ادعای وجود «کارتهای سوخت اضافه» زمانی مطرح شد که یک کاربر فعال در حوزه نفت، انرژی و فولاد در ایکس نوشت: «با وجود اینکه به طور رسمی ۲۲ میلیون ماشین در ایران داریم اما تعداد کارت سوختهای فعال ۲۵ میلیون کارت است که نشان میدهد ۳ میلیون کارت سوخت اضافه در اختیار افراد خاص برای استفاده قرار دارد». بر اساس اعلام کاربران شبکه اجتماعی ایکس، این ادعا با استناد به اختلاف میان آمار خودروها و کارتهای فعال منتشر شد و بهسرعت مورد بازنشر قرار گرفت. در ادامه حسین سلاحورزی (مدعی جایگاه ریاست دوره دهم اتاق بازرگانی ایران) نیز در حساب کاربری خود نوشت: «اقدام دولت برای اصلاح قیمت بنزین عاقلانه و شجاعانه است اما صداقت و شرافت آن است که مانع توزیع و استفاده از کارتهای سفید سوخت شوند. اصلاح زمانی اعتبار دارد که استثنا نداشته باشد». این موضعگیری بنا به اعلام کاربران ایکس، باعث تقویت اصطلاح «کارت سوخت سفید» در فضای مجازی شد.
رسانههای اصلاحطلب نیز در پوشش این موضوع از تعبیر «بعد از سیمکارت سفید، حالا کارت سوخت سفید» استفاده کردند. پیوند زدن این ۲ مفهوم با یکدیگر به عنوان ادامه همان ژست اپوزیسیونی اصلاحات درباره امتیازات پنهان یا رانتهای احتمالی مطرح شده است. همین ترکیب واژگانی، پیامی نمادین درباره شکلگیری طبقات برخوردار را ایجاد میکرد.
در مقابل، بخش قابل توجهی از کاربران فضای مجازی این ادعاها را شایعهسازی دانستند و نسبت به التهابآفرینی در جامعه هشدار دادند. یکی از کاربران نوشت: «کسی که دنبال اصلاح رویههای غلط باشه، با مستندات و از مسیر اطلاعات درست میره، نه از مسیر شایعهپراکنی و سلب اعتماد مردم! ظاهراً بعد از افشای ماجرای سیمکارت سفید، طرح عنوان کارت سوخت سفید یه اقدام مشکوک برای ایجاد نارضایتی و التهاب تو حوزه بنزینه!» این خط واکنش، به گزارش کاربران معترض، بر ضرورت تفکیک مطالبهگری از عملیات روانی تأکید داشت.
در پی گسترش این بحث، شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی ایران بیانیهای صادر کرد. به گزارش این شرکت، «اساساً وجود کارتی با عنوان کارت سوخت سفید در سامانه هوشمند سوخت امکانپذیر نیست». در ادامه اعلام شد فرآیند صدور کارت سوخت «یک فرآیند دقیق و بیندستگاهی» است و هر کارت بر اساس شماره شناسایی یکتای خودرو (VIN) صادر میشود و «صرفاً به همان وسیله نقلیه تخصیص دارد».
این شرکت همچنین توضیح داد طبق اطلاعات سامانه هوشمند سوخت «۳۱ میلیون کارت سوخت فعال وجود دارد: ۲۲ میلیون برای خودروهای سواری، ۶ میلیون برای موتوسیکلتها و ۳ میلیون برای خودروهای دولتی و عمومی». طبق این بیانیه، آمار رسمی پلیس راهور از وجود «حدود ۴۰ میلیون وسیله نقلیه» حکایت دارد، بنابراین تعداد کارتها با مجموع خودروها و موتوسیکلتها تطبیق دارد. شرکت ملی پخش در پایان بیانیه اعلام کرد «آمادگی ارائه اطلاعات به نهادهای ذیصلاح» را دارد و «حق پیگیری قضایی شایعهسازی» را برای خود محفوظ میداند.
مجموع واکنشها در شبکههای اجتماعی نشان میدهد طرح تعبیر «کارت سوخت سفید» صرفاً یک ادعای آماری نبوده، بلکه بخشی از یک پویش رسانهای برای برجستهسازی مفهوم «امتیاز پنهان» در حوزه انرژی تلقی شده است. در مقابل، مخالفان این روایت بر خطر شکلگیری فضای بیاعتمادی و حساسیتزایی درباره سیاستهای سوخت تأکید کردهاند.
استفاده از مفهوم «کارت سوخت سفید» در کنار «سیمکارت سفید» از منظر رسانهشناسی نوعی تکنیک نمادسازی و ساخت استعاره اجتماعی است. این تکنیک با هدف برجستهسازی ادعای وجود طبقهای برخوردار از رانت، تلاش میکند یک تصویر ذهنی واحد از «امتیاز پنهان» ایجاد کند. چنین برچسبسازیهایی معمولاً در دورههای حساس تصمیمگیری اقتصادی فعال میشود و میتواند به شرطیسازی افکار عمومی نسبت به نابرابری ساختگی یا بزرگنماییشده منجر شود. از منظر تحلیل ساختاری، این نوع روایتسازی در ادامه همان گفتمان رسانهای است که سیاستهای عمومی را نه به عنوان فرآیندهای شفاف و قابل پیگیری، بلکه به مثابه شبکهای از امتیازات خاص برای گروههای نامشخص بازنمایی میکند. نتیجه آن کاهش اعتماد عمومی و تشدید واگرایی ادراکی میان جامعه و حاکمیت است.
بیانیه شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی با تصریح آمار رسمی و فرآیندهای ثبت و صدور کارت سوخت، تلاش کرده شکاف ادراکی ایجادشده توسط روایت اول را اصلاح کند اما استمرار این خط شایعهسازی نشان میدهد موضوع صرفاً اختلاف عددی نیست، بلکه بخشی از یک گفتمانی جدید است که از نمادها و استعارهها برای تحریک افکار عمومی استفاده میکند. مواجهه با این وضعیت نیازمند همزمان ۲ اقدام است: تقویت شفافیت آماری از سوی دستگاههای رسمی و برخورد مسؤولانه دستگاه قضایی با کنشگرانی که از تکنیکهای التهابآفرین برای شرطیسازی جامعه استفاده میکنند.
واکنشها به ادعای «کارت سوخت سفید» و پاسخ رسمی شرکت ملی پخش
ارسال نظر
پربیننده
تازه ها