانس شاید بی‌نقص نباشند و دسترسی آنها به برنامه هسته‌ای ایران ناقص بوده باشد، با این حال، آژانس ارزش زیادی داشت. این سازمان جهان را در جریان راه‌اندازی مجدد تأسیسات تبدیل اورانیوم ایران در آگوست ۲۰۰۵ و شروع به کار نخستین سانتریفیوژهای زیرزمینی در نطنز قرار داد. حالا آژانس ممکن است دسترسی خود به ایران را از دست بدهد. پیامدهای این موضوع جدی خواهد بود. علاوه بر شناسایی پیشرفت‌های مهم، بازرسان آژانس یک بررسی شفاف و قابل اعتماد برای یافته‌های اطلاعاتی خارجی درباره برنامه هسته‌ای ایران فراهم می‌کردند. برای مثال، وقتی آژانس اطلاعاتی درباره ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران ارائه می‌داد، کارشناسان مستقل می‌توانستند محاسبه کنند تهران چه مقدار ماده تسلیحاتی هسته‌ای در اختیار دارد تا به جهان نشان دهند ادعاهای واشنگتن تئوری توطئه نیست. سرویس‌های اطلاعاتی همچنین از گزارش‌های عمومی آژانس برای بررسی ارزیابی‌های خودشان استفاده می‌کردند». نفیو بخوبی اشاره می‌کند قطع دسترسی آژانس به ایران و پایان همکاری با این نهاد بین‌المللی و استعماری، چه آسیب مهمی به اشراف اطلاعاتی نهادهای اطلاعاتی غرب خواهد بود.
نفیو در نهایت، در بخش پایانی گزارشش، اشاره می‌کند حمله آمریکا، تیر خلاص به اعتماد ایرانیان به آمریکا بود و ممکن است تا مدت‌ها راه‌حل سیاسی یا دیپلماتیک را به انسداد برساند. از سوی دیگر او باز هم اذعان می‌کند هر بار که برنامه هسته‌ای ایران در معرض تهدید یا مشکلی قرار گرفت، راه‌حلی متناسب با آن پیش‌بینی شد و این بار نیز ایران برای آن راه‌حلی خواهد یافت.