انحراف در درمان اعتیاد
گروه اجتماعی: نگاهی به چرخه معیوب توزیع شربت تریاک که به جای درمان معتادان بعضاً منجر به کسب درآمد برای آنها و برخی عرضه‌کنندگان شده، گواه این است که چنین شیوه‌ای به دلیل ضعف نظارتی در توزیع و مصرف جامعه هدف برای درمان، کارساز و اثربخش نیست، چرا که متاسفانه شیشه‌های حاوی شربت تریاک، اکنون سر از عطاری‌ها درآورده است. سهولت دسترسی و قیمت نسبتا پایین آن، باعث شده است اغلب معتادان و خریداران شربت تریاک با تبدیل آن به شیره تریاک نه فقط به مصرف شیره رو آورند بلکه با فروش در خفا درآمد کسب کنند. طبق بررسی‌ها هر شیشه شربت ۲۵۰سی‌سی تریاک ترک اعتیاد ۷۰۰ هزار تومان و شربت متادون ۳۵۰ هزار تومان قیمت دارد که در بازار آزاد بین یک میلیون و ۱۰۰ تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان به فروش می‌رسد و در صورتی که این شربت پس از جوشاندن به ماده مخدری چون «شیره» تبدیل شود، هر گرم شیره تریاک بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ هزار تومان به فروش می‌رسد. فرآیندی که علاوه بر مختل و کم‌اثر کردن ترک اعتیاد، از طرفی باعث راه‌اندازی کسب و کار سیاه برای برخی‌ها می‌شود. البته این نوع شربت به عنوان دارویی برای ترک اعتیاد از سوی وزارت بهداشت با قیمت ناچیزی به کلینیک‌های ترک اعتیاد دارای مجوز عرضه می‌شود ولی معلوم نیست چرا باید در بازار به‌راحتی در دسترس باشد. طبق آخرین آمار منتشرشده از سوی ستاد مبارزه با موادمخدر، حدود ۳ میلیون معتاد در کشور وجود دارند و بیش از ۸ هزار مرکز درمان اعتیاد در کشور فعال هستند؛ مراکزی که در کنار ارائه مشاوره به رهایی‌جویان، خدماتی مانند توزیع داروهای ترک اعتیاد بر اساس پرونده و نظر پزشک ارائه می‌دهند که به گفته کارشناسان سطح نظارت‌ها بر روند توزیع و مصرف این داروها باید افزایش یابد و درمان معتادان در این مراکز تحت نظارت انجام شود.
* عرضه شربت تریاک در عطاری‌ها غیرقانونی است
در پی ایجاد بازار سیاه این داروی ترک اعتیاد در خارج از مراکز دارای مجوز رسمی ترک اعتیاد، سرپرست دفتر بازرسی، ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات سازمان غذا و دارو اظهار داشت: مصرف درمانی شربت اپیوم فقط در مراکز دارای مجوز ترک اعتیاد مجاز است. این شربت که با نام رسمی شربت اپیوم در دارونامه کشور ثبت شده، صرفاً برای درمان بیماران وابسته به مواد مخدر تجویز می‌شود و تنها در مراکز مجاز ترک اعتیاد با نظارت وزارت بهداشت عرضه می‌شود.
دکتر سعید مهرزادی در گفت‌وگو با «وطن امروز» تأکید کرد: این دارو با مجوز رسمی سازمان غذا و دارو تولید می‌شود و تمام مراحل تأمین، توزیع و مصرف آن تحت ضوابط سختگیرانه قرار دارد. وی با اشاره به گزارش‌های متعدد مردمی و رسانه‌ای درباره مشاهده این شربت در برخی عطاری‌ها افزود: فروش شربت اپیوم خارج از زنجیره رسمی دارویی کشور نه‌تنها غیرقانونی، بلکه به لحاظ درمانی و اجتماعی بسیار نگران‌کننده است. برخی افراد با خرید غیرمجاز این دارو، آن را به شیره تبدیل کرده و به‌قصد سودجویی در بازار آزاد عرضه می‌کنند؛ در حالی که فلسفه وجودی این دارو، کمک به روند درمان بیماران تحت‌نظر است، نه تسهیل انحراف مصرف یا تجارت غیرقانونی. سرپرست دفتر بازرسی، ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات سازمان غذا و دارو گفت: تخلفات احتمالی در این حوزه از سوی سازمان غذا و دارو با همکاری نهادهای نظارتی و قضایی به طور جدی پیگیری می‌شود و در صورت شناسایی شبکه‌های توزیع غیرمجاز، برخورد قاطع صورت خواهد گرفت.
وی از مردم خواست در صورت مشاهده هرگونه فروش غیرقانونی این دارو، مراتب را از طریق سامانه ۱۹۰ یا مراکز بازرسی دانشگاه‌های علوم پزشکی اطلاع دهند تا از گسترش انحرافات احتمالی جلوگیری شود.
دکتر مجید ابهری، آسیب‌شناس اجتماعی نیز چندی پیش در گفت‌وگو با «وطن امروز» گفت: داروهای درمان اعتیاد اگر با نظارت دقیق توزیع نشود، انحراف یافته و به دست مصرف‌کننده واقعی نمی‌رسد. وی یکی از این اقلام را شربت «اپیوم» یا به اصطلاح شربت «تریاک» عنوان کرد و گفت: اگر این دارو که در مجاری علمی ارائه و مصرف شود می‌تواند درمان‌بخش اعتیاد باشد اما متأسفانه نبود نظارت اصولی و درست در توزیع باعث شده فرصت‌طلبان و سودجویان آن را در بازار آزاد عرضه کنند و با ۱۰۰ برابر قیمت اصلی به فروش برسانند. وی با بیان اینکه در بسیاری اوقات نیز معتادان با تبدیل این شربت به ماده مخدر «شیره» آن را با قیمت گزافی به فروش می‌رسانند و ترجیح می‌دهند با فروش آن و کسب سود بالا به مصرف مواد دیگر رو آورند، افزود: متأسفانه با چنین پدیده‌ای نتایج مطلوب از تولید و توزیع شربت تریاک به دست نمی‌آید. وقتی هر بطری شربت تریاک با قیمت ناچیز توزیع می‌شود و با قیمت بالا به فروش می‌رسد درمان اعتیاد به تجارت تبدیل می‌شود. در واقع علت عدم موفقیت این حرکت، غیراصولی بودن برنامه درمانی است.
* کاسبی با درمان اعتیاد
به گفته آسیب‌شناسان اجتماعی، درمان اعتیاد اکنون به یک صنعت درآمدزا تبدیل شده است و همانطور که قاچاقچیان مواد مخدر سود سرشاری از فروش مواد می‌برند، بخش عمده درمانگران اعتیاد نیز از فرآیند درمان منتفع می‌شوند؛ پدیده‌ای که بیانگر آن است که بخش عمده درمانگران اعتیاد دنبال درمان قطعی اعتیاد نیستند و با شیوه‌های گوناگون سعی بر آن دارند از این طریق کسب درآمد هنگفت کنند. طبق گزارش‌های موجود، مراکز درمانی اعتیاد که باید با شیوه‌های علمی ذهن معتاد را از اعتیاد پاک کنند ولی با تجویز دارو، قرص و شربت همچنان فرد معتاد را از عادتی که داشته است دور نمی‌کنند و این کشش برای معتاد وجود دارد که حتی در حین درمان به مواد افیونی رو آورد. به طور مثال اکنون شربت تریاک به عنوان سهمیه به افرادی که قصد ترک اعتیاد دارند در مراکز دارای مجوز داده می‌شود اما معلوم نیست چرا این شربت‌ها سر از بازار در می‌آورد یا چرا باید عطاری‌ها فروشنده شربت تریاک باشند.