تهدید ممنوع
گروه سیاسی: «مذاکرات شنبه آزمونی برای سنجش نیت و جدیت آمریکاست»؛ این جمله را اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان در شبکه ایکس نوشته است؛ جمله‌ای که در آن سوی ماجرا، به گونه‌ای دیگر از سوی سخنگوی وزارت خارجه آمریکا تکرار شده است! «تمی بروس» در مواجهه با خبرنگاران گفته است: «نشست روز شنبه ایران و آمریکا مشخص خواهد کرد ایران تا چه میزان جدی است!»
اظهار نظر بروس در حالی مطرح می‌شود که دولت ایالات متحده در آستانه شروع مذاکرات، در ادامه تحریم‌های خصمانه خود علیه ایران، یک پایانه ذخیره نفت خام در چین را در راستای مقابله با آنچه «شبکه‌های مرتبط با تجارت نفت ایران» خوانده است، تحریم کرد. این رویکرد خصمانه آمریکا که در تداوم سیاست فشار حداکثری علیه کشورمان تعبیر می‌شود، در کنار زبان تهدیدی که در میان دولتمردان آمریکایی مسبوق به سابقه است، باعث شده طرف ایرانی با احتیاط بیشتری به مذاکرات شنبه مسقط نگاه کند و پرداختن به موضوعات خارج از بحث هسته‌ای، همچنین به کار بردن زبان تهدید و ارعاب را خط قرمز خود اعلام کند.
* مقامات کشورمان چه گفتند؟
آنطور که گزارش‌ها حکایت دارد، ۲ طرف مذاکره‌کننده پیش از ظهر امروز (شنبه 23 فروردین) وارد مسقط، پایتخت عمان می‌شوند و پس از دیدار با وزیر خارجه عمان، احتمالا مذاکرات بعدازظهر با واسطه وزیر خارجه عمان برای انتقال پیام ۲ طرف آغاز می‌شود. با توجه به سابقه بدعهدی‌های آمریکا که بازرترین نمود آن خروج یک طرفه واشنگتن از معاهده برجام است، مقامات کشورمان بارها اعلام کرده‌اند یکی از اصلی‌ترین دلایل عدم مذاکره مستقیم با آمریکایی‌ها عدم اعتماد به دولت این کشور است. همچنین تداوم تهدیدها و تحریم‌ها باعث شده دولتمردان و مسؤولان کشورمان اظهارنظرهایی در این رابطه داشته باشند. محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهور در این باره گفته است: «ایران همواره از مسیر مذاکره و تعامل استقبال کرده است و طرف مقابل نیز باید از سیاست غلط تحریم و تهدید دست بردارد». مجید تخت‌روانچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه کشورمان هم با اشاره به مذاکرات غیرمستقیم در موضوع هسته‌ای بین ایران و آمریکا در مسقط گفت: «اگر طرف آمریکایی موضوعات و خواسته‌های غیرمرتبط مطرح نکند و تهدید و ارعاب را کنار بگذارد، امکان خوبی برای دستیابی به توافق وجود دارد. جمهوری اسلامی ایران معتقد به گفت‌وگو و تعامل در سایه احترام متقابل است و هرگونه قلدری و زورگویی از نظر ما مردود است». سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان نیز درباره عدم اعتماد به طرف مقابل به عنوان یکی از دلایل اصلی عدم مذاکرات مستقیم با طرف آمریکایی گفته بود: «اینکه شکل مذاکرات چگونه باشد، تابع مسائل مختلفی است. شکل مورد نظر ما، مذاکرات غیرمستقیم است. دلایل آن نیز قبلا گفته شده است. مذاکراتی که آنها بخواهند از طریق فشار و تهدید اراده خود را تحمیل کنند، یک مذاکره نیست و در حقیقت دیکته کردن است. در حقیقت ما به این شیوه به هیچ‌وجه اعتقادی نداریم. شیوه غیرمستقیم از نظر ما بهتر می‌تواند یک مذاکره واقعی و منتج به نتیجه را تضمین کند و ما به این شیوه پیش خواهیم رفت».
* ضرورت حفظ دستاوردها
به صورت کلی آنچه طرف ایرانی از مذاکرات انتظار دارد، گفت‌وگوی غیرمستقیم درباره مساله هسته‌ای بدون حاشیه‌سازی در موضوعات دیگر و البته حفظ دستاوردهاست. همچنین همان‌طور که پیش‌تر نیز عنوان شد، ضرورت عدم استفاده هیات آمریکایی از زبان تهدید، ضرورت اجتناب از ارائه هرگونه چارچوب و درخواست‌های زیاده‌خواهانه از سوی این تیم درباره برنامه هسته‌ای و نیز ضرورت خودداری از طرح هرگونه بحثی درباره موضوع صنعت دفاعی ایران از جمله خطوط قرمز تعیین شده از سوی مسؤولان کشورمان است. در این رابطه، رئیس‌جمهور در مراسم گرامیداشت روز فناوری هسته‌ای گفته بود: «ما اهل گفت‌وگو هستیم اما با عزت و سربلندی. از دستاوردهای خود کوتاه نمی‌آییم و معامله نمی‌کنیم».مسعود پزشکیان بیان کرده بود: «اگر صلح و آرامش می‌خواهند ما دنبال صلح و آرامش هستیم. تحریم‌ها را بردارند و به تعهدات خود عمل کنند. ما به تعهدات خود در برجام عمل کردیم. آنها خارج شدند و ما را تهدید کردند. مطمئنم می‌توانیم با قدرت راه را ادامه دهیم». آنطور که از سخنان رئیس‌جمهور و دیگر مقامات کشورما برمی‌آید، ایران همواره آمادگی دارد در ازای رفع تحریم‌ها، درباره صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود اعتمادزایی کند، بنابراین توپ در زمین آمریکایی‌هاست و اگر آمریکایی‌ها واقعا می‌گویند صرفا نگران بمب هستند، مذاکرات مسیر دشواری نخواهد داشت اما در صورتی که آمریکایی‌ها ریاکارانه وارد صحنه شوند و زیاده‌خواهی کنند، باید مسؤولیت بین‌المللی مانع‌تراشی در مقابل مذاکره را نیز بپذیرند.
* راستی‌آزمایی طرف مقابل
راستی‌آزمایی حسن‌نیت طرف مقابل و سنجش جدیت او از دیگر مسائلی است که از سوی مقامات کشورمان اعلام شده است. در این باره اسماعیل بقایی در صفحه ایکس خود نوشته است: «ما با حسن‌نیت و هوشیاری کامل به دیپلماسی یک فرصت واقعی می‌دهیم. آمریکا باید این تصمیم را که به رغم هیاهوهای خصمانه آنها اتخاذ شده است قدر بداند. سخنگوی وزارت امور خارجه افزود: ما نه پیش‌داوری می‌کنیم و نه پیشگویی؛ ما در نظر داریم روز شنبه نیت و جدیت طرف مقابل را ارزیابی کرده و متناسب با آن حرکت‌های بعدی را تنظیم کنیم». علی شمخانی، مشاور سیاسی رهبر انقلاب نیز گفته است: «وزیر خارجه ایران با اختیارات کامل برای مذاکره غیرمستقیم با آمریکا راهی عمان است. تهران به دور از نمایش و لفاظی مقابل دوربین‌ها به دنبال توافق واقعی و عادلانه است، پیشنهادات مهم و قابل اجرا آماده است؛ اگر واشنگتن با صداقت و اراده توافق وارد شود، مسیر توافق روشن و هموار خواهد بود». حجت‌الاسلام صدیقی، خطیب نماز جمعه دیروز تهران نیز طی سخنانی با اشاره به مساله مذاکرات در پیش رو با آمریکا گفت: رهبر انقلاب فرموده‌اند در مذاکره باید انسان مطمئن باشد که طرف مقابل به آنچه متعهد می‌شود، عمل خواهد کرد. دعوت به مذاکره و اظهار به مذاکره، فریب افکار عمومی است. رئیس‌جمهور آمریکا از برجام خارج شد و آن را پاره کرد. وی با بیان اینکه دیدگاه حضرت امام(ره) از یاد هیچ کسی نمی‌رود که فرمودند رابطه ما با آمریکا، رابطه گرگ و میش است، خاطرنشان کرد: آمریکا یک دشمنی غیرقابل آشتی با ایران، اسلام، اعتقادات و ملت مؤمن ما دارد که هرگز امکان التیام جراحات او نیست. صدیقی تاکید کرد: ادعای رئیس‌جمهور آمریکا مبنی بر مذاکره مستقیم با ایران، ادعا و فریب او است و مذاکره مستقیم در شأن ما نیست.
* قدرت دفاعی قابل مذاکره نیست
تعدادی از نمایندگان مجلس هم به مذاکرات مسقط واکنش نشان دادند که عمده این اظهار نظرها حول محور چند موضوع خاص قرار داشت؛ عدم خروج مذاکرات از مسیر اصلی، عدم استفاده از زبان زور و تهدید و همین‌طور عدم ورود به حوزه قدرت دفاعی متعارف کشورمان. بهنام سعیدی، عضو هیات‌رئیسه کمیسیون امنیت ملی مجلس درباره الزامات مذاکره غیرمستقیم ایران با آمریکا اظهار کرد: «جمهوری اسلامی ایران اصول و مواضع اساسی خود را در مذاکرات دنبال خواهد کرد و مردم مطمئن باشند ما در مذاکرات از اصول خود عدول نخواهیم کرد». نماینده مردم جیرفت در مجلس شورای اسلامی گفت: «حمایت از جبهه مقاومت جزو اعتقادات جمهوری اسلامی ایران است و همواره از آنان پشتیبانی خواهیم کرد. شهید حاج‌قاسم سلیمانی فرمود خود را سرباز در خانه هر مسلمانی می‌بینم که در معرض خطر است که این مساله یکی از اصول حیاتی و همیشگی ایران اسلامی است». وی همچنین افزود: «دارا بودن انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز و توان موشکی و دفاعی حق جمهوری اسلامی ایران است و بر سر این موارد با هیچ کشوری مذاکره نمی‌کنیم». سیدمرتضی محمودی، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی نیز تصریح کرد: «جمهوری اسلامی ایران ثابت کرده اهل مذاکره است و از آن ابایی ندارد اما منافع ملی جمهوری اسلامی و امنیت ملی‌مان را در مذاکرات همواره لحاظ خواهیم کرد». وی تاکید کرد: «مذاکره بر سر موضوعات موشکی، مسائل منطقه‌ای و مقاومت با این رویکرد که از این مسائل بگذریم و به خواسته‌های طرف مقابل تن دهیم، به هیچ‌وجه قابل قبول نیست». محمودی گفت: «مباحث مذکور جزو خطوط قرمز و قطعی جمهوری اسلامی ایران است و هیچ دولتی در ایران بر سر آنها مذاکره نخواهد کرد». احمد آریایی‌نژاد، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره سوابق بدعهدی آمریکایی‌ها گفت: «لازم است در مذاکرات پلکانی جلو برویم، یعنی اینگونه نباشد که یک جا امتیازات را بدهیم و طرف مقابل کاری انجام ندهد. از سوی دیگر بر اصول خود پافشاری کنیم. همان‌طور که طرف مقابل نیز همواره بر اصول خود ایستادگی کرده است. جمهوری اسلامی توان بالایی دارد و همان‌قدر که برای مذاکرات توان می‌گذاریم، باید برای حل مشکلات اقتصادی داخل نیز نیرو و توان خود را خرج کنیم». عباس مقتدایی، نایب‌رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم اظهار داشت: «پنجره مذاکره هیچ‌گاه از سوی ایران به طور کامل بسته نشده اما طبعا نوع تعامل، متناسب با رفتار طرف مقابل تنظیم شده است. در شرایطی که دیوار بی‌اعتمادی به ایالات‌متحده روزبه‌روز بلندتر و سیاست‌های ناعادلانه و عهدشکنانه واشنگتن برای همگان عیان شده است، ایران با بزرگ‌منشی، راه مذاکره غیرمستقیم را گشوده تا راستی‌آزمایی کند که آیا آمریکا و شخص رئیس‌جمهور وقت آن، آمادگی پذیرش اصل احترام به منافع ملت ایران را یافته‌اند یا خیر». وی همچنین گفت: «اگر در مذاکرات نشانی از حسن‌نیت و جبران گذشته از سوی آمریکاییان دیده شود، تصمیم به تداوم گفت‌وگو، بر عهده جمهوری اسلامی خواهد بود، چرا که ایران در جایگاه قدرت و نه ضعف به این عرصه قدم نهاده است. امروز بیش از هر زمان، جمهوری اسلامی در اوج آمادگی دفاعی و اقتدار سیاسی ایستاده و در عین شجاعت در برابر خصم، از ورود به جنگ و منازعه پرهیز دارد؛ مگر آنکه راهی جز آن نماند».
* مذاکره با دقت و هوشیاری
محمدجواد لاریجانی، تحلیلگر مسائل سیاسی نیز اساس ورود به مذاکره غیرمستقیم با آمریکا را مبتنی بر دقت و هوشیاری دانست و گفت: «ایران نیازی ندارد به سخنان ترامپ توجه کند. ما باید در این مذاکرات بر اساس منافع و امنیت ملی خود عمل کرده و با دقت و هوشیاری وارد گفت‌وگوها شویم». وی همچنین اشاره داشت: «ما چشم‌انداز مشخصی از مذاکرات پیش رو نداریم و از سر نوشتن توافق اصلا کار درستی نیست. باید تمام جوانب را با دقت سنجیده و فقط بر اساس منافع ملی خود عمل کنیم».
لاریجانی در ادامه به قدرت هسته‌ای ایران اشاره کرده و افزود: «ما هیچ‌گاه از توانمندی‌های هسته‌ای خود کوتاه نخواهیم آمد. این یک اصل است که تحت هیچ شرایطی نمی‌توانیم از آن گذشت کنیم». وی درباره تجربیات قبلی ایران در مذاکرات با آمریکا نیز گفت: «با ترامپ باید فقط نقد معامله کرد. در برجام به طرف مقابل اعتماد کردیم اما متأسفانه آنها هیچ‌گاه به تعهدات خود عمل نکردند».