شراکت هوشمندانه
گروه اقتصادی: توافقنامه راهبردی ایران و روسیه که زمستان گذشته توسط روسای جمهور 2 کشور امضا شده بود توسط دومای دولتی روسیه تصویب شد. این توافقنامه از آنجا دارای اهمیت است که سیاست‌های تحریمی ایالات‌متحده در عرصه بین‌المللی همچنان علیه 2 کشور ادامه دارد و این توافقنامه راهبردی مشترک برای مقابله با فشارهای خارجی طراحی شده است و می‌تواند به عنوان نقطه عطفی در روابط دوجانبه سیاسی و اقتصادی ایران و روسیه باشد و به عنوان هاب تجاری شمال - جنوب آسیا نقش ایفا کند.
* فشارهای بین‌المللی و راهبرد مشترک ایران و روسیه
ایران و روسیه هر 2 در معرض فشارهای سیستمی مشابهی از سوی ایالات متحده قرار دارند. واشنگتن همواره از ابزارهای مختلف، از جمله تحریم‌های اقتصادی، حملات رسانه‌ای و جنگ‌های نیابتی، برای تضعیف جایگاه این 2 کشور استفاده کرده است. ایران و روسیه این اقدامات را بخشی از سیاست‌های جنگ هیبریدی آمریکا می‌دانند که هدف آن جلوگیری از استقلال استراتژیک و ایفای نقش مستقل در نظام بین‌الملل است.
تجربیات گذشته نشان داده است تلاش‌های مصالحه‌جویانه از سوی تهران و مسکو نه‌تنها با استقبال آمریکا روبه‌رو نشده، بلکه به تداوم و تشدید فشارها منجر شده است. برای مثال، ایران با امضای توافقنامه هسته‌ای برجام تلاش کرد روابط اقتصادی خود با غرب را بهبود بخشد اما خروج یکجانبه ایالات‌متحده از این توافق و اعمال سیاست فشار حداکثری از سوی دولت ترامپ، شرایط را تغییر داد.
در پاسخ به این فشارها، ایران و روسیه تصمیم گرفتند از طریق امضای توافقنامه جامع همکاری‌های راهبردی، هم‌افزایی در ابعاد مختلف اقتصادی و بویژه ایجاد سازوکارهای پولی و بانکی مستقل داشته باشند. این موضوع اهمیت ویژه‌ای برای ایران دارد، چرا که تحریم‌های گسترده آمریکا علیه سیستم بانکی ایران، انتقال مالی و تجارت خارجی این کشور را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده است.
استفاده از ارزهای ملی در مبادلات تجاری و ایجاد سیستم‌های جایگزین برای سوئیفت، از جمله اقدامات اساسی در این زمینه است. این سازوکارها نه‌تنها تأثیر تحریم‌های مالی آمریکا را کاهش می‌دهد، بلکه به تسهیل تجارت بین 2 کشور نیز کمک می‌کند. درواقع ایجاد یک سیستم پرداخت مشترک می‌تواند هزینه‌های انتقال مالی را کاهش داده و روند تجارت را تسریع کند. علاوه بر این، همکاری با کشورهای دیگری مانند چین با چنین سازوکارهایی می‌تواند به گسترش شبکه‌ای از روابط اقتصادی مستقل از سیستم مالی غرب منجر شود.
* فرصت‌های اقتصادی: توسعه تجارت و سرمایه‌گذاری
توافقنامه جامع بین 2 کشور همچنین بستری را برای گسترش تجارت و سرمایه‌گذاری‌های مشترک فراهم می‌کند. ایران با موقعیت جغرافیایی استراتژیک خود، به‌عنوان پلی بین آسیا، خاورمیانه و اروپا، می‌تواند نقش مهمی در تقویت شبکه حمل‌ونقل و ترانزیت منطقه‌ای ایفا کند. توسعه کریدور شمال - جنوب، که روسیه و ایران را از طریق مسیرهای حمل‌ونقل زمینی و دریایی به هم متصل می‌کند، از پروژه‌های کلیدی در این زمینه است.
این پروژه نه‌تنها به افزایش تجارت بین 2 کشور منجر می‌شود، بلکه می‌تواند فرصت‌های جدیدی برای صادرات محصولات ایرانی به بازارهای روسیه و دیگر کشورهای آسیای میانه فراهم کند. از سوی دیگر، روسیه می‌تواند از سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های بندری و ریلی ایران بهره‌مند شود و مسیرهای تجاری خود را در مقابل تحریم‌های غرب تقویت کند.
* همکاری در حوزه انرژی
در حوزه انرژی، این توافقنامه امکان بهره‌برداری بهینه‌تر ظرفیت‌های هر 2 کشور را برای طرفین فراهم می‌کند. ایران با منابع گازی و نفتی غنی خود می‌تواند در تأمین انرژی روسیه و دیگر بازارهای منطقه‌ای نقش ایفا کند، در حالی که روسیه می‌تواند با انتقال فناوری و سرمایه‌گذاری در صنایع انرژی ایران، به افزایش تولید و بهره‌وری کمک کند. همکاری در حوزه انرژی همچنین می‌تواند به 2 کشور اجازه دهد در بازارهای جهانی به‌عنوان بازیگرانی هماهنگ و قدرتمند عمل کنند و تأثیر تحریم‌های غرب را کاهش دهند.
علاوه بر مزایای اقتصادی فوری، این توافقنامه بستر مناسبی برای تقویت جایگاه اقتصادی، سیاسی و ژئوپلیتیک 2 کشور به شمار می‌رود. این همکاری‌ها به ایران و روسیه کمک می‌کند با کاهش وابستگی به ساختارهای اقتصادی و سیاسی غرب، مسیر خود را در نظام بین‌المللی تعریف کرده و از فرصت‌های موجود برای توسعه منافع ملی بهره‌برداری کنند.
ایران و روسیه به‌خوبی درک کرده‌اند که نظام بین‌الملل در حال گذار به دوره‌ای چندقطبی است. در این تحول، کنترل و برتری غرب در امور بین‌الملل در حال کاهش است و مکانیسم‌های سنتی مانند موازنه‌ها، نهادها و رژیم‌های بین‌المللی کارآمدی خود را از دست داده‌اند یا در حال فروپاشی هستند. این وضعیت فرصت‌هایی برای کنشگرانی که تحت فشارهای سیستمی قرار داشته‌اند فراهم می‌آورد تا نقش خود را در تعریف مکانیسم‌های جدید تقویت کنند.
* تأثیر همکاری‌ها بر منطقه
مناطق آسیای مرکزی، دریای خزر، قفقاز جنوبی، شامات و خاورمیانه، حوزه‌هایی هستند که ایران و روسیه منافع مشترکی دارند. این توافقنامه به آنها اجازه می‌دهد همکاری‌های خود را در این مناطق تقویت کنند و در مقابل فشارهای خارجی مقاومت بیشتری نشان دهند. به‌عنوان مثال، همکاری در حوزه انرژی می‌تواند به افزایش امنیت انرژی در منطقه منجر شود و ایران و روسیه را به‌عنوان تأمین‌کنندگان کلیدی انرژی در بازار جهانی معرفی کند. همچنین توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل مانند کریدور شمال - جنوب، ظرفیت ترانزیتی منطقه را افزایش داده و تعاملات اقتصادی را تسهیل خواهد کرد.
در نهایت، توافقنامه جامع همکاری‌های راهبردی میان ایران و روسیه، نقطه شروعی برای تعریف یک مدل جدید از تعاملات بین‌المللی است که بر استقلال، هم‌افزایی و مقابله با فشارهای خارجی تأکید دارد. در این توافقنامه با استفاده از این چارچوب همکاری، 2 کشور می‌توانند ظرفیت‌های خود را در حوزه‌های مختلف بهینه‌سازی و از فرصت‌های موجود برای توسعه منافع ملی بهره‌برداری کنند.
* توافقنامه جامع همکاری‌های راهبردی چه مزایایی دارد؟
توافقنامه جامع همکاری‌های راهبردی میان ایران و روسیه دارای مزایای گسترده‌ای در ابعاد مختلف است که به تقویت روابط دوجانبه و ارتقای جایگاه 2 کشور در نظام بین‌الملل منجر می‌شود. این توافقنامه که چارچوبی را برای همکاری بلندمدت میان 2 کشور فراهم می‌کند، به موارد زیر می‌پردازد:
1- پایدارسازی روابط و کاهش نوسانات: یکی از اهداف کلیدی این توافقنامه ایجاد چارچوبی برای همکاری‌های پایدار و بلندمدت است. با این توافق، روابط ایران و روسیه از تأثیر منفی متغیرهای خارجی، بویژه سیاست‌های مهار تهاجمی آمریکا مصون خواهد بود. همچنین پیش‌بینی‌پذیری روابط افزایش یافته و امکان توسعه تعاملات به‌صورت پایدار فراهم می‌شود.
2- تقویت همکاری‌های اقتصادی: این توافقنامه مزایای قابل‌توجهی در حوزه اقتصادی دارد. از جمله این مزایا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استفاده از ارزهای ملی: ایران و روسیه می‌توانند از ارزهای ملی خود در مبادلات تجاری استفاده کنند که این موضوع فشارهای ناشی از تحریم‌های مالی آمریکا را کاهش می‌دهد.
- ایجاد زیرساخت‌های حمل‌ونقل: پروژه‌هایی نظیر توسعه کریدور شمال - جنوب و سرمایه‌گذاری در بنادر ایران، ظرفیت ترانزیتی منطقه را تقویت کرده و امکان گسترش تجارت را فراهم می‌کند.
- افزایش سرمایه‌گذاری‌ها: توافقنامه زمینه لازم برای سرمایه‌گذاری‌های مشترک در حوزه‌هایی نظیر انرژی، صنایع سنگین، فناوری پیشرفته و کشاورزی را ایجاد می‌کند.
3- همکاری در حوزه انرژی: ایران و روسیه به‌عنوان 2 کشور دارای منابع عظیم انرژی، می‌توانند در صادرات انرژی، انتقال فناوری‌های مرتبط و توسعه زیرساخت‌های تولید و توزیع همکاری کنند. این تعاملات نه‌تنها به افزایش بهره‌وری منابع انرژی کمک می‌کند، بلکه نقش 2 کشور را در بازارهای جهانی انرژی تقویت خواهد کرد.
4- ارتقای تعاملات پولی و بانکی: یکی از جنبه‌های مهم این توافق، همکاری‌های تجاری است. ایران و روسیه می‌توانند با ایجاد سیستم‌های جایگزین برای سوئیفت، مبادلات مالی را تسهیل کرده و هزینه‌های تجارت بین 2 کشور را کاهش دهند.
5- مقابله با فشارهای بین‌المللی: همکاری‌های ایران و روسیه در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی، به تقویت توان چانه‌زنی 2 کشور در برابر فشارهای آمریکا و غرب کمک می‌کند. این تعاملات پاسخی مؤثر به سیاست‌های مهار تهاجمی واشنگتن است و امکان مقابله فعال‌تر با تحریم‌ها و فشارهای خارجی را فراهم می‌آورد.
6- هم‌افزایی در نظم در حال گذار بین‌المللی: ایران و روسیه با این توافقنامه، جایگاه خود را در نظم چندقطبی جدید جهانی تقویت کرده و فرصت‌های ناشی از گذار نظم بین‌المللی را به بهترین نحو بهره‌برداری می‌کنند. این توافق به آنها امکان می‌دهد به‌عنوان بازیگرانی مستقل و اثرگذار در تعریف مکانیسم‌های جدید نظم‌دهنده ایفای نقش کنند.
7- تقویت همکاری‌های منطقه‌ای: این توافقنامه می‌تواند زمینه همکاری‌های گسترده ایران و روسیه در مناطق آسیای مرکزی، دریای خزر، قفقاز جنوبی، شامات و خاورمیانه را فراهم کند. در این مناطق، 2 کشور می‌توانند با همگرایی در حوزه‌های مختلف از جمله امنیت، انرژی و حمل‌ونقل، منافع مشترک خود را تقویت کنند.