موش‌های شهر در تله مرگ
زینب کوچه‌میر: تهران با بحران جدی افزایش جمعیت جوندگان مواجه است. گزارش‌های میدانی حاکی از آن است که سموم مورد استفاده برای کنترل جمعیت موشها کارایی لازم را ندارد و بی‌توجهی شهروندان به هشدارهای بهداشتی، این مشکل را تشدید کرده است. در این گزارش به بررسی ابعاد مختلف این بحران و تلاش‌های نیروهای شهرداری برای مقابله با آن می‌پردازیم.
به گزارش «وطن امروز»، ساعت 9صبح در میدان ولیعصر، با داوود گودرزی، مدیر اداره کنترل جانوران مضر شهری قرار ملاقات داشتیم. بناست روند مبارزه با حیوانات موذی از جمله موش در چند نقطه از شهر آغاز شود. میدان ولیعصر نخستین محل برای اجرای عملیات انهدام و جمع‌آوری موشها بود. به همین منظور برای ارائه گزارش از روند عملیات با تیم مربوط همراه شدم. تیم اجرای عملیات که 7 نفر بودند، لباس‌های فرم سرمه‌ای، کفش و دستکش‌های یکدست داشتند و سلطل‌هایی همراه‌شان بود که تعدادی از آنها حامل محتویاتی قرمز رنگ بود و تعدادی هم از سیمان و شیشه‌های خردشده پر شده بود.
* راز مرگبار شیشه‌ها، درسی از طبیعت
کنجکاو بودم که چرا شیشه؟ ترکیب شیشه و سیمان چه قدرتی برای مبارزه با موشها دارد؟ چرا باید از این ماده خطرناک برای مبارزه با موشها استفاده کرد؟ سوالم را با کارشناس تیم مطرح کردم. وی گفت: بدن موشها فاقد ویتامین K است. این ویتامین نقش حیاتی در انعقاد خون دارد. به همین دلیل، اگر موشی زخمی شود، خونریزی‌اش بند نمی‌آید و در نهایت، جان خود را از دست می‌دهد. سیمان‌های آغشته به شیشه، تله‌ای مرگبار برای موشها است. با بستن سوراخ‌ها و لانه موشها به وسیله این ترکیب، با مرگ دست و پنجه نرم می‌کنند. اگر موشی برای خروج از لانه مسدود شده با سیمان و شیشه تلاش کند، زخمی شده و در اثر خونریزی از بین می‌رود.
* وقتی موشها برای مرگ آماده می‌شوند
سطل‌های قرمزرنگ، حاوی سم‌های جدیدی هستند که با تأییدیه وزارت بهداشت، به طور خاص برای از بین بردن موشها طراحی شده و برای سایر جانداران بی‌خطر است. این سموم، همچون دارو، با هدف نابودی بیماری، بدون آسیب رساندن به بدن، عمل می‌کند.
گودرزی در این باره توضیح می‌دهد: این سموم، حدود 5 تا 7 روز طول می‌کشد تا موثر واقع شده و موش‌های موذی را از پا در آورد. البته این در صورتی است که موش در این مدت، به ویتامین K دسترسی پیدا نکند. او بار دیگر بر اهمیت نقش شهروندان در این مبارزه تأکید می‌کند و ادامه می‌دهد: کاهوهایی که در کنار مغازه‌های میوه‌فروشی روی هم انباشته می‌شوند، می‌تواند مانند پادزهری برای موشها عمل و اثر سم را خنثی کند. حرف‌های کارشناس از فرهنگ رفتاری موشها برایم جالب است. او می‌گوید موشها زمانی که پس از خوردن سم احساس می‌کنند جان‌شان به لب رسیده است برای خودشان حفره‌هایی عمیق درست کرده و به اعماق آن پناه می‌برند. بنابراین بدون نیاز به معدوم کردن، جنازه موشها در حفره‌هایی که به دست خودشان کنده شده است دفن خواهد شد. از طرفی این موضوع خطر طاعون را کاهش داده و به دلیل مکانیسم عملکردی این سم (انسداد گوارش موشها) آلودگیهای محیطی از بین بردن آنها را کاهش می‌دهد.
* زباله‌ها، ضیافتی ناخواسته برای جوندگان
به سمت معاون خدمات شهری منطقه می‌روم. قبل از شروع رسمی مصاحبه خودش سر حرف را از چرخه معیوب تغذیه جوندگان آغاز می‌کند و می‌گوید: صبح‌ها که شهر را بررسی می‌کنیم، خبری از زباله نیست اما با شروع فعالیت روزانه مردم، زباله‌ها در همه جا پراکنده می‌شود و موشها به ضیافت دعوت می‌شوند. حتی یک تکه کوچک کیک هم می‌تواند غذای موشها را تأمین کند و این جانوران موذی را برای ادامه حیات و تکثیر، قوی‌تر کند.
* کلاغی که طعمه موشها شد
در مسیرمان به سمت خیابان قدس و انقلاب، در بلوار کشاورز، صحنه‌ای غم‌انگیز را به تماشا نشستیم. کلاغی زخمی که صدای قارقارش بلوار را پر کرده بود روی زمین افتاده بود و موشها با دندان‌های تیزشان به جانش افتاده بودند.
یکی از نیروهای عملیات، به سمت کلاغ می‌رود و آن را در یکی از گلدان‌های بلوار قرار می‌دهد، تا دیگر خوراک موشها نباشد. در تقاطع خیابان قدس و انقلاب یکی از اعضای تیم عملیات، به داخل جوی آب می‌رود و با دقت، سوراخ‌ها و شکاف‌ها را بررسی می‌کند. در مقابل برخی از این سوراخ‌ها سم ریخته و تعدادی را هم به وسیله ترکیب سیمان و شیشه مسدود می‌کرد. تیم ۷ نفره عملیات مبارزه با حیوانات موذی، بدون توقف در حال پاکسازی شهر از این موجودات مزاحم بودند. گاهی اوقات، کارگران مرکز مدیریت پسماند نیز به آنها کمک می‌کردند تا زباله‌هایی را که به خانه امنی برای موشها تبدیل شده بودند، جمع‌آوری کنند. البته که نیروهای تیم مبارزه با حشرات موذی تنها به سم‌پاشی بسنده نکرده و با نصب بنر در خیابان‌ها و ارائه بروشور در این حوزه تلاش می‌کردند مردم را از خطرات پنهانی که نتیجه سهل‌انگاری‌های کوچک بود مطلع سازند. وقتی به چهره آفتاب‌سوخته این تیم ۷ نفره که تنها بخش کوچکی از 218 اکیپ فعال در تهران بودند نگاه می‌کردم در دلم گفتم واقعا چه کار سختی دارند و روزانه خطرات زیادی آنها را تهدید می‌کند. از یکی‌‌شان پرسیدم کارتان سخت نیست؟ به شما سختی کار هم تعلق می‌گیرد؟ گفت به هر حال کارمان این است، سختی کار دلیلی برای کم‌کاری نیست.
ادامه صحبت‌هایش گله از مردم برای ریختن زباله‌ها در سطل است. می‌گوید به رغم اینکه سموم مورد استفاده، دارای تأییدیه از سازمان حفظ نباتات هستند، متأسفانه از کیفیت مطلوبی برخوردار نیستند و نمی‌توانند به طور کامل جمعیت موشها را کنترل کنند. به همین دلیل، از روش‌های فیزیکی مانند مسدود کردن لانه‌ها و تله‌گذاری نیز استفاده می‌کنیم. البته او اشاره کرد که این سموم هر 6 ماه عوض می‌شود تا جامعه موشها به آن عادت نکند. از او می‌پرسم آیا از نهادهای دیگر مانند سازمان پسماند برای همکاری کمک گرفته‌اید؟ که در جوابم می‌گوید: مکاتبات انجام‌شده با سازمان حفظ نباتات، وزارت بهداشت و دانشگاه تهران، از تلاش برای بهره‌گیری از تخصص و دانش دانشگاهی در زمینه کنترل حیوانات موذی خبر می‌دهد اما در حال حاضر، یک نمونه سم با کیفیت بالا در مرحله خریداری است که بزودی در سطح شهر برای مهار و انهدام موشها مورد استفاده قرار خواهد گرفت. خانمی مسن که برای استراحت در بلوار کشاورز روی نیمکت نشسته است با لبخند نگاهم می‌کند و می‌گوید مراقب باش زیر گلدان جلوی پایت موش رفته است. با استرسی کنترل‌شده از گلدان فاصله می‌گیرم و برای تشکر به سمتش می‌روم. انگار که درد دلش باز شده باشد با اخمی که همراه لخندش شده ادامه می‌دهد دلسوزی‌های بی‌مورد این موشها را چاق و چله کرده است. وقتی گربه‌ها سیر باشند دیگر به شکار موش نمی‌روند و آنها هم بی‌وقفه رشد می‌کنند. ناخودآگاه به یاد کارتون‌های بچگی‌ام افتادم، برای پرسیدن صحت این موضوع که اخیرا زیاد از زبان مردم و در فضای مجازی دیده بودم سراغ گودرزی رفتم.
وی با تایید این موضوع در ادامه صحبت‌هایش اضافه کرد: نباید انتظار داشته باشیم به طور کامل از شر موشها خلاص شویم اما با بهسازی محیط، اطلاع‌رسانی به مردم و مدیریت پسماندهای غذایی، می‌توانیم جمعیت آنها را تا حد زیادی کنترل کنیم. هرچند کنترل جمعیت موشها به حدی است که برای سلامت و بهداشت شهروندان، تهدید جدی محسوب نشوند. بازدید ما از عملیات انهدام موشها به پایان رسید اما برای مبارزه با این جانوران موذی، نیازمند عزمی راسخ، همکاری همگانی و نگاهی مسؤولانه به محیط زیست هستیم. با رعایت بهداشت، مدیریت پسماندها، گزارش موارد مشاهده موش و مشارکت در طرح‌های مبارزه با حشرات موذی، می‌توانیم شهری سالم‌تر و زیباتر برای زندگی بسازیم.