کاهش آمار ازدواج دختران روستایی

گروه اجتماعی: آمارهای رسمی سازمان ثبت ‌احوال از تعداد ازدواج در سال 1403 بیانگر آن است که طی این سال 470 هزار مورد ازدواج اتفاق افتاده است که با توجه به 483 هزار مورد ازدواج در سال 1402 کاهش ۳ درصدی ازدواج در کشور طی 1403 نسبت به سال قبل آن را نشان می‌دهد. کاهش میزان ازدواج تبعات منفی زیادی چون افزایش تجرد و افت رشد جوانی جمعیت را در پی دارد. 
کارشناسان عوامل مختلفی را دلیل بالا رفتن سن ازدواج و کاهش تشکیل خانواده در موقع مناسب از سوی جوانان عنوان می‌کنند که عمده‌ترین آنها علاوه بر مشکلات اقتصادی چون دستیابی به مسکن و درآمد، همچنین برخورداری از رفاه، ادامه تحصیل و تغییر سبک زندگی متناسب با پیشرفت جوامع مدرن است که باعث شده جوانان در سنین مناسب ازدواج نکنند. طبق اظهارات اخیر دبیر ستاد ملی جمعیت، متوسط سن ازدواج اول در کشور برای دختران 24.1 سال و برای پسران 28.3 سال بوده است، این در حالی است که در 4 دهه گذشته اغلب دختران معمولا زیر 20 سال و پسران تا 25 سال ازدواج می‌کردند و تشکیل زندگی می‌دادند. 
مرضیه وحیددستجردی به‌مناسبت روز ازدواج اظهار کرد: متأسفانه سال 1403 نسبت به سال 1402 شاهد کاهش 3 درصدی آمار ازدواج در کشور بودیم. سال 1402، بر اساس آماری که سازمان ثبت‌ احوال ارائه کرده است، تعداد ازدواج‌ها در کشور بالغ بر 484 هزار مورد بوده، در حالی که این آمار سال 1403 به 470 هزار مورد کاهش یافته است. دبیر ستاد ملی جمعیت درباره میانگین سن ازدواج در کشور افزود: متوسط سن ازدواج اول در سال گذشته، برای دختران 24.1 سال و برای پسران 28.3 سال بوده است و استان تهران بالاترین متوسط سن ازدواج را بین استان‌های کشور دارد به ‌طوری ‌که متوسط سن ازدواج در میان دختران تهرانی 27.1 سال و در میان پسران 30.6 سال است. 
دستجردی ادامه داد: کمترین میانگین سنی ازدواج دختران و پسران مربوط به استان سیستان و بلوچستان است به‌‌گونه‌ای‌ که میانگین سن ازدواج اول میان دختران این استان 20.8 سال و میان پسران 24.9 سال گزارش شده است. استان خراسان جنوبی نیز پس از سیستان و بلوچستان کمترین میانگین سنی ازدواج را دارد، همچنین متوسط سن ازدواج مردان در استان‌های تهران، ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، البرز و فارس بالای 30 سال است. وی تأکید کرد: برای کاهش سن ازدواج در کشور، باید تسهیلات و برنامه‌ریزی‌های دقیقی در نظر گرفته شود. 
دبیر ستاد ملی جمعیت درباره عوامل تأخیر در ازدواج و افزایش تجرد در استان‌های کشور بیان کرد: عواملی نظیر مسکن، شرایط اقتصادی، بازار کار و رفاه، تأثیر زیادی بر تأخیر در ازدواج دارند، عامل مؤثر دیگر «مطلوبیت ازدواج» است که باید با دیدگاه‌ها، ارزش‌ها و نگرش‌های نسل جدید هماهنگ شود، به همین منظور لازم است برنامه‌هایی مبتنی بر ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی برای افزایش مطلوبیت ازدواج اجرا شود. وی ادامه داد: یکی دیگر از دلایل مؤثر، عدم توازن بین 2 جنس است، به‌ دلیل تحولات جمعیتی، تغییر نرخ باروری، مرگ‌ومیر و مهاجرت، شاهد به‌ هم خوردن توازن میان تعداد زنان و مردان هستیم، همچنین تفاوت سنی، ناهماهنگی در سطح تحصیلات زنان و مردان و تعارض میان زندگی شغلی و خانوادگی، از دیگر عواملی هستند که به تأخیر در ازدواج جوانان منجر می‌شوند.
* برنامه‌ریزی برای رشد جمعیت با تسهیل ازدواج جوانان
دستجردی با بیان اینکه نسبت تجرد در دختران روستایی بیش از دختران شهری است، گفت: برای مردان، این وضعیت معکوس است به‌طوری که نسبت تجرد پسران در مناطق شهری بیشتر از مناطق روستایی است، علت این امر، مهاجرت پسران از روستاها به شهرهاست که در نهایت منجر به افزایش نرخ تجرد میان دختران روستایی می‌شود. 
دبیر ستاد ملی جمعیت اضافه کرد: در سال‌های گذشته، تسهیلات بانکی برای ازدواج و فرزندآوری به‌خوبی ارائه شده است اما با توجه به محدود بودن منابع بانکی، تعداد زیادی از متقاضیان در صف دریافت این تسهیلات قرار گرفته‌اند؛ امیدواریم در بودجه سال 1404، مجلس تمهیدات مناسبی برای این مساله بیندیشد تا جوانان بتوانند از این امکانات بهره‌مند شوند. وی ادامه داد: یکی از مزایای وام ازدواج، بازپرداخت 10ساله آن است که فشار زیادی بر زوجین وارد نمی‌کند، حدود 80 درصد زوجین این وام را برای تأمین مسکن استفاده می‌کنند بنابراین توجه به این مساله می‌تواند نقش مؤثری در تسهیل ازدواج جوانان ایفا کند. دستجردی با اشاره به کاهش نرخ باروری خاطرنشان کرد: در زمینه فرزندآوری، باید برای 3 گروه، برنامه‌های ویژه‌ای طراحی شود؛ نخست، مجردها که متأسفانه تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند و لازم است برای تسهیل ازدواج آنان اقدام شود؛ دوم، متأهلانی که هنوز فرزندی ندارند و سوم، خانواده‌هایی که تنها یک فرزند دارند؛ برای این دو گروه اخیر نیز باید برنامه‌هایی جهت تسهیل فرزندآوری طراحی و اجرا شود.
* افزایش تجرد دختران روستایی
هر چند آمارها حکایت از افت ازدواج هر سال نسبت به سال پیشین دارد ولی دکتر شهلا کاظمی‌پور، جمعیت ‌شناس و استاد دانشگاه تهران در گفت‌وگو با «وطن امروز» این موضوع را طور دیگری بیان می‌کند و معتقد است: البته کاهش 3 درصدی تعداد ازدواج سال گذشته نسبت به سال قبل آن هر چند رقم چشمگیری نیست اما نباید اینگونه تعبیر کرد که آمار ازدواج در کشور کم شده است بلکه باید گفت تعداد ازدواج‌ها نسبت به جمعیت در معرض  ازدواج کاهش یافته است به این معنی که تعداد باروری طی دهه‌های گذشته بشدت کاهش یافته و الان دختران و پسرانی که در موقعیت تشکیل خانواده هستند نسبت به جمعیت گذشته کم شده‌اند.
وی با بیان اینکه از دهه 70 به بعد تعداد موالید در کشور نسبت به سنوات گذشته مسیر کاهشی را در پیش گرفت و همچنان هم ادامه دارد، افزود: این مساله باعث می‌شود تعداد دختران و پسران در معرض سن ازدواج هر ساله کمتر شود و تعداد ازدواج‌ها کاهشی شود.
استاد دانشگاه تهران به افزایش سن ازدواج در جمعیت جوان کشور اشاره کرد و اظهار داشت: 50 درصد جوانان در شرف ازدواج به دلیل مسائل مالی، ادامه تحصیل، دستیابی به شغل پایدار با درآمد مناسب و بعضا وسواس در انتخاب همسر ایده‌آل،‌ ازدواج‌شان به تاخیر می‌افتد که این مساله زنگ خطری برای کاهش میزان باروری و رشد جوانی جمعیت کشور است، چرا که هر چه ازدواج بالا برود امکان برخورداری از فرزند بویژه برای دختران کمتر می‌شود.
کاظمی‌پور در ادامه افزود: فرصت طلایی برای ازدواج خانم‌ها سنین بین 20 تا 30 سال است اما متاسفانه اغلب آنها به این موضوع توجه نمی‌کنند، در حالی بی‌توجهی به تشکیل خانواده در چنین سنینی آینده زندگی آنها را با مشکل مواجه می‌کند. بنابراین جوانانی که شرایط ازدواج ندارند نباید فریب بخورند که جوانی پایدار است و فرصت برای ازدواج بی‌دغدغه و صاحب فرزند شدن وجود دارد.
وی با بیان اینکه متاسفانه جوانان امروز در پی پیشرفت تکنولوژی، آزادی‌های اجتماعی، گسترش ارتباطات جمعی  و... در برهه زمانی‌ای قرار دارند که ازدواج را اولویت قرار نمی‌دهند، تصربح کرد: اولویت جوانان امروزی تحصیل، تفریح، داشتن خودرو و جایگاه شغلی مناسب است و ازدواج در اولویت پنجم یا ششم زندگی‌شان قرار دارد و چه بسا برخی‌ها اصلا اعتقادی به ازدواج و تشکیل خانواده ندارند. از طرفی مهاجرت‌ها به دلیل تحصیل علم یا اشتغال از روستاها و شهرهای کوچک به سمت کلانشهرها بیشتر شده است و همین مساله باعث شده تعداد دختران در وضعیت ازدواج از پسران کمتر شود و ازدواج‌شان به تاخیر بیفتد؛ به عبارتی تجرد دختران روستایی نسبت به پسران بیشتر شود، چرا که آمارها بیانگیر این است که حدود 50 درصد پسران مهاجری که از روستا‌ها و شهرهای کوچک برای تحصیل و اشتغال به شهرهای بزرگ می‌روند همانجا ازدواج می‌کنند.