حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای در پیامی به دبیرکل حزب‌الله لبنان، درگذشت حجت‌الاسلام والمسلمین شیخ عبدالامیر قبلان، رئیس مجلس اعلای اسلامی شیعیان لبنان را تسلیت گفتند.

متن پیام رهبر انقلاب اسلامی به این شرح است:

بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم

حضرت مستطاب حجت‌الاسلام والمسلمین جناب آقای سیدحسن نصرالله دامت‌برکاته

درگذشت عالم مجاهد مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین آقای شیخ عبدالامیر قبلان رحمت‌الله‌علیه را به خانواده‌ مکرم ایشان و به مجموعه‌ ارزشمند مجلس اعلا و همه ارادتمندان و دوستان آن مرحوم و به عموم شیعیان لبنان تسلیت عرض می‌کنم. ایشان دوست باارزش و باوفایی برای جریان مقاومت و شخص حضرت‌عالی بودند و عمر بابرکتی را در خدمت هدف‌های عالی در لبنان گذرانیدند. رحلت ایشان موجب تأسف است. از خداوند متعال رحمت و مغفرت برای وی مسألت می‌کنم.

سیدعلی خامنه‌ای

۱۵ شهریور ۱۴۰۰

 

    بازار از دست رفته منطقه     

به‌رغم افزایش مبادلات تجاری ایران با کشورهای همسایه طی یک دهه گذشته، ایران نتوانست از ظرفیت کشورهای همسایه خود بهره حداکثری را ببرد و به ‌گفته رضا رحمانی، وزیر اسبق صنعت، معدن و تجارت، سهم ایران از تأمین نیاز 1200 میلیارد دلاری کشورهای همسایه تنها 2 درصد است، این یعنی به ‌گفته وزیر پیشین اگر ما بتوانیم صادرات به کشورهای همسایه را 25 میلیارد دلار دیگر افزایش دهیم، حداقل یک میلیون فرصت شغلی ایجاد می‌شود. 

در دهه‌های گذشته فرصت تجارت با همسایگان در حالی بدرستی مورد توجه قرار نگرفته که ایران با دارا بودن مرزهای مشترک آبی و خاکی با 15 کشور، دومین کشور جهان از نظر تعداد همسایه‌هاست و این یعنی پتانسیل بزرگی که می‌توانست علاوه بر بی‌اثر کردن تحریم‌ها، یک بازار نزدیک به 600 میلیون نفری را بیخ گوش ما قرار دهد؛ آن هم بازاری که حدود 1200 میلیارد دلار نیاز سالانه خود را از طریق واردات تأمین می‌کند و همه اینها یعنی فرصت بی‌نظیر برای متحول کردن اقتصاد ایران.  با وجود افزایش صادرات طی سال‌های گذشته، بررسی صادرات در سال‌های مختلف حاکی از آن است که در دولت‌های مختلف، روند افزایشی صادرات با نوسانات زیادی همراه بوده است. بررسی آمار توسعه صادرات طی ۱۶ سال گذشته نشان می‌دهد طی سال‌های ۱۳۸۴ الی ۱۳۹۲ صادرات با افزایش ۲۰۰ درصدی و طی سال‌های ۱۳۹۲ الی ۱۳۹۹ با افزایش تنها ۱۲ درصدی همراه بوده است که نماینگر عدم استفاده از ظرفیت بالای تجارت بویژه تجارت با همسایگان است. 

طی سال‌های اخیر بازار کشورهای همسایه، به ترکیه واگذار شده است. سال گذشته که صادرات ایران به همسایگان (جز ترکیه) از ۲۰ میلیارد دلار به 8/17 میلیارد دلار کاهش یافت، این ترکیه بود که با صادرات ۲۶ میلیارد دلاری، نیاز وارداتی کشورهای همسایه ایران را تامین کرد. 

گروه سیاسی: فرمانده نیروی زمینی سپاه با اشاره به استفاده گروه‌های تروریستی از اقلیم شمال عراق برای ایجاد ناامنی در مناطق مرزی‌ گفت: این وضعیت برای ما قابل تحمل نیست و پاسخ لازم را به تروریست‌ها می‌دهیم.

به گزارش خبرگزاری‌ها، در پی برخی تحرکات جدید گروهک‌های تروریستی مسلح در مناطق مرزی شمال غرب کشور، سردار محمد پاکپور، فرمانده نیروی زمینی سپاه ضمن بازدید از یگان‌ها و پاسگاه‌های مرزی این منطقه، با اشاره به تاکیدات چندباره و آگاه‌سازی مسؤولان اقلیم شمال عراق نسبت به تحرکات گروهک‌های تروریستی و مسلح در منطقه آنها برای رخنه و انجام اقدامات ضد امنیتی علیه کشورمان و عدم برخورد با این پدیده، گفت: سال‌هاست گروه‌های تروریستی و ضد‌انقلاب وابسته به استکبار جهانی و سرویس‌های جاسوسی بیگانه از جغرافیای اقلیم شمال عراق برای برهم‌زدن امنیت و آرامش مناطق مرزی جمهوری اسلامی ایران و ایجاد اذیت و آزار برای مردم ساکن در این مناطق استفاده می‌کنند و در این باره به دولت عراق و مسؤولان اقلیم شمال این کشور تذکرات لازم داده شده است. وی با تاکید بر اینکه دولت عراق و اقلیم کردستان نباید به تروریست‌ها اجازه جولان و برپایی مقر در این سرزمین برای تهدید و ایجاد ناامنی علیه ایران را بدهند، تصریح کرد: هرگونه کوتاهی و غفلت در این باره را مغایر حسن همجواری و روابط حسنه 2 کشور می‌دانیم. سردار پاکپور تاکید کرد: با توجه به وضعیت منطقه و احتمال پاسخ قاطع، کوبنده و پشیمان‌کننده جمهوری اسلامی ایران به گروهک‌های تروریستی وابسته به دشمنان قسم‌خورده انقلاب و نظام اسلامی که در اقلیم شمال عراق لانه کرده‌اند، از ساکنان این مناطق درخواست می‌کنیم از مقرهای تروریست‌ها فاصله بگیرند تا آسیبی متوجه آنها نشود.

اقلیم کردستان؛ حیاط خلوت موساد

هشدار روز گذشته فرمانده نیروی زمینی سپاه را می‌توان واکنش احتمالی به گسترش فعالیت‌های موساد در اقلیم شمال عراق هم دانست. فروردین امسال بود که شبکه الجزیره قطر از حمله گروهی ناشناس به یک مرکز جاسوسی متعلق به موساد در اقلیم شمال عراق خبر داد. چند روز پس از انتشار این خبر یک منبع امنیتی در مصاحبه با نشریه صابرین‌نیوز جزئیات جدیدی از حمله به مرکز موساد در شمال عراق را فاش کرد. این منبع امنیتی اعلام کرد: در حمله به مرکز وابسته به موساد در اربیل ۱۰ اسرائیلی کشته و زخمی شده‌اند. منبع مذکور تاکید کرد: طبق پیگیری‌های اطلاعاتی، این حمله به مرکز اطلاعات و عملیات ویژه موساد به کشته و زخمی شدن ۱۰ اسرائیلی منجر شده است که هویت 3 نفر از کشته‌شدگان فاش شده و شامل منحانین نوعام، عکیفا عامی و بی‌رز جیکوب است. صابرین‌نیوز گزارش داد: این افسران اسرائیلی فعالیت‌های اطلاعاتی در مرکز وابسته به موساد در اربیل از ماه‌ها قبل دارند و اطلاعات دقیقی از مراکز و فعالیت‌های اطلاعاتی موساد وجود دارد که در صورت لزوم منتشر خواهد شد. هرچند در برهه انتشار آن خبر مقامات اقلیم شمال تلاش کردند با تکذیب فعالیت‌های نیروهای اطلاعاتی رژیم صهیونیستی در آن منطقه از فشارهای عمومی و سیاسی به خود بکاهند اما کمتر از 3ماه بعد در اوایل تیرماه خبر حمله راکتی به پایگاه سرویس جاسوسی رژیم صهیونیستی در اربیل عراق همزمان با سفر «یائیر لاپید» وزیر خارجه کابینه جدید رژیم صهیونیستی به ابوظبی منتشر شد. در همین زمینه پایگاه خبری «قطر عاجل» به نقل از منابع عراقی در این باره گزارش داد یک گروه مسلح، پایگاهی را در شهر اربیل، مرکز منطقه کردستان عراق هدف قرار داده که گفته می‌شود متعلق به موساد بوده است. این رسانه به نقل از منابع عراقی اعلام کرد حمله راکتی علیه «مرکز عملیات و رصد موساد» انجام شده و تعدادی از افراد مستقر در این مقر کشته شده‌اند. «قطر عاجل» در ادامه با اشاره به اینکه تل‌آویو و اربیل هنوز واکنش رسمی به این خبر نشان نداده‌اند، خاطرنشان کرد منابعی که این خبر را نقل کرده‌اند از افراد نزدیک به گروه‌های مقاومت عراق بوده‌اند.

ضرب شست سپاه به مقر حزب دموکرات کردستان

اما مهم‌ترین اقدام جدی و عملی ایران در مواجهه با شرارت‌های گروه‌های معاند در اقلیم شمال عراق به شهریور سال97 و حمله موشکی به مقر حزب دموکرات کردستان بازمی‌گردد. 17شهریور سال97 بود که نیروهای هوا‌فضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در واکنش به تحرکات گروه‌های تروریستی تجزیه‌طلب و حملات به مرزبانان قرارگاه حمزه سیدالشهدا مریوان در تیرماه 97 که به شهادت شماری از ایشان منجر شده بود، مواضع نظامی گروهک تروریستی حزب دموکرات کردستان ایران و گروه تروریستی حزب دموکرات را در نزدیکی شهر کویه واقع در 200 کیلومتری مرز ایران هدف قرار دادند و موشک‌های شلیک‌شده به این مواضع نیز در امتداد این حملات بود. در پی این حمله موشکی 16نفر از کادر و پیشمرگان این حزب هلاک شده و حداقل 40نفر نیز زخمی شدند. لازم به ذکر است حمله موشکی سپاه پاسداران به مقر این گروهک تروریستی همزمان با برگزاری جلسه سران و رهبران حزب دموکرات کردستان بود. یک هفته پس از این عملیات سرلشکر جعفری، فرمانده وقت سپاه پاسداران گفت: مجموعه سپاه با کار اطلاعاتی و فرماندهی و به‌کارگیری تجهیزات دقیق موشکی و پرواز فناوری‌های در اختیار سپاه، توانست انتقام خون شهیدان مظلومی که در پایگاهی در مریوان به شهادت رسیدند و بقیه شهیدان منطقه کردستان را بگیرد. وی ادامه داد: امروز برخورداری ما از انبوه موشک‌های با برد ۲ هزار کیلومتری نقطه‌زن، توان بی‌نظیری را به جمهوری اسلامی ایران داده است تا ملت ما به پشتوانه این ‌قدرت‌ها و توانمندی‌های نیروهای مومن و انقلابی بتوانند مقابل استکبار جهانی ایستادگی کنند. سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح نیز پس از حمله به مقر گروهک تروریستی دموکرات کردستان اظهار داشت: مسؤولان کردستان عراق و حزب منحله دموکرات کردستان در سال ۷۵ تعهد کتبی داده بودند در ایران عملیات انجام ندهند اما از سال گذشته (96) به تحریک آمریکا این عهد را شکستند که این اتفاق برای ما قابل تحمل نبود و از این رو چندین بار به آنها تذکر داده بودیم. سرلشکر باقری تصریح کرد: الان هم عرض می‌کنم دولت عراق و حکومت اقلیم کردستان نباید اجازه دهد مقرهایی ایجاد شود که ناامنی اتفاق بیفتد و در واقع باید آنها را تحویل ایران دهند. وی ادامه داد: اگر نمی‌توانند تحویل دهند، از آن کشور اخراج کنند و اگر این اتفاقات ناامن‌ساز بیفتد، اتفاقی که مجرمان و فرماندهان مجرم را از بین برد می‌تواند تکرار شود، این حق دفاع از خود است و نباید این ناامنی‌ها تکرار شود.

 

فرار تاریخی ۶ اسیر فلسطینی از امنیتی‌ترین زندان رژیم صهیونیستی، جشن سال نوی صهیونیست‌ها را به هم ریخت. صبح دیروز همزمان با عید سال نوی عبری موسوم به «روش هاشانا»، روزنامه‌ها و رسانه‌های اسرائیلی مملو از عناوین و اخبار منفی و نگران‌کننده بود که کابوس امنیتی رژیم صهیونیستی شب قبل از آن را بازتاب می‌داد. در همان حال فلسطینی‌ها این رخداد را بویژه در غزه جشن گرفتند. از دیروز هشتگ «تونل آزادی» تبدیل به یکی از پرکاربردترین هشتگ‌های کاربران عربی شبکه‌های اجتماعی شده و یک جنبش جهانی کاریکاتور و طنز با این مضمون به راه افتاده است. 

بر اساس گزارش تارنمای عبری‌زبان «واللا» وابسته به دستگاه‌های امنیتی اسرائیل، 6 اسیر فلسطینی به نام‌های زکریا زبیدی، محمود عبدالله عارضه، محمد قاسم عارضه، یعقوب محمود قادری، ایهم نایف کممجی و مناضل یعقوب انفیعات که بین 26 تا 49 سال سن دارند، رأس ساعت 3:25 بامداد دوشنبه نقشه فرار خود از زندان «جلبوع» را که یکی از امنیتی‌ترین زندان‌های فلسطین اشغالی است، عملی کردند و زندانبانان اسرائیلی تازه نیم ساعت بعد متوجه این موضوع شدند، آن هم زمانی که کشاورزان زمین‌های اطراف، وجود یک تونل در بیرون دیوار زندان را به پلیس گزارش دادند!

به گزارش رسانه‌های عبری، زندانیان فلسطینی زندان جلبوع (جیلوبا) که بیش از 400 تن عمدتا از گروه‌های مقاومت در آن اسیر هستند، در ساعاتی که نگهبانان صهیونیست درگیر سور و سات شب عید روش هاشانا بودند، با ایجاد یک دعوای زرگری، حواس آنها را پرت کرده و 6 مبارز آزاده به رهبری زکریا زبیدی، فرمانده سابق «کتائب شهداء الاقصی» اهل جنین با استفاده از همین فرصت عملیات فرار خود را که احتمالا از  ماه‌ها قبل طراحی کرده بودند، به اجرا درمی‌آورند. پلیس رژیم صهیونیستی مدعی شده این افراد معبری طولانی را از داخل بند به سوی بیرون دیوارهای زندان حفر کرده و از تونلی فرار کرده‌اند که درست پای برج مراقبت قرار داشته است. عجیب‌تر آنکه یک گروه نجات‌دهنده نیز با اطمینان از غفلت نگهبانان اسرائیلی، با خودرویی که به نزدیکی زندان آمده، این 6 آزاده را به نقطه‌ای نامعلوم منتقل کرده است. با آنکه نیروهای نظامی و انتظامی رژیم اشغالگر از صبح دیروز عملیاتی سراسری را برای پیدا کردن زندانیان فرار کرده آغاز کرده‌اند اما به نظر می‌رسد با توجه به نزدیکی منطقه جلبوع به مرزهای شمالی کرانه باختری و شهر جنین، آنها خود را به آن طرف دیوار‌های حائل رسانده باشند. روزنامه صهیونیستی یدیعوت آحارانوت اعلام کرد ارتش رژیم صهیونیستی از ترس ورود این مجاهدان به نوار غزه، در تمام مسیرهای منتهی به این باریکه ایست بازرسی‌های سیار ایجاد کرده است. 

برخی نیز عقیده دارند این مجاهدان بعد از آزادی کاملا متفرق شده‌اند تا احتمال پیدا کردن همه آنها با هم کاهش یابد. 

همچنین رسانه‌های عبری از انتقال 400 اسیر این زندان به زندان‌های دیگر از بیم وجود تونل‌های بیشتر خبر داده‌اند. کارشناس روزنامه هاآرتص، نقص در حفاظت و نبود اطلاعات و نظارت و کنترل ضعیف را ناکامی‌ها و شکست‌هایی دانسته است که موجب فرار این اسرا شده و با تحقیر مقامات امنیتی رژیم و انتشار عکس‌هایی از شگفت‌زدگی ماموران زندان تاکید کرده تونل فرار نه توسط آنان، بلکه توسط کشاورزان کشف شده است. 

برخی منابع نیز در گفت‌وگو با شبکه المیادین تصریح کرده‌اند «رائد السعدی» طلایه‌‌دار اسرای جهاد نیز در همان بند اسرای مزبور بوده اما چند روز قبل اداره زندان مکان او را تغییر داده است. 

این اتفاق سرخوشی روز عید خیلی از صهیونیست‌ها را به ماتم تبدیل کرد، آن هم در زمانی که ارتش عبری به ناچار در مرزهای غزه به حالت آماده‌باش درآمده و نظامیان و افسران حق رفتن به تعطیلات عید روش هاشانا را ندارند. 

به گزارش شبکه 7 تلویزیون اسرائیل، این فرار تاریخی در واقع پیامی است از سوی جنبش‌های جهادی فلسطینی به رئیس جدید شاباک که تازه 48 ساعت از انتصابش می‌گذشت. این شبکه به نقل از منابع ارشد شاباک گزارش داد تلاش‌ها برای یافتن این اسرا ادامه دارد اما به نتیجه نرسیدن احتمالی این عملیات می‌تواند به منزله شکست دوم اسرائیل در این غائله باشد. 

درباره میزان حفاظت و امنیت این زندان، «عبدالرحمن شهاب» مدیر مرکز مطالعاتی غزه اظهار داشت، هر کسی که زندان جلبوع را بشناسد، می‌داند فرار از این زندان شبیه معجزه است. هر یک از اتاق‌های این زندان به دلیل استحکام و تدابیر امنیتی آن خزانه نامیده می‌شود. 

کارشناسان این عملیات اسرای فلسطینی را به‌مثابه زلزله امنیتی از شمال تا جنوب قلمروی تحت کنترل رژیمی دانسته‌اند که تاکنون ادعا می‌کرد امنیت داخلی‌اش نفوذ‌ناپذیر است. 

یک منبع امنیتی اسرائیلی در گفت‌وگو با شبکه 12 تلویزیون رژیم صهیونیستی گفت: «این حادثه بسیار سخت و عجیب است، هیچ اطلاعاتی درباره آن وجود نداشت، در حالی ‌که اسرای فلسطینی مدت‌ها در حال حفر تونل بودند اما ما کمترین اطلاعاتی در این زمینه نداشتیم!» تصاویر مربوط به بازدید بهت‌زده «یعقوب شبتای» بازپرس کل پلیس رژیم صهیونیستی و «عومر بارلیو» وزیر امنیت داخلی رژیم از دهانه تونل آزادی در نزدیکی دیوار زندان جلبوع بشدت در فضای مجازی وایرال شده است. 

شبکه 12 تلویزیون اسرائیل نیز فرار این ۶  اسیر را «یک پیروزی معنوی برای فلسطینی‌ها» توصیف کرد و گزارش داد: «حماس و جهاد سعی خواهند کرد از این رویداد برای تجدید ارتباط بین کرانه باختری و غزه استفاده کنند». 

در همین رابطه «ابو حمزه» سخنگوی نظامی گردان‌های القدس، این عملیات بازپس‌گیری آزادی را پیروزی جدیدی برای جنبش اسرا در رویارویی با دشمن خواند. او گفت: «مقاومت شکافتن سنگ‌ها و صخره‌ها را برای آزادی اسرا ادامه می‌دهد و بار دیگر تعهد خود را به آزادسازی تمام اسرا تجدید می‌کند.» 

فوزی برهوم، سخنگوی جنبش حماس نیز این عملیات را یک اقدام شجاعانه و قهرمانانه توصیف کرد که چالشی واقعی برای سیستم امنیتی رژیم صهیونیستی پدید می‌آورد که ادعا می‌کند بهترین در جهان است. 

مسؤول رسانه‌ای جبهه مردمی برای آزادی فلسطین نیز عملیات آزادی اسرا را برای اسرائیلی‌ها غافلگیر‌کننده دانسته و آن را نشانه ذهن شکست‌ناپذیر ملت فلسطین خوانده است.

گروه سیاسی: یکشنبه‌شب با اوج‌گیری تهاجمات نیروهای طالبان به ولایت پنجشیر در افغانستان، منابع خبری متعدد از حملات هوایی پهپادهای پاکستانی به این ولایت خبر دادند. همچنین حضور رئیس سرویس اطلاعاتی پاکستان (ISI) در کابل نیز با واکنش‌های مختلفی روبه‌رو شده است. این حملات با واکنش سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران مواجه شد. 

به گزارش «وطن‌امروز»، سعید خطیب‌زاده روز گذشته در نشست هفتگی با رسانه‌ها در پاسخ به سوالی درباره دخالت نظامی پاکستان در تحولات افغانستان و حملات یکشنبه شب در پنجشیر و اخبار منتشر شده مبنی بر اینکه برخی رهبران این منطقه توسط پهپادهای پاکستانی شهید شده و پاکستان شامگاه یکشنبه به صورت مستقیم و غیرمستقیم در حملات طالبان علیه مردم پنجشیر دخالت داشته است، اظهار داشت: اخباری که از پنجشیر می‌رسد، اخبار نگران‌کننده‌ای است. حملات دیشب (یکشنبه شب) به اشد وجه محکوم است. شهادت رهبران افغانستانی مایه تأسف و تأثر عمیق است. وی با بیان اینکه دخالت خارجی را در دست بررسی داریم و باید حتما بررسی شود، اظهار داشت: تاریخ افغانستان نشان داده مداخله خارجی اعم از مستقیم و غیرمستقیم نتیجه‌ای جز شکست برای نیروی متجاوز نداشته و مردم افغانستان مردمی استقلال‌طلب و غیور هستند و قطعا هر گونه مداخله خارجی محکوم است. 

به گفته خطیب‌زاده موضوع پنجشیر باید از طریق گفت‌وگو و با وساطت و حضور تمام بزرگان افغانستان حل شود. 

سخنگوی دستگاه دیپلماسی تصریح کرد: هیچ طرفی نباید اجازه دهد این مسیر به برادرکشی ختم شود. طالبان هم به تعهداتش ذیل حقوق بین‌الملل و هم به هر آنچه گفته، پایبند باشد. گرسنگی دادن به مردم پنجشیر و محاصره منطقه پنجشیر و قطع آب و برق این منطقه آنچنان که به ما گزارش شده، مایه نگرانی است. 

وی ادامه داد: حقوق بشردوستانه ذیل حقوق بین‌الملل باید رعایت شود. جمهوری اسلامی ایران تمام مساعی و همت خودش را به کار می‌گیرد که به پایان آلام مردم افغانستان و تشکیل دولت فراگیر در افغانستان که بازتاب دهنده ترکیب قومیتی و جمعیتی این کشور باشد، کمک کند. 

خطیب‌زاده گفت: تذکر جدی می‌دهم که تمام خطوط قرمز و تعهدات ذیل حقوق بین‌الملل رعایت شود. وی همچنین یادآور شد جمهوری اسلامی ایران با دقت نظر و از نزدیک تحولات افغانستان را پیگیری می‌کند. این سخنان در حالی مطرح می‌شود که روز شنبه رسانه‌های پاکستانی در خبری اعلام کردند ژنرال «فیض حمید» رئیس سرویس اطلاعاتی پاکستان (ISI) در راس یک هیات بلندپایه سیاسی، امنیتی و اطلاعاتی وارد شهر کابل شد. پس از این اتفاق، درگیری‌های طالبان با نیروی مقاومت مردمی در پنجشیر شدت گرفت و منابع خبری در جریان درگیری‌های یکشنبه شب در پنجشیر از عملیات هوایی پهپادهای پاکستانی در این ولایت خبر دادند. دخالت‌های پاکستان در مسائل داخلی افغانستان با واکنش‌های متعددی در داخل و خارج افغانستان روبه‌رو شده است. 

گفتنی است 2 هفته پیش در جریان دیدار رئیس‌جمهور کشورمان با «شاه محمود قریشی» وزیر خارجه پاکستان، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدابراهیم رئیسی با رد هر گونه رویکرد مبتنی بر قیم‌مآبی در قبال افغانستان گفت: قیم‌مآبی در قبال افغانستان، الگوی شکست خورده آمریکاست و ظرفیت ایجاد صلح و ثبات پایدار در افغانستان را ندارد. رئیسی تاکید کرد: «نقش سایر کشورها از جمله همسایگان نیز صرفا باید تسهیل‌کننده استقرار حکومت فراگیر و مشارکتی با حضور همه اقوام و گروه‌های افغانستانی باشد». 

گروه اقتصادی: دیوان محاسبات، دومین گزارش مستمر ۲ماهه از نحوه اجرای قانون بودجه سال 1400 را منتشر کرد که بر اساس آن تنها 34 درصد احکام اجرایی شده است. 

به گزارش «وطن امروز»، مهرداد بذرپاش، رئیس کل دیوان محاسبات دیروز با انتشار توئیتی خبر از انتشار دومین گزارش تفریغ بودجه ۲ ماهه سال جاری داد و نوشت: «با همراهی جهادی همکارانم در دیوان محاسبات کشور، دومین گزارش نظارت مستمر 2 ماهه بر اجرای بودجه سال 1400 امروز دوشنبه 15 شهریورماه منتشر شد. این گزارش‌ها حرکتی تحولی برای نظارت بر عملکرد مالی دستگاه‌های اجرایی همزمان با اجرای بودجه است.

طی 4 ماه اول سال صرفا 5/۲۵ درصد احکام اجرایی شده و با همکاری خزانه‌داری کل 81 درصد دستگاه‌ها در ارائه صورتحساب در موعد مقرر همکاری خوبی داشته‌اند. سایر دستگاه‌ها هم موظفند خود را با شرایط وفق دهند. بیشترین درصد تحقق منابع درآمدی مربوط به فروش و واگذاری انواع اوراق و درآمدهای مالیاتی و کمترین میزان تحقق در بخش واگذاری شرکت‌های دولتی، منابع حاصل از واگذاری طرح‌های تملک دارایی سرمایه‌ای و واگذاری اموال منقول و غیرمنقول دستگاه‌ها بوده است که این موضوع نیاز به اقدامات جدی دارد».

تحول تفریغ بودجه 

این دومین گزارش مستمر دیوان محاسبات درباره اجرای بودجه سال جاری است. دیوان محاسبات در یک اقدام بدیع و بی‌سابقه برای نخستین بار همزمان با اجرای بودجه، اقدام به بررسی آن می‌کند، این اتفاق مهم پس از تشکیل مجلس انقلابی و انتخاب رئیس جدید دیوان رخ داد.   گزارش‌های مستمر ۲ ماهه بر اجرای بودجه سال ۱۴۰۰، به دولت درباره رعایت دقیق اجرای بودجه و عدم انحراف از تکالیف قانونی کمک شایانی می‌کند. 

نیمه تیرماه- پس از گذشت 45 روز از پایان اردیبهشت‌- نخستین گزارش نظارت بر اجرای بودجه کل کشور در ماه‌های فروردین و اردیبهشت در اختیار نمایندگان مجلس شورای اسلامی قرار گرفت. پیش از این همواره گزارش‌های تفریغ بودجه با گذشت بیش از یک سال از پایان اجرای قانون بودجه توسط دیوان محاسبات تهیه و در صحن علنی مجلس قرائت می‌شد؛ زمانی که دیگر هیچ راهی برای اصلاح سیاست‌های اشتباه وجود نداشت و این گزارش صرفا نقش مچ‌گیری از دولت‌ها را داشت. برای مثال گزارش تفریغ بودجه سال 97 که حاوی انحراف از اهداف کلان ارز 4200 تومانی بود، نیمه سال 98 ارائه شد؛ زمانی که دیگر کار از کار گذشته بود. این در حالی است که اگر این گزارش زودتر در اختیار دولتمردان و سیاست‌گذاران قرار می‌گرفت، احتمال جلوگیری از تخصیص ارز ترجیحی یا اصلاح آن وجود داشت.  

دومین تفریغ سالانه چه می‌گوید؟

بر اساس گزارش دوم تفریغ 2 ماهه در بازه زمانی ۴ ماهه ابتدای سال، از مجموع ۱۷۵ بند، تبصره، مفاد و ۶۰ حکم ۵/34 درصد به صورت کامل اجرا شده است و تعداد ۵۵ حکم معادل ۳۰ درصد از احکام به صورت ناقص اجرا شده و ۶۰ حکم معادل 5/34 درصد کلاً اجرا نشده است.

نکته قابل توجه اینکه از مجموع ۱۱۱۸ دستگاه اجرایی مشمول ارائه صورتحساب ماهانه، تعداد ۹۰۰ دستگاه معادل ۸۱ درصد در موعد مقرر گزارش دستگاه خود را به دیوان محاسبات کشور ارائه کرده‌اند و ۲۱۸ دستگاه اجرایی معادل ۱۹ درصد همچنان به عنوان «حساب نداده» شناخته می‌شوند. لازم به ذکر است با همکاری خزانه‌داری کل کشور، تعداد دستگاه‌های «حساب نداده» از ۳۰۶ دستگاه در پایان اردیبهشت‌ به ۲۱۸ دستگاه در پایان تیر کاهش یافته است.

بررسی وضعیت تحقق منابع و مصارف بودجه دولت در ۴ ماه منتهی به تیر ۱۴۰۰ از تحقق ۴۷ درصدی منابع بودجه‌ای در مقابل تحقق ۶۲ درصدی مصارف حکایت دارد که به منظور پوشش کسری موجود، دولت بخشی از این کسری را از محل تنخواه‌گردان خزانه و بخشی دیگر را از محل منابع موضوع ماده ۱۲۵ قانون محاسبات عمومی تامین کرده است.

عدم توفیق در حصول کامل منابع درآمدی پیش‌بینی  شده در قانون از سوی دستگاه‌های اجرایی متولی امر، در مقابل تحقق کامل غالب هزینه‌ها و مصارف پیش‌بینی‌شده، منجر به ادامه روند کسری در بودجه کل کشور در ۴ ماه ابتدای سال شده است.

یافته‌های دیوان محاسبات کشور نشان می‌دهد بیش از ۹۰ درصد درآمدهای مالیاتی مستقیم در ۴ ماه ابتدای سال نسبت به میزان پیش‌بینی شده در قانون بودجه محقق شده که این میزان نسبت به مدت مشابه ۲ ماه ابتدای سال رشد نشان می‌دهد.

یادآور می‌شود مالیات بر خانه‌های لوکس و خودروهای لاکچری به جهت عدم تصویب مقررات در دولت، همچنان صفر است.

بیشترین درصد تحقق منابع درآمدی در ۴ ماه منتهی به تیرماه، مربوط به فروش و واگذاری انواع اوراق مالی و اسلامی و درآمدهای مالیاتی و کمترین میزان تحقق در بخش واگذاری شرکت‌های دولتی، منابع حاصل از واگذاری طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و فروش و واگذاری اموال منقول و غیرمنقول دستگاه‌های اجرایی بوده است.

اقدام بی‌سابقه از سوی دیوان محاسبات در گزارش تفریغ

۸ ماهه بودجه ۹۹ و تفریغ زودتر از موعد بودجه 98 گزارش ۸ ماهه‌ اجرای بودجه سال ۱۳۹۹ جهت بهره‌برداری در تصویب هر چه بهتر قانون بودجه ۱۴۰۰ برای نخستین بار همزمان با بررسی لایحه بودجه سال 1400 توسط دیوان محاسبات تدوین و به مجلس شورای اسلامی ارائه شد. این اقدام در راستای اصلاح لایحه بودجه توسط نمایندگان کمک شایانی کرد.  همچنین تفریغ بودجه سال 98 حتی یک ماه زودتر از موعد مقرر در آذر 99 تقدیم مجلس شد. در همین باره، عبدالله صفایی‌نسب، مشاور رئیس کل دیوان محاسبات درباره تکالیف قانون بودجه گفته است: در تبصره 16 که قرار بود 40 هزار فقره تسهیلات از محل برگشت وجوه مسکن مهر به بازنشستگان تقدیم شود، به ‌رغم اینکه 4790 میلیارد تومان از وجوه برگشته بود، به دلیل تعلل در ابلاغ دستورالعمل‌ها، یک ریال هم تسهیلات پرداخت نشد. علت این اتفاق آن بود که ما فقط در مرحله آخر وارد بررسی می‌شدیم و در طول دوره اجرای بودجه بررسی‌ای انجام نمی‌شد. وی افزوده است: در ۲ ماه اول امسال تقریبا حدود 2 هزار دستگاه اجرایی را حسابرسان ما در استان‌ها وارد حسابرسی کردند و احکام و تکالیف قانون بودجه را مدنظر قرار دادند. مهم‌ترین الزاماتی که در نظارت مستمر وجود دارد، اول آن است که سال مالی 28 اسفند خاتمه پیدا کند. در سال‌های قبل، سال مالی تا تیر نیز ادامه پیدا می‌کرد. بعضا مواردی مثل کرونا یا اوراق مالی باعث می‌شد این سال مالی حتی تا شهریور هم تمدید شود. این خلط وجوه سال قبل با سال جاری باعث می‌شد امکان ارائه گزارش دقیق میسر نباشد. سال 99 بودجه همان 28 اسفند تمام شد و بودجه به سال بعد منتقل شد. این بودجه منتقل شده به عنوان بودجه 1400 لحاظ شد. در بودجه سال 1400 نیز در تبصره 19 این مورد دیده شده که پایان سال مالی 12 اسفند باشد و سایر وجوه به سال بعد منتقل شود. الزام دوم، حساب‌دهی دستگاه‌های اجرایی است. مجموعه خزانه‌داری کل کشور همکاری صمیمانه‌ای با دیوان داشته‌اند و با این همکاری توانستیم حساب‌ها را بگیریم و از 1118 حسابی که دستگاه‌های می‌خواستند در این 2 ماه بدهند، فقط 300 دستگاه حساب ندادند؛ یعنی چیزی حدود 26 درصد.

با آنکه وزیر بهداشت اعلام کرده است در آینده تمام خدمات با کارت واکسن انجام می‌شود اما هنوز برخی‌ از سر ناآگاهی یا با وجود آگاهی از مزایای واکسیناسیون اقدام به تزریق واکسن کرونا نکرده‌اند که چنین رویکرد غلطی از سوی این تعداد محدود می‌تواند برای آنها و در نهایت جامعه فاجعه‌بار شود. به گزارش«وطن‌امروز»، این روزها که واردات واکسن به کشور به شکلی انبوه در حال انجام و واکسیناسیون نیز سرعت بیشتری به خود گرفته است، تصمیم‌گیری برای مدیریت بیماری با اولویت سلامت جامعه را آنگونه که مدارس و مراکز آموزشی و دانشگاه‌ها بازگشایی شوند، آسان کرده است. طبق گفته وزیر بهداشت، مدارس و دانشگاه‌ها امسال حتما بازگشایی می‌شوند اما شیوه آموزش مانند قبل از کرونا نیست. البته اقدامات خاصی در این راستا مانند واکسیناسیون معلمان و استادان، دانشجویان و حتی دانش‌آموزان انجام شده است. از طرفی با توجه به اینکه قرار است تا آبان‌ماه 90 میلیون واکسن به کشور وارد شود و واکسن‌های داخلی نیز در دسترس قرار گیرد، این امکان وجود دارد که طبق وعده وزیر بهداشت تا بهمن‌ماه واکسیناسیون عمومی انجام شود. اما تکلیف آن دسته از افرادی که واکسن نزده‌اند نیز باید مشخص شود، چرا که این افراد در معرض خطر قرار داشته و احتمال دارد با توجه به ناشناخته بودن بیماری همچنان ویروس را به گردش درآورند. در این باره دیروز وزیر بهداشت، واکسیناسیون را تنها راه‌حل اداره شرایط کنونی دانست و با بیان اینکه برای رفع کمبود واکسن از تمام کانال‌ها اقدام شده است، گفت: در آینده تمام خدمات با کارت واکسن ارائه خواهد شد. دکتر بهرام عین‌اللهی در نشستی که دیروز با حضور دکتر عباسعلی کریمی، رئیس و اعضای هیات‌رئیسه دانشگاه علوم‌پزشکی تهران در محل این دانشگاه برگزار شد با بیان اینکه اکنون ما با شرایطی مواجه هستیم که در طول تاریخ کشور کم‌نظیر بوده است، گفت: مهم‌ترین و شاید تنها راه‌‌حل برای اداره شرایط کنونی، واکسیناسیون است. در شروع کار دولت با کمبود واکسن مواجه شدیم که برای رفع این معضل به صورت شبانه‌‌روزی از همه کانال‌ها اقدام کرده‌ایم. وی با تاکید بر اینکه در چرخه واکسیناسیون باید از تمام ظرفیت مجموعه‌هایی همچون شهرداری، سپاه، بسیج، هلال‌احمر و آموزش‌و‌پرورش استفاده کنیم، ادامه داد: به‌رغم آنکه شرایط واکسیناسیون در شهرستان‌ها نسبتاً مطلوب است اما در تهران کماکان با مشکلاتی مواجه هستیم؛ این نکته را باید مدنظر داشته باشیم که اگر روند واکسیناسیون سرعت نیابد، در آبان‌ماه با موج جدید بیماری با مشکلات بیشتری مواجه خواهیم شد. عین‌اللهی با بیان اینکه باید با کار جهادی و شبانه‌روزی و بهره‌گیری از همه امکانات برای گذر از شرایط موجود تلاش کنیم، عنوان کرد: در تامین واکسن مشکلی نخواهیم داشت. در نظر داریم شیب گروه سنی مشمول واکسیناسیون را کاهش دهیم و به سمت واکسیناسیون هوشمند و هدفمند حرکت کنیم. وزیر بهداشت با اشاره به اینکه در آینده تمام خدمات با کارت واکسن ارائه خواهد شد، افزود: همان‌طور که اعلام شد افرادی که هر ۲ دوز واکسن را دریافت کرده‌اند می‌توانند با لحاظ شرایط در مراسم اربعین در کربلا شرکت کنند. وی با تاکید بر استفاده از توانمندی دانشجویان در روند واکسیناسیون، به چگونگی روند آموزش دانشجویان در سال تحصیلی جدید اشاره و اظهار کرد: بازگشایی دانشگاه‌ها مساله مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد و البته شرط ورود دانشجویان به کلاس‌ها باید کارت واکسن باشد. دکتر عین‌اللهی تصریح کرد: باید از روش ترکیبی برای بازگشایی دانشگاه‌ها استفاده شود، هیچ کلاسی نباید صرفا به صورت مجازی برگزار شود و متعاقبا خانواده مدافعان سلامت و خانواده‌های دانشگاهیان نیز باید واکسینه شوند. 

نیاز به ۱۱۶ میلیون دوز واکسن برای واکسیناسیون گروه هدف

با وجود افزایش روند واردات اما تا واکسیناسیون عمومی همچنان نیازمند واکسن هستیم. مصطفی قانعی، عضو کمیته ملی واکسن کرونا درباره واکسیناسیون گروه هدف در کشور گفت: وقتی از گروه هدف برای واکسیناسیون صحبت می‌کنیم منظورمان ۷۰ درصد جمعیت است که حدودا ۵۸ میلیون نفر می‌شوند. در وهله اول واکسن به اندازه کافی و در وهله دوم به تزریق به اندازه کافی نیاز داریم، بنابراین برای واکسیناسیون جمعیت هدف ۱۱۶ میلیون دوز واکسن نیاز داریم. بر اساس آمار فعلی حدود ۲۹ تا ۳۱ میلیون دوز واکسن وارداتی داشتیم و این یعنی به ۸۰ میلیون دوز واکسن دیگر برای واکسیناسیون ۷۰ درصد جمعیت نیاز داریم. وی افزود: پیش‌بینی این است که اگر در انتهای شهریور از شرکت شفافارمد ۳ میلیون دوز واکسن برکت داشته باشیم و در انتهای مهر هم ۳ میلیون دوز برکت، یک میلیون دوز پاستوکووک و ۳ میلیون دوز اسپایکوژن داشته باشیم، جمعا ۷ میلیون دوز واکسن خواهیم داشت. همچنین شاید اواخر آبان‌ماه ۹ میلیون دوز واکسن، در انتهای آذر 5/10 میلیون و اوایل دی هم ۲۰ میلیون دوز به دست‌مان برسد و همینطور ماهی ۲۰ میلیون دوز واکسن تا آخر از جمیع واکسن‌سازها در اختیار داشته باشیم. این یعنی اگر برای ۳ ماه زمستان ۶۰ میلیون دوز در نظر بگیریم و در پاییز حدودا ۲۶ میلیون دوز واکسن داشته باشیم، به جمع حدود ۸۰ میلیون دوز می‌رسیم. اگر روند فعلی واردات ادامه پیدا کند و مشکلی پیش نیاید می‌توان با افزایش میزان واکسیناسیون در بهمن ماه جمعیت هدف را واکسینه کرده و به اتمام برسانیم. ما اواخر اسفند واکسن به اندازه کافی از تولید داخل خواهیم داشت ولی از ابتدای دی ماه باید با ترکیب واردات و تولید داخل کاری کنیم که بهمن ماه واکسیناسیون عمومی را تمام کنیم. وی تاکید کرد: مطلوب‌ترین شکل واکسیناسیون این است که ظرف ۳ ماه کل جمعیت را واکسینه کنیم، زیرا کسانی که فروردین ۱۴۰۰ واکسن زده‌اند ممکن است در اسفندماه آنقدر مصونیت نداشته باشند نسبت به کسی که دی ماه واکسن تزریق کرده است لذا توصیه می‌کنیم امسال برای پیشگیری از مرگ، واکسیناسیون انجام شود و با توجه به افزایش تولید داخل، سال آینده یک برنامه واکسیناسیون کوتاه‌مدت برای کل جمعیت کشور طراحی شود. همچنین  دبیر کمیته اجتماعی - انتظامی ستاد ملی مقابله با کرونا با بیان اینکه واکسیناسیون بدون رعایت پروتکل‌های بهداشتی، کرونا را ریشه‌کن نمی‌کند، گفت: فرآیند بیماری کرونا چندوجهی است و اینکه بگوییم فقط با واکسیناسیون بیماری «کووید-19» مدیریت می‌شود حرف کارشناسانه‌ای نیست، زیرا در کنار واکسیناسیون اقداماتی چون رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری‌های اجتماعی تا برچیده شده این ویروس ضروری است. حسین قاسمی در گفت‌وگو با «‌وطن‌امروز» گفت: اینکه برخی‌ها واکسن نمی‌زنند یا دستورالعمل‌های بهداشتی را رعایت نمی‌کنند اقدامی کاملا اشتباه است، چرا که هر آنچه منجر به تضعیف روند واکسیناسیون شود برای جامعه مشکل‌ساز خواهد بود. عدم رعایت پروتکل‌های بهداشتی در کنار بی‌توجهی به دریافت واکسن، بیماری ناشی از ویروس کرونا را در جامعه به چرخش درمی‌آورد. وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر، رعایت نکردن بهداشت فردی و مسؤولیت اجتماعی مشکل جدی است زیرا این بیماری تا سال‌ها در دنیا ماندگار خواهد بود، بنابراین دولت باید بیشتر از آنکه اقدامی سلبی نسبت به افراد بی‌توجه و قانون‌شکنان بهداشتی داشته باشد به دنبال راهکاری ایجابی باشد، زیرا باید قبول کرد که دنیا با این پدیده سال‌ها مواجه خواهد بود. به گفته دبیر کمیته اجتماعی - انتظامی ستاد ملی مقابله با کرونا، همزیستی با کرونا و رعایت اصول بهداشتی برای مقابله با این بیماری کشنده باید در جامعه فرهنگ‌سازی شود، چرا که دولت در شرایط کنونی توان دادن ضمانت اجرایی برای برخورد با سهل‌انگاران نسبت به بیماری کرونا را به دلیل برخی محدودیت‌ها ندارد. قاسمی عنوان کرد: ضمانت اجرایی برخورد با پروتکل‌شکنان بهداشتی نیازمند استفاده از همه ابزارهاست اما این ابزارها اکنون در کنار هم کامل نیستند تا انتظار داشته باشیم قانون سلبی کاملا اجرا شود، زیرا دولت باید توان حمایت از کسب‌و‌کارها، مشاغل و... را داشته باشد. در چنین شرایطی اقدامات سلبی برای بلندمدت پاسخگو نیست، چرا که آستانه تحمل مردم در مقابل این بیماری تا حدی پایین آمده است، بنابراین مردم خودشان باید به این نتیجه برسند که رعایت نکردن دستورالعمل‌های بهداشتی در شرایط کرونایی مساوی با به خطر افتادن جان خود و دیگران است. 

فرزانه دانایی: دنیا تصاویر خیره‌کننده‌ای از خروج نیروهای آمریکایی و همکاران افغانستانی‌شان از فرودگاه کابل مشاهده کرد. این تصاویر و فضاسازی‌های رسانه‌ای ذهن دنیا را به خود مشغول کرده و سؤالات زیادی را پیرامون چگونگی شکست آمریکا در افغانستان برای مردم به وجود آورده است. با وجود اینکه رسانه‌ها به ماجرای خروج آمریکا و متحدانش از افغانستان به‌طور مفصل پرداخته و آن را کامل پوشش داده‌اند اما هنوز مشخص نیست سرنوشت کسانی که از فرودگاه کابل فرار کرده و در آرزوی رسیدن به آمریکا، سوار هواپیماهای نظامی آمریکایی شده‌اند چه بوده است.

رسانه‌های جهان تا اینجا اطلاع دارند افراد مختلفی که سوار هواپیماهای نظامی آمریکا شدند، در برخی شهرها و پایگاه‌های آمریکا در کشورهای منطقه نظیر قطر یا در کشورهای اروپایی مثل آلمان از هواپیما پیاده شده و مشغول پروسه رسیدگی به پرونده مهاجرتی‌شان به آمریکا یا کشورهای دیگر هستند.

 در آخرین روز ماه آگوست زمانی‌ که جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا مأموریت ویژه خروج پناهندگان و نظامیان آمریکایی از افغانستان را «موفقیتی فوق‌العاده» خطاب کرد، دیپلمات‌های سرشناس آمریکایی و مقامات نظامی در دوحه قطر، ایمیلی را به مقامات آمریکایی فرستادند که در آن، موقعیت روزبه‌روز و وضعیت و شرایط حساس مهاجران در این کشور را برای مقامات آمریکایی تشریح می‌کرد. با وجود اینکه این گزارش‌ها بسیار حساس و مهم بوده، در عین ‌حال به‌صورت غیرطبقه‌بندی‌شده در اختیار رسانه‌ها نیز قرار گرفته ‌است. شرایط پناهجویان در دوحه آنطور که نیویورک‌تایمز گزارش داده و در گزارش مسؤولان قطری نیز آمده است، بشدت وخیم است. حدود ۱۵ هزار پناهجوی افغانستانی در آشیانه هواپیماها و در چادرهای بسیار کوچکی در پایگاه هوایی آمریکا در العبید مستقر شده‌اند؛ این پایگاه محلی برای استقرار نیروهای واحد ۳۷۹ ارتش آمریکا بوده ‌است.

در بین مردمی که در چادرها زندگی می‌کنند، ۲۲۹ کودک نیز حضور دارند. مشکلات اجتماعی به‌وجودآمده برای این ۱۵ هزار نفر اما از چیزی که تصور می‌شد بدتر است؛ غیر از صف‌های طولانی‌مدت و گاه چندین ساعته برای استفاده از سرویس بهداشتی و همچنین دعوا بر سر گرفتن سهمیه غذا و آب، نوجوانان بویژه پسران نوجوان معمولاً کودکان کوچک‌تر را اذیت می‌کنند و همین مساله باعث درگیری‌های زیادی بین خانواده‌ها شده‌ است. در عین ‌حال سیستم درمانی نیز در این پایگاه بشدت ضعیف است و تعداد بسیار بالایی از زنان باردار نیز تحت نظر هستند که دسترسی مناسبی به غذا و آب ندارند.

این گزارش‌ها در واقع قطره‌ای از اطلاعاتی هستند که به‌صورت قطره‌چکانی هر روز درباره وضعیت پناهجویان افغان در کشورهای مختلف گزارش می‌شود. بی‌نظمی به‌وجود آمده برای ساماندهی پناهجویان افغان از آنجا نشأت می‌گیرد که ایالات متحده فکر می‌کرد ماه‌ها برای خارج کردن دیپلمات‌ها، نیروهای نظامی، نیروهای بهداشتی و همچنین مأموران امنیتی و دیگر کسانی که با آمریکا در افغانستان همکاری داشته‌اند، زمان دارد. با این‌ حال زمانی‌ که کابل تنها در عرض چند روز سقوط کرد و یک بسیج جهانی دیوانه‌وار در آخرین دقایق برای خروج افراد خارجی و همکاران‌شان از افغانستان به راه افتاد، دیگر هیچ‌چیز تحت کنترل نبود. بایدن و مشاورانش اعتقاد دارند خروج از کابل بعد از اینکه این شهر در روز ۱۵ آگوست به دست طالبان افتاد، خروجی موفقیت‌آمیز بوده ‌است اما ایمیل‌های وزارت خارجه آمریکا و اسناد به‌دست ‌آمده از بخش‌های بهداشت و خدمات انسانی، امنیت داخلی و دفاع و همچنین مصاحبه با مقامات و حامیان پناهندگان چیز دیگری را نشان می‌دهد.

  پروازهای بی‌مجوز برای خارج کردن افغان‌های بی‌مدرک

چند ساعت پس ‌از سخنرانی بایدن در روز سه‌شنبه گذشته که اعلام ‌کرد در خروج آمریکا از افغانستان پیروزی بزرگی به دست آمده‌ است، یک پرواز خصوصی از فرودگاه مزارشریف که چهارمین شهر بزرگ افغانستان است، به دوحه که یکی از ۱۰ پایگاه آمریکا در کشورهای منطقه است، انجام شد. این پرواز، قبل ‌از این هیچ هشداری نداده بود و هماهنگی لازم با مسؤولان آمریکایی نیز انجام ‌نشده بود و البته صدها نفر از افغانستانی‌ها در این پرواز حضور داشتند. مجوز ورود این پرواز به فرودگاه تحت کنترل آمریکا، توسط یکی از اعضای سابق ارتش آمریکا که شرکت حقوقی دارد، صادر شده بود و در این مجوز اصلاً اشاره نشده بود که آیا مسافران افغان حاضر در آن، حائز شرایط گرفتن ویزای آمریکا و حتی کمک ایالات‌متحده برای خروج‌شان از افغانستان هستند یا نه.

ایمیل‌های وزارت خارجه آمریکا نشان می‌دهد چندین پرواز دیگر نیز در همان روز بدون اینکه مجوزی برای فرود در این فرودگاه داشته باشند، وارد این پایگاه شده‌اند. فرماندهان نظامی آمریکا اعلام کردند ما هم‌اکنون ۳۰۰ افغانستانی را در فرودگاه دوحه داریم که هیچ جایی برای رفتن ندارند و البته هیچ مدرکی نیز همراه‌شان نیست. مقامات دولتی شرایط سخت دوحه را پذیرفته‌اند اما می‌گویند برای بهبود این شرایط تلاش می‌کنند. با این ‌حال مقامات کاخ‌سفید تاکنون از اظهارنظر درباره این مساله خودداری کرده‌اند.

همه این شرایط در حالی وجود دارد که هنوز تعداد کل افراد تخلیه‌شده و جایی ‌که آنها در انتظار هستند به آن بروند، مشخص نیست. اگر چه بایدن در گزارش روز سه‌شنبه گذشته خود گفت بیش‌ از ۱۲۰ هزار نفر از افغانستان تخلیه شده‌اند اما جمعه بعد از آن آلخاندرو مایورکاس، دبیر وزارت امنیت داخلی ایالات متحده به رسانه‌ها گفت حدود ۴۰ هزار نفر در فرودگاه‌های نزدیک واشنگتن دی‌سی و فیلادلفیا مستقر شده و وارد ایالات‌متحده شده‌اند. مقامات پیش‌بینی می‌کنند حدود ۱۱۷ هزار نفر دیگر تا جمعه آینده به فرودگاه‌های آمریکا برسند و هزاران نفر دیگر نیز در نهایت در ۱۲ کشور دیگر زندگی جدید خود را آغاز کنند. مقامات آمریکایی گفته‌اند پناهندگان تحت بررسی دقیق سابقه امنیتی قرار دارند و مقامات از اثر انگشت، پرتره و اطلاعات بیومتریک آنها در پایگاه‌های اطلاعاتی فدرال استفاده می‌کنند تا خطرات احتمالی ورود تروریست‌ها از این طریق به خاک آمریکا را از بین ببرند. مایورکاس در همین زمینه گفته ‌است وزارت دفاع و صدها دستگاه غربالگری بیومتریک را به ۳۰ کشور جهان ارسال کرده ‌است.

اسناد وزارت خارجه آمریکا نشان می‌دهد پروازهایی که از کابل به سمت دیگر کشورها انجام شده از روز ۱۹ آگوست یعنی ۴ روز پس ‌از تسلط طالبان بر کابل آغاز شده و پروازهایی که مستقیم به آمریکا رفته‌اند، در همان روز ۲۲۶ نفر را در ۲ پرواز جداگانه وارد فرودگاه بین‌المللی دالاس کرده‌اند؛ این پرواز همچنین شامل ۴۴ سگ بود اما هیچ اطلاعاتی درباره ۵۸ مسافر آن وجود ندارد. ۱۰ روز بعد، یعنی در روز یکشنبه ۱۳ پرواز در فرودگاه دالاس با ۳۸۴۲ نفر فرود آمد که در میان آنها ۶ پناهجوی مبتلا به کرونا بودند و ۶ بچه نیز بدون سرپرست راهی هواپیمای آمریکایی شده بودند؛ ۴ نوجوان، یک پسر جوان مدرسه‌ای و یک کودک نوپا. پرواز دیگری که آن روز ساعت 18 و 38 دقیقه به زمین نشست، ۲۴۰ مسافر را حمل می‌کرد اما اسناد دولتی جزئیات کمی از ویژگی‌های این مسافران ارائه می‌دهد: ۳ شهروند آمریکایی، از جمله ۲ نفر بالای ۶۵ سال و یک مسافر که تست ویروس کرونای آنها مثبت بود.

  جاسوسان سریع‌تر خارج شده‌اند؟

مایورکاس گفته ‌است درباره ۴۰ هزار نفری که از افغانستان به ایالات‌متحده رسیده‌اند، حدود ۲۲ درصد شهروندان ایالات‌متحده و ساکنان دائمی قانونی و بقیه افغان‌ها بوده‌اند، بویژه کسانی که در خطر شدید تهدید طالبان قرار داشته‌اند اما مشخص نیست اینها چه کسانی هستند و از طریق چه سازمانی ورودشان به خاک آمریکا پذیرفته شده است. گفته می‌شود سازمان سیا از همان روزهای ابتدایی شروع پروژه خروج همکاران آمریکا در افغانستان از فرودگاه کابل، بسیاری از جاسوسان مرتبط با این سازمان را از این کشور خارج کرده است و شاید به همین دلیل ردی از این افراد که یکراست به فرودگاه‌های آمریکا رسیده‌اند، در اسناد دولتی موجود نیست.

همان‌طور که تلاش برای خروج پناهندگان از کابل ادامه پیدا می‌کرد، مهم‌ترین سوالی که دولت بایدن با آن روبه‌رو بود این بود: آنها را کجا ببریم؟ جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی دولت بایدن پیش‌بینی کرده بود برای تخلیه احتمالی و انتقال پناهجویان به مراکز ترانزیت نیاز پیدا می‌شود اما چند روز پس ‌از فروپاشی دولت افغانستان، پنتاگون و وزارت خارجه برای دستیابی به موافقتنامه‌های بیشتر با کشورهای اروپایی و خاورمیانه، تلاش کرده‌اند پناهندگان به‌طور موقت در ۱۰ پایگاه آمریکایی مستقر شوند و رسماً در این پایگاه‌ها به‌عنوان پناهنده شناسایی شوند. در همان زمان مقامات نظامی پروژه «متحدان خوش ‌آمدید!» را آغاز کردند و خانه‌های موقتی را در ۸ پایگاه نظامی در ایالات متحده ایجاد کردند. این خانه‌ها البته بیشتر چادرهای موقت بودند که در پایگاه‌های هوایی آمریکا برپا می‌شدند تا پناهجویان در آنها زندگی کنند. این سؤال که در درازمدت برای پناهجویانی که وارد ایالات‌متحده می‌شوند، چه اتفاقی خواهد افتاد، همچنان بی‌جواب است اما در هر صورت به اکثریت قریب ‌به ‌اتفاق پناهجویان «آزادی مشروط بشردوستانه» داده می‌شود که به آنها اجازه می‌دهد در ایالات متحده برای مدت معینی که در بیشتر موارد شامل ۲ سال است، زندگی کنند. ممکن است در این مدت از آنها خواسته شود تقاضای پناهندگی کنند و تا زمانی‌ که منتظر رسیدگی به پرونده‌های‌شان هستند، برای یافتن خانه در ایالات متحده به آنها کمک شود. مقامات آمریکایی گفته‌اند در حال فرستادن درخواست به کنگره برای تصویب قانونی هستند که به همه پناهندگان وضعیت قانونی می‌دهد؛ همان کاری که قانون‌گذاران در دهه ۶۰ میلادی برای کوبایی‌ها و سال 1975 برای پناهندگان ویتنامی انجام دادند.

تا روز پنجشنبه گذشته، بیش ‌از 26 هزار و 100 افغان که از هواپیماهای آمریکا استفاده کرده و به پایگاه هوایی العدیده منتقل ‌شده بودند در آنجا سامان گرفته و مشغول انجام پروسه ویزای‌شان هستند. با این ‌حال مقامات گفته‌اند افراد به دلیل انتظار در صف‌های طولانی برای رسیدگی به کارهای‌شان که معمولاً تقریباً تا یک روز نیز به طول می‌انجامد بسیار خسته ‌شده و صدای گریه نوزادان نیز از محیط قطع نمی‌شود.

آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا در سفر پنجشنبه عصر خود به این مرکز اعلام کرد بسیاری از مردم با کمبود آب مواجه هستند و نیاز به مراقبت‌های پزشکی دارند. چندین زن نیز از زمان ورود به ایالات‌متحده زایمان کرده‌اند و کودکان در پیچ‌وخم راهروها بین اتاق‌های پرده‌دار که مردم در آن خوابیده بودند با پتوهای آبی می‌دویدند و سروصدا باعث شده بود بسیاری با وجود گذشت از چند قاره برای رسیدن به آمریکا هنوز نتوانند بخوبی استراحت کنند. دولت بایدن از ترس هجمه‌های سیاسی جمهوری‌خواهان اعلام کرده است همه پناهجویان افغانستانی، وارد آمریکا نخواهند شد و آمریکا در حال رایزنی با بسیاری از کشورهای دنیا برای پذیرفتن این افراد است؛ تاکنون اوگاندا در آفریقا این درخواست را پذیرفته و کشورهایی مانند کویت و قطر از این کار سر باز زده‌اند. اروپا نیز هم‌اکنون در حال برپایی جلسات مختلفی است که چگونه باید با بحران پناهجویان افغان مقابله کند و به احتمال زیاد به صورت رسمی از پذیرش این افراد سر باز می‌زند.

 

ثمانه اکوان: خروج آشفته و بی‌نظم آمریکا از افغانستان و تلاش بایدن برای نادیده‌ گرفتن متحدان اروپایی‌اش در توافقاتی که با طالبان انجام می‌داد، باعث ایجاد اختلافات عمیقی بین آمریکا و متحدانش، بویژه انگلستان شده‌ است. در طول چند هفته گذشته مقامات آمریکایی و انگلیسی کنایه‌های زیادی به یکدیگر درباره نحوه خروج از افغانستان ‌زده و حتی تماس تلفنی طرف مقابل را پاسخ ندادند. بر اساس گزارش نشریه «بیزینس اینسایدر»، جو بایدن برای ۳ روز تمام تماس‌های تلفنی نخست‌وزیر انگلستان را پاسخ نمی‌داده و بوریس جانسون نیز در مقابل در یک جلسه برای جبران اقدامات او، بایدن را همان‌طور که ترامپ صدا می‌کرد مورد خطاب قرار داده و او را «جو خواب‌آلود» خوانده ‌است. 

 جنگ کلامی بین ایالات ‌متحده و انگلستان به دلیل خروج بی‌نظم و آشفته از منطقه تحت کنترل طالبان در افغانستان، باعث شد انتقادات زیادی به دولت بایدن در داخل انگلستان، چه در پارلمان و چه در دولت جانسون شود و رسانه‌ها از این دعوای لفظی به نام «جنگ توضیحات رسانه‌ای» یاد کرده‌اند به صورتی که مقامات هر ۲ طرف از طریق نظرات خود و مصاحبه‌های مطبوعاتی به ‌صورت ناشناس، ادعا می‌کردند لندن یا واشنگتن مسؤول اصلی آشفتگی در افغانستان بوده و عقب‌نشینی نیروهای خارجی از این کشور حاصل اشتباهات طرف مقابل بوده‌ است. 

دعوای لفظی ۲ کشور از زمانی آغاز شد که یکی از مقامات پنتاگون که خواسته بود نامش فاش نشود، در سندی که به‌ ظاهر به رسانه‌ها درز کرده بود، عنوان کرد علت حمله‌ تروریستی در فرودگاه کابل، این بوده ‌است که آمریکایی‌ها برای وارد شدن نیروهای بریتانیایی به فرودگاه کابل، درهای این فرودگاه را باز گذاشته بودند. نمایندگان پارلمان انگلیس با شنیدن این خبر و دیدن انتشار آن در روزنامه‌های آمریکایی بشدت عصبانی ‌شده و اعلام کردند دولت بایدن تلاش دارد شکست خود در افغانستان را گردن انگلستان بیندازد. این در شرایطی است که قبل ‌از انتشار این خبر محرمانه و در زمانی ‌که جانسون سعی داشت در تماس تلفنی با بایدن از او بخواهد مدت ‌زمان تعیین‌شده توسط طالبان برای خروج نیروهای خارجی از این کشور را تمدید کند، بایدن برای ۳ روز تماس‌های او را پاسخ نداد. 

توجه نکردن بایدن به درخواست‌های جانسون باعث شد بسیاری از افغانستانی‌ها و انگلیسی‌هایی که با دولت انگلستان همکاری می‌کردند، در کابل جا بمانند و این مساله بر خشم عمومی در دولت و پارلمان انگلستان علیه آمریکا افزود.