نقاشی قهوه‌خانه‌ای یا همان نقاشی خیالی‌سازی، با بیش از چند صد سال سابقه، یکی از اصیل‌ترین سبک‌های هنرهای تجسمی ایران است که از دوره آل‌بویه آغاز شده و همواره با حفظ فرم و شیوه اجرایی، هویت ملی ایرانی را به تصویر کشیده است.
نمایشگاه «چون پرده برافتد» گامی ارزشمند در معرفی این سبک به مخاطبان معاصر و تثبیت جایگاه آن در تاریخ هنر ایران محسوب می‌شود. یکی از هنرمندان حاضر در نمایشگاهِ «چون پرده برافتد» رضا خلیلی است. او معتقد است این سبک، برخلاف دیگر هنرهای تجسمی جهان که طول عمر محدودی داشته‌اند، توانسته تحولات تاریخی را پشت سر گذاشته و به حیات خود ادامه دهد.
تاریخچه و جایگاه نقاشی قهوه‌خانه‌ای
رضا خلیلی توضیح می‌دهد: «نقاشی خیالی‌سازی همواره همراه با حفظ ارزش‌های منطقی زیبایی‌شناختی، فرم و محتوا را با هم یکپارچه می‌کند و مفاهیم را به شکل بصری منتقل می‌کند. این هنر از صدها سال پیش در خدمت مردم بوده و برخلاف سبک‌های وارداتی، کاملاً اصیل ایرانی است.»
وی ادامه می‌دهد: «نام قهوه‌خانه‌ای را زنده یاد کریم امامی به این شیوه نگارگری بخشید، زیرا نقاشان در قهوه‌خانه‌ها مستقر بودند. این سبک پس از سده‌ها از کاخ‌ها و دربارها و کتاب‌های نفیس بیرون آمد و در دسترس عموم مردم قرار گرفت.»
چالش‌های معرفی جهانی
خلیلی درباره عدم معرفی این سبک در جهان گفت: «از دوره آل‌بویه تا قاجار، نقاشی خیالی‌سازی محدود به روایت نگاری مذهبی بود. پس از پهلوی اول با رویکرد غرب‌زدگی، معرفی و تبلیغ جریان‌های نوین نقاشی جهان در ایران مورد توجه قرار گرفت و هنر ملی خود، به ویژه نقاشی خیالی‌سازی، مغفول ماند.»
تلاش‌ها پس از انقلاب
وی افزود: «پس از انقلاب اسلامی توجه بیشتری به نقاشی خیالی‌سازی شد، اما بیشتر به صورت مناسبتی بود. تا سال 1373 حتی یک نمایشگاه اختصاصی برگزار نشده بود. اولین نمایشگاه رسمی در نگارخانه آفرینش با حضور 40 اثر فاخر و بسیاری از شخصیت‌های فرهنگی و هنری برگزار شد و رسانه‌ها به آن توجه کردند.»
خلیلی ادامه داد: «در سال 1376 پنج هنرمند شاخص آثار نوینی خلق کردند و در همان زمان دکتر حسن حبیبی، معاون اول رئیس جمهور، من را مکلف به تأسیس انجمن نقاشی خیالی‌سازی کرد که متأسفانه تاکنون شکل نگرفته است. اولین بینال دوسالانه نقاشی خیالی‌سازی در سال 1382 برگزار شد و حضور بانوان فعال برای نخستین بار در تاریخ این هنر ثبت شد.»
اقدامات لازم برای آینده
وی تصریح کرد: «برای اعتلای این هنر، نیازمند ایجاد مرکز تخصصی یا موزه اختصاصی، تشکیل انجمن رسمی، بانک اطلاعاتی و جریان‌سازی دانشگاهی هستیم. همچنین ورود سرمایه‌گذاران اقتصادی برای رونق و جریان‌سازی بین‌المللی ضروری است.»
جریان نوقهوه‌خانه‌ای و اختلاف نظرها
خلیلی درباره جریان نوین نقاشی قهوه‌خانه‌ای گفت: «در دهه اخیر برخی هنرمندان روایت‌های ادبیات معاصر را با تلفیق سبک سنتی و رئالیسم اجرا کرده‌اند. این مخالفت‌ها طبیعی است، زیرا انسان‌ها به ذائقه و عادت‌های قبلی خو می‌گیرند. من خود پایبند به شیوه سنتی هستم، اما مخالف نوآوری نیستم و معتقدم همه فعالان باید با کمک یکدیگر اقدامات بنیادین را به سرانجام برسانند و اختلافات را در کارگروه‌های تخصصی مطرح کنند.»
مهمترین هنر تجسمی در اعتلای هویت ملی ایران
رضا خلیلی تأکید دارد که نقاشی قهوه‌خانه‌ای، کهنسال‌ترین و مهمترین هنر تجسمی در اعتلای هویت ملی ایران است، و برای جهانی شدن این هنر، اقدامات بنیادین، حمایت نهادهای فرهنگی و همکاری میان هنرمندان سنتی و نوآور، ضروری است.
انتهای پیام/