در محاصره غبار
گروه اجتماعی: ورود گرد و غبار به کشور گویا پایان ندارد، چرا که طبق پیش‌بینی سازمان هواشناسی، این پدیده طی روزهای آینده باز هم اغلب استان‌های کشور را در بر می‌گیرد. پدیده‌ای که نفس شهروندان بویژه ساکنان استان‌های جنوب، غرب و بخش‌های مرکزی را به شماره می‌اندازد و سال‌هاست اقدام خاص و اثربخشی برای جلوگیری از خیزش آن به کار گرفته نشده است.
طبق گزارش‌های موجود سالانه در حالی بیش از 130 میلیون تن گرد و غبار از کانون‌های داخلی و خارجی تولید و روانه شهرهای ایران می‌شود که با وجود هشدارها نسبت به تبعات منفی آن بر سلامت مردم ولی تاکنون اقدام در خور توجهی برای حل چنین پدیده‌ای که سالانه هزاران نفر را راهی مراکز درمانی و خانه ابدی می‌کند، نشده است؛ هر ساله شاهد کدر شدن آسمان اغلب شهرهای کشور به دلیل هجوم ریزگردها هستیم. پدیده‌ای که گویا دیگر برای عموم مردم و مسؤولان عادی‌سازی شده و باید با آن کنار بیاییم، چرا که با وجود تخصیص اعتبارات ملی و استانی برای مهار و مقابله با گرد و غبار ولی هیچ راهکار اثربخشی که منجر به کاهش ورود گرد و غبار به شهرهای کشور شود تاکنون کارساز و نتیجه بخش نبوده است.
طبق گزارش‌های موجود، ریزگردهای تولیدشده از چشمه‌های خارجی، چندین برابر کانون‌های داخلی تولید گرد و غبار است، در حالی که کانون‌های داخلی تولید ریزگردها در بیش از 20 استان همچنان فعال است و سال به سال بر توفان ورود گرد و غبار به شهرها به دلیل تداوم خشکسالی، کاهش بارش‌ها، خشک شدن تالاب‌ها، فرسایش خاک ناشی از چرای بی‌رویه دام و... افزوده می‌شود.
از طرفی گزارش‌ها حکایت از آن دارد که بیش از 30 میلیون هکتار از مناطق کشور غبارخیز بوده که نیمی از این اراضی مرتع است. البته در برنامه هفتم توسعه بر مقابله اصولی با ریزگردها با اجرای برنامه‌های کارشناسانه توجه ویژه شده است و سازمان‌ها و دستگاه‌های دولتی بویژه استانداری‌ها مکلف به اجرای برنامه‌هایی هستند که بتوانند ریزگردها را مهار کنند. همچنین تاکید شده است باید دیپلماسی منطقه برای کاهش اثرات ریزگردهایی که منشأ خارجی دارند با کشورهای همجوار فعال شود تا با ایجاد راهکارهای اصولی و چاره‌اندیشی درست مانع از ورود توفان گرد و غبار به کشور شویم. علاوه بر این نه‌تنها سازمان محیط‌زیست به عنوان متولی برخورداری کشور از هوای پاک بلکه در مقابله با غبار باید عزم جدی از سوی وزارتخانه‌های مرتبط چون وزارت امور خارجه، نیرو، جهاد کشاورزی و بهداشت و درمان و نیز سازمان‌هایی نظیر سازمان هواشناسی، زمین‌شناسی و منابع طبیعی پای کار بیایند و هر کدام بنا به وظیفه و جایگاهی که دارند به تکالیف خود در این زمینه عمل کنند.
* سست شدن خاک و خشکسالی عامل گردوغبار
در این باره بهلول علیجانی، اقلیم‌شناس و استاد دانشگاه خوارزمی در گفت‌وگو با «وطن امروز» گفت: افزایش گرد و خاک و ورود آن به شهرها و روستاها ناشی از سست شدن خاک در پی تداوم پدیده خشکسالی و صد البته کاهش پوشش گیاهی است که با وزش باد خاک بی‌جان غبار می‌شود و روانه شهرها خواهد شد.
وی با بیان اینکه متاسفانه طی 3-2 دهه اخیر اقدام قابل توجهی در راستای توسعه آبخیزداری و ایجاد پوشش گیاهی انبوه در مناطقی که کانون گرد و غبار است نشده است، افزود: چرای بی‌رویه دام، ساخت و سازهای بی‌رویه و کم‌توجهی به کاشت درخت و پوشش گیاهی متاسفانه این پدیده را تشدید کرده است که به نظر می‌رسد مسؤولان باید با تامین اعتبار برای توسعه درختکاری و جلوگیری از بین رفتن مراتع اقدامات لازم را به کار گیرند. اقداماتی که البته در درازمدت جواب می‌دهد و باید سال‌های پیش مورد توجه قرار می‌گرفت تا اکنون با چنین پدیده‌ای مواجه نشویم.
وی به برنامه 10 ساله برای مقابله با گرد و غبار که در برنامه هفتم توسعه بر آن تاکید شده است اشاره کرد و گفت: این اقدام دیرهنگام را باید به فال نیک گرفت اما همه حوزه‌ها و وزارتخانه‌ها نیز در کنار سازمان محیط‌زیست باید به این مهم توجه کنند، چرا که به دلیل کاهش بارش‌ها و سست شدن خاک با افزایش ورود گرد و خاک به کشور مواجه خواهیم شد و هر سال چندین هزار تن گردوخاک بیشتر به کشور وارد می‌شود و اگر جلوی آن از هم‌اکنون گرفته نشود این پدیده به یک بحران تبدیل می‌شود.
* توفان گردوغبار اغلب استان‌ها را دربرمی‌گیرد
رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا با اشاره به تداوم بارش در طول هفته جاری، از خیزش گرد و خاک در نواحی مستعد خبر داد. صادق ضیاییان شرایط هوای ۵ روز آینده را پیش‌بینی و اظهار کرد: طی مدت اخیر گرد و خاک نیز از جمله پدیده‌های اثرگذار بر شرایط هوای نواحی مختلفی از ایران است.
این پدیده در طول هفته جاری نیز در نوار شرقی، بخش‌هایی از مرکز و دامنه‌های جنوبی البرز مرکزی ادامه خواهد داشت، همچنین به سبب تشکیل توده گرد و خاک روی عراق، انتقال آن به غرب و جنوب غرب امکان‌پذیر است.
وی ادامه داد: یکشنبه (امروز۴ خرداد) در مازندران، گلستان، خراسان شمالی و ارتفاعات البرز شرقی، تهران و سمنان ابرناکی و بارش ادامه خواهد داشت. طی بعدازظهر این روز در برخی نقاط استان‌های آذربایجان غربی، شمال آذربایجان شرقی، کردستان، شمال استان‌های همدان، مرکزی و قم و استان‌های واقع در دامنه‌های جنوبی البرز شامل زنجان، قزوین، البرز و تهران، افزایش ابر و رگبار و رعد و برق مورد انتظار است. به گفته ضیاییان، نقشه‌های همدیدی و آینده‌نگری حاکی از آن است که دوشنبه (۵ خردادماه) استان‌های مازندران، البرز، تهران، سمنان، شمال استان‌های اصفهان، قم و مرکزی با ابرناکی و رگبار همراه خواهند بود و برای سه‌شنبه (۶ خردادماه) نیز در مناطقی از شمال غرب استان‌های قزوین، البرز، تهران و قم و برخی نقاط در غرب سواحل دریای خزر، افزایش ابر و رگبار پراکنده پیش‌بینی شده است، همچنین چهارشنبه (۷ خردادماه) در مناطقی از شمال غرب کشور و دامنه‌های شمالی البرز در گیلان، مازندران و گلستان، ابرناکی و بارش مورد انتظار خواهد بود.
وی اضافه کرد: طی 4 روز آینده تا چهارشنبه نوار شرقی، بخش‌هایی از مرکز و دامنه‌های جنوبی البرز مرکزی، در برخی ساعات با وزش شدید موقت باد و در نقاط مستعد با گرد و خاک روبه‌رو خواهد بود. یکشنبه 4 خرداد نیز شرایط برای تشکیل توده گرد و خاک بر عراق و انتقال آن به استان‌های کرمانشاه، ایلام، خوزستان و بوشهر فراهم است.
ضیاییان ادامه داد: در طول روز دوشنبه خلیج‌فارس و شنبه تا دوشنبه دریای خزر مواج خواهد بود.
رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا درباره وضعیت جوی تهران طی روزهای آینده اظهار کرد: آسمان تهران یکشنبه (۴ خردادماه) کمی ابری همراه با وزش باد، به‌تدریج افزایش ابر، گاهی همراه با رگبار و رعد و برق و وزش شدید باد و احتمال گردوخاک با حداقل دمای ۲۰ و حداکثر ۳۲ درجه سانتیگراد و طی دوشنبه (۵ خردادماه) کمی ابری همراه با وزش باد، به‌تدریج افزایش ابر، گاهی همراه با رگبار و رعد و برق و وزش شدید باد و احتمال گردوخاک با حداقل دمای ۱۹ و حداکثر ۳۱ درجه سانتیگراد پیش‌بینی می‌شود.