بحران مدیریت مصرف آب
ذخیره سدهای چهارگانه تأمین‌کننده آب تهران در حالی به کمتر از ۱۲ درصد کاهش یافته است که به طور معمول ذخیره آب این سدها در زمان مشابه سال‌های نرمال از نظر بارندگی به ۶۰ تا ۷۰ درصد می‌رسید. در چنین شرایطی کارشناسان هشدار می‌دهند مدیریت مصرف آب و صرفه‌جویی همگانی، تنها راهکار عبور از بحران کم‌آبی تا آغاز سال آبی جدید است که باید مورد توجه قرار گیرد. این در حالی است که مطابق اظهارات سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس، مصرف آب در ایران بیش از 2 برابر استاندارد جهانی است و برای عبور از بحران بی‌آبی باید هماهنگی حداکثری دستگاه‌ها در این زمینه انجام شود.
در این باره محمود یزدانی، کارشناس آب در گفت‌وگو با «وطن امروز» اظهار داشت: 72 درصد سطح کره زمین را آب تشکیل می‌دهد که 97 درصد آن آب شور است. از طرفی وضعیت بارندگی در دنیا 850 میلیمتر است که در ایران به دلیل قرار گرفتن در منطقه نسبتا خشک بین 200 تا 250 میلیمتر بارندگی در سال اتفاق می‌افتد و طی چند سال اخیر این بارندگی به 140 میلیمتر در سال تقلیل یافته است. در چنین شرایطی با توجه به کاهش بارش‌ها و کمبود منابع آبی، مدیریت مصرف آب برای جوگیری از کم‌آبی ضروری است. وی افزود: متاسفانه متوسط مصرف آب در ایران میانگین 250 لیتر در شبانه‌روز است که میانگین استاندارد جهانی آن کمتر از 170 لیتر است، از طرفی طبق گزارش‌های موجود، بیش از 60 درصد مردم صرفه‌جویی را رعایت نمی‌کنند.
یزدانی با بیان اینکه تمرکز جمعیت در کلانشهرها باعث افزایش مصرف آب شده است، افزود: اکنون در کلانشهر تهران به دلیل مصرف زیاد آب متناسب با جمعیت از آب‌های زیرسطحی استفاده می‌شود که سال به سال به دلیل استحصال آب عمق آن بیشتر و بیشتر می‌شود، این در حالی است که آب به عنوان عامل حیاتی و توسعه هیچ جایگزینی ندارد. وی با بیان اینکه آب به عنوان عامل حیاتی و توسعه هیچ جایگزینی ندارد، اضافه کرد: متاسفانه بیش از 90 درصد منابع آبی صرف بخش کشاورزی می‌شود که الگوی خاصی برای مدیریت آن چون الگوی کشت یا مکانیزه کردن آبیاری وجود ندارد. هدررفت آب در شبکه توزیع نیز به دلیل فرسودگی لوله‌ها موضوع دیگری است که باعث از بین رفتن آب می‌شود.
* هدررفت 331 میلیون متر مکعب آب در تهران
رئیس هیات‌مدیره فدراسیون آب کشور گفت: نیازی به واردات آب نداریم و منابع موجود کفایت می‌کند. رضا حاج‌کریم دیروز در جمع خبرنگاران گفت: اکنون میزان آب تجدیدپذیر کشور بیش از نیاز آبی است، بنابراین واردات آب معنا ندارد. بحران آب نداریم، بلکه «بحران مدیریت مصرف» داریم و باید در این زمینه کار کرد. رئیس هیات‌مدیره فدراسیون آب خاطرنشان کرد: نباید درباره بحران آب سیاهنمایی کرد، زیرا بحران آب نداریم، بلکه بحران در مدیریت مصرف و ساختار مدیریت آب داریم. حاج‌کریم بر ضرورت مدیریت درست مصرف برای پیشگیری از بحران بیشتر تاکید کرد. وی با بیان اینکه «روز صفر آب تهران» خیلی وقت است که فرا رسیده، ادامه داد: این مسأله در شرایطی است که رکورد فرونشست جهان را به خاطر برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی آب داریم؛ وقتی به سایر منابع آبی استان‌های دیگر هم ورود کرده‌ایم و باز هم کسری تامین آب داریم این یعنی روز صفر آبی. به بحران عادت می‌کنیم و این نگرانی وجود دارد که به بحران آب تهران هم عادت کنیم، چنانچه در این زمینه تدبیر نکنیم. حاج‌کریم ادامه داد: کل مصرف آب استان تهران در سال یک میلیارد و ۵۱۲ میلیون مترمکعب است؛ از این رقم ۳۳۱ میلیون مترمکعب هدرروی و تلفات دارد که ۸۰ میلیون مترمکعب آب‌دزدی و مصرف رایگان آب و ۲۵۱ میلیون مترمکعب هدررفت آب در شبکه است. برای جلوگیری از این میزان هدرروی، ۸۲ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز داریم. حاج‌کریم با بیان اینکه «خط انتقال آب طالقان به تهران که از آن به‌عنوان ناجی یاد می‌شود تنها حدود ۷۰ میلیون مترمکعب در سال یعنی ۷ درصد نیاز آبی تهران را تأمین می‌کند»، گفت: وقتی بالغ بر ۱.۸ تا ۱.۹ میلیارد مترمکعب آب در تهران صرف کشاورزی می‌شود، با ۱۰ درصد کاهش مصرف آب کشاورزی تهران، می‌توانیم نیازها را تأمین کنیم.
* اصلاح الگوی توسعه، راهکار اصلی حل مشکل آب
این روزها که ذخایر اغلب سدهای کشور بویژه تهران بشدت کاهش یافته است کارشناسان بر مدیریت مصرف آب تاکید دارند تا برای عبور از کم‌آبی تابستان مشکلی تامین آب را در مناطق کم‌آب تهدید نکند. سخنگوی صنعت آب اصلی‌ترین راهکار حل مشکلات آب در کشور را اصلاح الگوی توسعه دانست و گفت: ۷۰ درصد دشت‌های کشور ممنوعه و ممنوعه بحرانی است. عیسی بزرگ‌زاده با بیان اینکه رئیس‌جمهور در جلسه شورای عالی آب دستور تدوین «بسته راهبردی عملیاتی آب کشور» را داد که این بسته ارائه شده است، ادامه داد: در این بسته برای هر ۳۱ استان کشور میزان برداشت آب از منابع مختلف سطحی، زیرزمینی، پساب و دریا تعیین و به استان‌ها ابلاغ شده است. سخنگوی صنعت آب با بیان اینکه برای تهران مقرر شده ۴۵ درصد کاهش سطح کشاورزی رخ دهد و در شرب نیز ۳۰ درصد کاهش یابد، گفت: بخش کشاورزی باید ۳۸ درصد از برداشت منابع زیرزمینی بکاهد. همچنین در کل تهران باید ۲۲ درصد مصارف آب را کاهش داد تا مشکل کم‌آبی حل شود. بزرگ‌زاده ادامه داد: مصرف فعلی آب تهران ۴۲ هزار لیتر در ثانیه است، اگر بتوانیم با مدیریت مصرف و جابه‌جایی آن مثلاً اختصاص آب کشاورزی به آب شرب، ۵ تا ۷ هزار لیتر برثانیه را جبران کنیم، کار بزرگ انجام شده است. وی خاطرنشان کرد: تاکنون ۱۴۰ چاه کشاورزی وارد مدار برای تأمین شرب شده و چاه‌های شهرداری هم که برای آبیاری فضای سبز استفاده می‌شود که حدود ۵۰ حلقه از آن کیفیتی مناسب آب شرب دارد، در مرحله مذاکره است تا به وزارت نیرو واگذار شود. سخنگوی صنعت آب گفت: جلسه‌ای اخیراً با حضور شهردار تهران و وزیر نیرو برگزار شده و هر دو طرف بر این تصمیم هستند که این چاه‌ها برای تأمین آب شرب تهران، در اختیار وزارت نیرو قرار گیرد. بزرگ‌زاده درباره ضرورت مدیریت مصرف آب در تهران ادامه داد: اینکه می‌گوییم باید در مصرف آب توسط مردم صرفه‌جویی شود، به معنای این نیست که انگشت اتهام را به سمت مردم گرفته‌ایم، بلکه از مردم برای عبور از شرایط بحرانی فعلی کمک می‌خواهیم و اگر ۲۰ تا ۲۵ درصد در مصرف آب خانگی تهران صرفه‌جویی شود، از شرایط فعلی عبور خواهیم کرد.
پیگیری برای حقابه بین‌المللی و آب‌های فرامرزی
تخیص حقابه بین‌المللی از برخی کشورهای همسایه موضوع مهمی است که روز گذشته معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست بر آن تاکید کرد و گفت: با توجه به تقویت دیپلماسی محیط زیست و مراوده با کشورهای همسایه، با جدیت پیگیر دریافت حقابه‌های بین‌المللی و آب‌های فرامرزی هستیم و در این راه حداکثر استفاده را از ظرفیت‌ها خواهیم کرد. شینا انصاری در نشست خبری افزود: در حوزه‌های مختلف بویژه حقابه‌ها و آب‌های فرامرزی اقدامات زیادی انجام شد، پیگیری حقابه از کشور عراق و مهار آتش‌سوزی در قسمت عراقی هورالعظیم را نیز به طور مداوم پیگیری کردیم و همچنان هم پیگیر هستیم تا هم حقابه تخصیص داده شود و هم از هواپیمای آبپاش در زمان آتش‌سوزی استفاده شود. وی اظهار کرد: یکی دیگر از دغدغه‌های ما در حوضه دریایی کاهش تراز آب خزر است که این موضوع را نیز در تمام اجلاس‌ها با کشورهای همسایه مطرح کردیم و در اجلاس کاپ ۷ کنوانسیون تهران که امسال در تهران برگزار خواهد شد قطعا به این مساله با جدیت خواهیم پرداخت.
انصاری در ادامه گفت: در راستای حفاظت از محیط زیست و تالاب‌ها تلاش ما این است که با کمک مردم و جوامع محلی پیش رویم، تجربه موفق آن را در دریاچه ارومیه داشتیم بر این اساس برای ادامه آن در همکاری با برنامه توسعه ملل متحد با تمرکز بر توانمندسازی جوامع محلی قراردادی بسته شد که سازمان تات وزارت جهاد کشاورزی نیز در کنار آن قرار دارد و مقرر شد برای آموزش جوامع محلی و فروش محصولات آنها در کنار سازمان حفاظت محیط زیست قرار گیرد. وی افزود: یکی از مراودات ما با مجلس شورای اسلامی اصلاح قانون معادن است که تلاش می‌کنیم به نفع محیط زیست تمام شود، در واقع اکنون فقط معادنی که قرار است در مناطق حفاظت‌شده فعال شوند از سازمان محیط زیست استعلام می‌شوند اما با توجه به ابعاد تخریبی این فعالیت نظر ما این است که باید شروع فعالیت معادن در تمام عرصه‌های سرزمینی از سازمان محیط زیست استعلام شود.