امنیت انرژی زیر پرچم ایران
گروه اقتصادی: در حالی که بسیاری تصور می‌کنند میدان نبرد تنها در مرزها، آسمان‌ها یا درگیری‌های نظامی کلاسیک شکل می‌گیرد، تجربه جنگ ۱۲ روزه اخیر بین رژیم صهیونیستی و ایران نشان داد جبهه‌های اصلی درگیری در عصر جدید، در زیرساخت‌های اقتصادی و انرژی کشورها رقم می‌خورد. رژیم صهیونیستی با هدف قرار دادن صنعت نفت و گاز ایران، تلاش کرد شریان حیاتی اقتصاد کشور را مختل کند و از این طریق، فشار حداکثری بر ساختار سیاسی و اجتماعی ایران وارد کند اما آنچه در عمل رخ داد، نه‌تنها ناکامی کامل این رژیم در تحقق اهدافش بود، بلکه ایران با واکنشی هوشمندانه و بازدارنده، معادلات دشمن را به کلی بر هم زد.
در جریان این نبرد، تأسیسات نفت و گاز ایران به عنوان ستون فقرات اقتصاد کشور هدف حملات سایبری و فیزیکی قرار گرفت. هدف دشمن روشن بود: قطع یا کاهش جریان انرژی، ایجاد بحران ارزی، توقف تولید، خاموشی‌های گسترده و در نهایت، تحریک نارضایتی عمومی. اما صنعت نفت و گاز ایران با تکیه بر زیرساخت‌های مقاوم، پراکندگی جغرافیایی تأسیسات، سامانه‌های هشدار سریع و نیروی انسانی متخصص، توانست بدون وقفه به فعالیت خود ادامه دهد. صادرات نفت ادامه یافت، نیروگاه‌ها بدون اختلال سوخت‌گیری کردند و حتی حملات سایبری نیز با فناوری بومی خنثی شد.
در مقابل، ایران تنها به دفاع اکتفا نکرد و با حملاتی دقیق و هدفمند به زیرساخت‌های انرژی رژیم صهیونیستی، پیام روشنی به دشمن ارسال کرد؛ هرگونه تهدید علیه امنیت انرژی ایران، با پاسخی قاطع و دندان‌شکن مواجه خواهد شد. این حملات نه‌تنها موجب اختلال در بخشی از تأسیسات نفت و گاز رژیم اشغالگر شد، بلکه نشان داد ایران در صورت لزوم، توانایی انتقال نبرد به عمق راهبردی دشمن را دارد.
یکی از ابعاد مهم این نبرد، تأثیر آن بر منافع انرژی اروپا بود. کشورهای اروپایی که در سال‌های اخیر به دلیل بحران اوکراین به دنبال تنوع‌بخشی به منابع انرژی خود بوده‌اند، به طور فزاینده‌ای به مسیرهای انرژی خاورمیانه وابسته شده‌اند. در چنین شرایطی، ایران زیرساخت‌های انرژی رژیم را هدف حملات موشکی خود قرار داد. از طرف دیگر هرگونه بی‌ثباتی در صادرات انرژی، مستقیما منافع اروپا را تهدید می‌کند. به همین دلیل متحدان غربی رژیم صهیونیستی بویژه کشورهای اروپایی، در برابر حملات به زیرساخت‌های انرژی ایران سکوتی محتاطانه در پیش گرفتند. آنها به خوبی می‌دانستند هرگونه اختلال در این حوزه، به‌‌سرعت به افزایش قیمت انرژی، کمبود منابع و نارضایتی اجتماعی در خاک خودشان منجر خواهد شد.
در نهایت، جنگ ۱۲ روزه به نقطه عطفی در راهبرد امنیت انرژی ایران تبدیل شد. این نبرد نشان داد ایران نه‌تنها توانایی دفاع مؤثر از زیرساخت‌های حیاتی خود را دارد، بلکه در برابر تهدیدات، قادر به پاسخگویی هدفمند و بازدارنده است. دشمنان ایران، بویژه رژیم صهیونیستی، در حمله به صنعت نفت و گاز نه‌تنها ناکام ماندند، بلکه با تبعات راهبردی و بین‌المللی مواجه شدند. اروپا نیز، به عنوان متحد سنتی تل‌آویو، در این نبرد عملا در موقعیت آسیب‌پذیر قرار گرفت و نتوانست از اقدامات رژیم حمایت علنی کند.
اکنون بیش از هر زمان دیگری تقویت زیرساخت‌های انرژی، توسعه فناوری‌های بومی، تربیت نیروی انسانی چندمهارتی و ارتقای سامانه‌های دفاع سایبری، به عنوان اولویت‌های راهبردی در دستور کار قرار گرفته، زیرا در دنیای امروز، امنیت اقتصادی و انرژی، پیش‌نیاز امنیت ملی است و ایران در این نبرد نشان داد نگهبان قدرتمند این سنگر استراتژیک باقی خواهد ماند.
تثبیت بازدارندگی انرژی ایران، بازتعریف جایگاه کشور در معادلات ژئوپلیتیک منطقه و جهان به شمار می‌رود. ایران نشان داد نه‌تنها توانایی دفاع از زیرساخت‌های حیاتی خود را دارد، بلکه می‌تواند در صورت لزوم، با دقت و هوشمندی، به تهدیدات پاسخ دهد و هزینه‌های سنگینی بر دشمن تحمیل کند. از طرف دیگر امنیت انرژی ایران، دیگر صرفاً یک مساله داخلی نیست، بلکه به طور مستقیم با ثبات بازار جهانی انرژی، امنیت انرژی اروپا و توازن قدرت در منطقه گره خورده است. در واقع، هرگونه تهدید علیه زیرساخت‌های انرژی ایران، به‌‌سرعت به یک بحران بین‌المللی تبدیل می‌شود و این همان نقطه‌ای است که بازدارندگی ایران را چندلایه و فراتر از مرزهای جغرافیایی کرده است.
در این میان، کشورهای اروپایی که در ظاهر خود را بی‌طرف نشان می‌دهند اما در عمل در چارچوب منافع رژیم صهیونیستی حرکت می‌کنند، باید در سیاست‌های خود بازنگری کنند. وابستگی آنها به مسیرهای انرژی خاورمیانه به‌گونه‌ای است که هرگونه همراهی با اقدامات بی‌ثبات‌کننده علیه تهران، می‌تواند مستقیماً امنیت انرژی خودشان را به خطر اندازد. این واقعیت، اروپا را در موقعیتی متناقض قرار داده است: از یک سو وابسته به انرژی خاورمیانه و از سوی دیگر، همپیمان سیاسی رژیمی که در پی تضعیف همین منبع انرژی است.
* هشدار راهبردی برای آینده
تجربه جنگ ۱۲ روزه اخیر نشان داد در دنیای امروز، امنیت ملی بدون امنیت انرژی معنا ندارد. ایران با ایستادگی، هوشمندی و پاسخ قاطع، نه‌تنها از زیرساخت‌های خود دفاع کرد، بلکه پیام روشنی به دشمنان فرستاد: دوران بی‌هزینه تهدید گذشته است. هر گونه تجاوز به امنیت اقتصادی و انرژی ایران، با پاسخی چندلایه، هدفمند و بازدارنده مواجه خواهد شد؛ پاسخی که نه‌تنها معادلات نظامی، بلکه توازن ژئوپلیتیک منطقه را نیز تغییر خواهد داد.
بنابراین برای آنکه ایران بتواند در آینده با قدرت و آمادگی بیشتری از تأسیسات نفت و گاز خود دفاع کند، ضروری است مجموعه‌ای از راهبردهای چندلایه و آینده‌نگرانه را در دستور کار قرار دهد. تجربه این جنگ نشان داد تهدیدات علیه زیرساخت‌های انرژی کشور صرفاً نظامی یا سایبری نیست، بلکه ترکیبی از فشارهای فناورانه، عملیات روانی، خرابکاری فیزیکی و تحریم‌های هدفمند را نیز شامل می‌شود، بنابراین پاسخ ایران نیز باید ترکیبی، هوشمند و مبتنی بر بازدارندگی فعال باشد.
در گام نخست، نوسازی و مقاوم‌سازی تأسیسات حیاتی نفت و گاز باید با جدیت دنبال شود. بسیاری از زیرساخت‌های موجود نیازمند ارتقا در برابر تهدیدات فیزیکی و سایبری هستند. توسعه سامانه‌های هشدار سریع، اتوماسیون صنعتی، خطوط پشتیبان و پراکندگی جغرافیایی تأسیسات، از جمله اقداماتی است که می‌تواند آسیب‌پذیری را به حداقل برساند. همزمان، ارتقای امنیت سایبری با تکیه بر فناوری‌های بومی و هوش مصنوعی، باید به عنوان یک اولویت راهبردی در دستور کار قرار گیرد. تشکیل تیم‌های واکنش سریع سایبری، آموزش مستمر کارکنان و تقویت همکاری میان وزارت نفت، نهادهای امنیتی و دفاعی، از الزامات این مسیر است.
در کنار این اقدامات فنی، توسعه سرمایه انسانی نیز نقش کلیدی در تاب‌آوری صنعت انرژی ایفا می‌کند. تربیت متخصصانی که همزمان با دانش فنی، درک عمیقی از امنیت، فناوری اطلاعات و مدیریت بحران داشته باشند، می‌تواند خط مقدم دفاع از زیرساخت‌های انرژی را تقویت کند. همچنین، ایجاد ساختارهای تشویقی برای جذب و نگهداشت نخبگان در صنعت نفت و گاز، بویژه در حوزه‌های حساس، باید در اولویت قرار گیرد.
از سوی دیگر، دیپلماسی انرژی باید به‌عنوان یک ابزار بازدارنده در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی فعال‌تر شود. ایران می‌تواند با تقویت روابط راهبردی با کشورهای مصرف‌کننده انرژی در آسیا، اروپا و آفریقا، هزینه سیاسی هرگونه حمله به زیرساخت‌های خود را برای دشمن افزایش دهد. توسعه پروژه‌های مشترک انرژی با کشورهای همسایه نیز می‌تواند نوعی وابستگی متقابل ایجاد کند که به بازدارندگی منطقه‌ای منجر شود. در این چارچوب، انرژی نه‌تنها منبع درآمد، بلکه اهرمی برای تثبیت امنیت ملی و منطقه‌ای خواهد بود.
در نهایت، بومی‌سازی فناوری‌های راهبردی در حوزه انرژی، از مهم‌ترین الزامات آینده است. کاهش وابستگی به تجهیزات و نرم‌افزارهای خارجی، حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و ایجاد زنجیره تأمین داخلی برای قطعات کلیدی، می‌تواند استقلال عملیاتی ایران را در شرایط بحرانی تضمین کند. این مسیر، نه‌تنها امنیت انرژی را تقویت می‌کند، بلکه به رشد اقتصاد دانش‌بنیان و افزایش تاب‌آوری ملی نیز منجر خواهد شد.
در مجموع، راهبرد آینده ایران باید بر پایه «بازدارندگی هوشمند» استوار باشد؛ یعنی ترکیبی از آمادگی فنی، چابکی عملیاتی، توان سایبری، قدرت پاسخگویی و دیپلماسی فعال. تنها در چنین چارچوبی است که می‌توان امنیت انرژی کشور را در برابر تهدیدات پیچیده و چندلایه قرن بیست‌ویکم تضمین کرد. ایران در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه نشان داد می‌تواند از دل بحران، فرصت بسازد. اکنون زمان آن فرا رسیده است که این تجربه به نقشه راهی برای آینده تبدیل شود؛ آینده‌ای که در آن، نفت و گاز نه‌تنها منبع درآمد، بلکه ابزار اقتدار ملی و سنگر راهبردی امنیت کشور باقی بماند.