متوهم ضد علم
سید امیر انتظاری‌فر: آمریکا که دهه‌ها از پیشگامان علم و فناوری‌های پزشکی در جهان بود و هنوز هم با اختلاف از دیگر رقبای خود بر صدر ایستاده است، با دست‌فرمان و سیاست‌گذاری‌های این روزهای ترامپ، در حال بدل شدن به نمادی از یک کشور ضد علم قرون وسطایی است. دولت ترامپ، در حال بدل کردن آمریکا به کشوری است که خرافات و جهل را می‌ستاید و ناشایست‌ترین سیاستمداران را بر سر مهم‌ترین و تخصصی‌ترین وزارتخانه‌های آمریکا می‌گمارد. یکی از بهترین نمونه‌های این وضعیت را می‌توان در بحران‌هایی که رابرت کندی، وزیر بهداشت ترامپ در چند ماه گذشته آفریده است، دید. روندی که وزیر بهداشت آمریکا و البته کل کابینه ترامپ در رابطه با دانشگاه و علم در پیش گرفته‌اند، بر اساس برخی پیش‌بینی‌ها در صورت ادامه یافتن، ایالات متحده را با بحران بی‌سابقه‌ای در زمینه علم و نهاد دانشگاه و بهداشت مواجه خواهد کرد. این گزارش تنها به بررسی یکی از فقرات این بحران یعنی کندی و وزارت بهداشت آمریکا می‌پردازد.
* وزیر ضدبهداشت
کندی در میان وزرای ترامپ یکی از عجیب‌ترین‌هاست. او دقیقاً آنجایی نشسته که نباید. کندی به نظریات عجیب در رابطه با واکسن و نظریات علم‌ستیزانه‌تر در رابطه با ایدز و مشتی تئوری توطئه مشهور است. رسانه آتلانتیک مدتی پیش در گزارشی به بررسی وضعیت و کارنامه او پرداخت و نوشت: «انتخاب رابرت اف. کندی جونیور به عنوان وزیر بهداشت و خدمات انسانی آمریکا تلاشی عمدی بود برای شکستن الگوی معمول و انتصاب افرادی با رزومه‌های کم‌نقص و بی‌حاشیه. او بشدت با تئوری‌های توطئه پیرامون واکسن‌ها، ایدز، قتل جان اف. کندی، کرونا، نور خورشید، اختلال هویت جنسیتی و 5G مرتبط است، آن هم در حالی که بسیاری از این نظریات خطرناک و اثبات‌نشده هستند. در عین حال او با اتهامات آزار جنسی نیز مواجه شده است». کندی با وجود پرونده آزار جنسی و نظریات شاذ علم‌ستیزانه، «تنها یک رای مخالف از سناتور میچ مک‌کانل دریافت کرد. این تایید نشان داد جمهوری‌خواهان سنا حاضرند به علم‌زدایی و پشتیبانی از نظریات شبه‌علمی در راستای حمایت از ترامپ تن دهند». یکی از مشکلات این وزارتخانه ضد علم چیست؟ وزیر فعلی هیچ باوری به واکسن ندارد و در رابطه با واکسن‌ها نظرات عجیبی دارد. فایننشال تایمز مدتی پیش در رابطه با کندی و نظریات علم‌ستیزانه او گزارش مفصلی نوشته بود که «کندی در طول سال‌ها مجموعه‌ای از باورهای نامتعارف یا مبتنی بر تئوری توطئه را مطرح کرده است: اینکه واکسن‌ها با اوتیسم مرتبطند. ویروس کرونا برای هدف قرار دادن برخی گروه‌های نژادی خاص طراحی شده و آژانس‌های دولتی آمریکا درمان‌هایی را که امکان ثبت اختراع ندارند، سرکوب می‌کنند. کندی همچنین درباره اینکه آیا HIV واقعاً باعث ایدز می‌شود، ابراز تردید کرده؛ بارها ادعاهای ردشده‌ای مبنی بر ارتباط واکسن‌های کودکان با اوتیسم را تکرار کرده و مدعی شده آزمایش‌های واکسن‌ها ناکافی است. او حتی برای حذف فلوراید از آب آشامیدنی نیز مبارزه کرده؛ اقدامی که سال‌هاست برای پیشگیری از پوسیدگی دندان به کار می‌رود». حالا این وزیر عجیب کابینه ترامپ، در حالی که بر اساس برآوردهای موسسات مختلف پزشکی در آمریکا، این کشور با همه‌گیری‌های احتمالی سختی دست و پنجه نرم خواهد کرد، در میانه چندین بحران پزشکی و درگیری‌های متعدد، درگیر چه مساله‌ای است؟ گزارش رسانه آتلانتیک در این رابطه تکان‌دهنده است: «در حالی که آمریکا با شیوع سرخک، همه‌گیری آنفلوآنزای پرندگان و مشکلات ایمنی آزمایشگاه ووهان مواجه است، رابرت اف. کندی جونیور، وزیر بهداشت اعلام کرد یکی از اولویت‌های جدید این وزارتخانه، مبارزه با یهودستیزی است. دولت ترامپ در همین راستا، دانشگاه کلمبیا را به «بی‌تفاوتی در برابر آزار یهودیان» متهم کرده و قراردادهای فدرالی آن را تحت بررسی قرار داده است». آش این ماجرا آنقدر شور است که سوال بجای آتلانتیک در این متن، شاید سوال هر متخصصی باشد که بخوبی با ساختار وزارت بهداشت در آمریکا آشناست؛ آتلانتیک می‌پرسد: «این اقدام وزارت بهداشت سوالی مهم را مطرح می‌کند: آیا مبارزه با یهودستیزی در حیطه وظایف مقامات بهداشت عمومی است؟» وضعیت مدیریتی کندی و اولویت دادن به مساله یهودستیزی در دانشگاه‌ها به جای مسائل بهداشتی و علمی چنان از عقل سلیم دور است که رسانه‌های آمریکایی مشغول پرسیدن بدیهی‌ترین سوالات و تکرار اولویت شایسته‌گزینی هستند: «مقامات بهداشت عمومی باید روی بیماری‌های واقعی تمرکز کنند، نه مشکلات اجتماعی که استعاره‌ای از بیماری توصیف می‌شوند. ورود وزارت بهداشت به مساله یهودستیزی، ریسک تضعیف کارکرد علمی و تخصصی آن را افزایش می‌دهد. اختصاص منابع وزارت بهداشت به مسائل غیرمرتبط می‌تواند آمادگی برای همه‌گیری‌های آینده را کاهش داده و جان انسان‌ها را به خطر بیندازد». نتیجه این سیاسی‌کاری کورکننده ایدئولوژیک و عدم توجه به شایسته‌گزینی در فضای علمی آمریکا و به صورت خاص وزارت بهداشت زیر دست کندی چیست؟ وضعیتی که بر اساس آمار و گزارش ایندیپندنت انگلیسی، سه‌چهارم دانشمندان آمریکایی در فکر ترک آمریکا هستند. بر اساس گزارش این رسانه «نظرسنجی نشریه نیچر نشان داد از 1200 دانشمند، ۷۵ درصد به فکر مهاجرت هستند. این نگرانی بویژه در میان پژوهشگران جوان‌تر مشهود است؛ ۵۴۸ نفر از ۶۹۰ پژوهشگر پسادکتری و بیش از ۲۵۰ نفر از ۳۴۰ دانشجوی دکتری قصد خروج از آمریکا را دارند». این پژوهشگران، بعد از مساله کاهش بودجه‌های تحقیقاتی و گروکشی این اعداد با سیاسی‌کاری‌ها، دلیل این تصمیم را اولویت ندادن دولت ترامپ به علم بیان کرده‌اند. کندی تنها یک نماد از وضعیت پیچیده دولت آمریکا و ترامپ است؛ دولتی که نه‌تنها افراد کم‌صلاحیتی مانند کندی را بر صدر تخصصی‌ترین وزارتخانه‌های این کشور می‌گمارد، بلکه ابایی از نابود کردن علم و نهاد دانشگاه و سنت دانشگاهی این کشور هم ندارد؛ سنتی که در حوزه‌های مهمی مانند بهداشت، اتفاقاً به دلیل ارتباط مستقیم با جان انسان‌ها، پروژه‌های تعطیل‌شده یا در آستانه تعلیق، ریسک بالاتری برای صدمه انسانی دارد.