فلسطین پرونده‌ای فراملیتی و فرامذهبی
امروز نام فلسطین و غزه در گوشه و کنار دنیا بسیار شنیده می‌شود. از دانشگاه‌های آمریکا گرفته تا صحن پارلمانی کشورهای اروپایی، فریاد اعتراض علیه جنایات رژیم اشغالگر اسرائیل سر داده می‌شود. حامیان صهیونیسم از فروشگاه‌های خرده‌ریزه گرفته تا بزرگ‌ترین کمپانی‌های تجاری در صنایع مختلف تحریم و بایکوت می‌شوند. رسانه‌های دنیا چه آنها که داعیه آزادی‌خواهی دارند و چه آنها که در بند تامین مالی و اقتصادی اسرائیل گرفتارند، این روزها به ناچار اخبار جنایات این رژیم را منعکس می‌کنند و ناگزیر به تریبونی برای گسترش آرمان فلسطین تبدیل شده‌اند.
اما 46 سال پیش زمانی که اشغال فلسطین، مساله‌ای محدود به منطقه جنوب غرب آسیا و کشورهای عربی منطقه بود، آیت‌الله‌العظمی سیدروح‌الله خمینی(ره) بنیانگذار انقلاب اسلامی تنها چند ماه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با نامگذاری آخرین جمعه ماه رمضان به عنوان «روز قدس»، نقاب یک جنگ بر سر سرزمین را از این نزاع برداشتند و این جبهه را در نگاه جهانیان به جنگ میان حق و باطل تبدیل کردند. «وطن امروز» در گفت‌وگو با «مسعود رضایی» محقق و پژوهشگر سیاسی معاصر ایران اهمیت پرونده حمایت از آزادی فلسطین در منظر امام خمینی(ره) و نقش درخشنده و ویژه معمار کبیر انقلاب اسلامی در تبیین صحیح این موضوع را مورد بحث و بررسی قرار داده است.
***
چه مؤلفه‌هایی فلسطین را برای امام خمینی به یک اولویت راهبردی در سیاست‌های جمهوری اسلامی تبدیل کرد و باعث شد ایشان به عنوان یکی از نخستین موضوعات، سراغ آزادی قدس بروند؟
مساله فلسطین، 2 وجه اصلی دارد. به عبارتی سکه‌ای است که 2 رو دارد؛ یک روی آن خود فلسطین و ماهیت و هویت خاص آن به عنوان سرزمینی مقدس و اسلامی است و روی دیگرش، مساله استقرار رژیم جعلی صهیونیستی در منطقه غرب آسیا به واسطه حمایت دولت‌های استکباری است.
حضرت امام خمینی به هر 2 وجه این مساله توجه داشتند. نگاه ایشان در مساله فلسطین بسیار عمیق و راهبردی بود. این نگاه صرفا محدود به این نبود که جمعی از مسلمانان از خانه و کاشانه خود آواره شده‌اند؛ هر چند همین موضوع هم به تنهایی بسیار مهم و قابل توجه است. از منظر حضرت امام، رژیم صهیونیستی پایگاهی بوده و هست که دولت‌های استکباری و شیطان‌صفت آن را برای پیشبرد اهداف درازمدت خود در این منطقه و در کل صحنه بین‌الملل مستقر کرده‌اند تا فشار نظامی را علیه مردم منطقه اعمال کنند. امام بخوبی می‌دانستند آمریکا و متحدان اروپایی آن، تصمیم گرفته‌اند قدرت خود را در این منطقه بسط دهند.
آمریکا و متحدان اروپایی‌اش تصمیم داشتند قدرت خود را در کشورهای جنوب غرب آسیا تعمیق کنند و نتیجه این اقدام آنها این بود که بخشی از سرزمین اسلامی به اشغال صهیونیست‌ها درآمد؛ مسلمانان زیادی کشته و زخمی شدند یا سرزمین خود را از دست دادند. آنها هم که به هر تقدیر در وطن خود باقی ماندند، تحت شدیدترین فشارها قرار داشته و دارند.
گذشته از اینها، نکته پررنگ دیگر در منظومه فکری امام که به مساله فلسطین جایگاه ویژه می‌بخشد، این است که جهت‌گیری در این دوراهی، شاخصه‌ای برای تبیین و تشخیص ماهیت واقعی دولت‌های مستقر در منطقه است. اینکه برخی دولت‌ها نسبت به این قضیه بی‌تفاوتی از خود نشان می‌دهند یا حتی بدتر از آن، با صهیونیست‌ها همراهی می‌کنند، شاخصه‌ای برای مسلمانان و آزادی‌خواهان جهان است تا عیار دولتمردان خود را بفهمند؛ بویژه در کشورهای اسلامی، ملت‌ها می‌توانند بفهمند دولتمردان کشورشان تا چه حد به ادعاهای خود عمل می‌کنند.
اگر اهمیت آزادی فلسطین در نگاه ملت‌ها و اذهان مردم به فراموشی سپرده شود، بی‌تفاوتی و بی‌عملی این دولت‌ها هم به چشم کسی نخواهد آمد اما اگر فلسطین، مساله روز و مهم‌ترین موضوع جهان اسلام باشد، دیگر هیچ دولتی نمی‌تواند نقش خود را پنهان کند؛ بویژه اگر نقش منفی در این عرصه ایفا کند. اگر ملت‌های مختلف این موضوع را تحت نظر داشته باشند، چطور ممکن است ملتی مسلمان اینگونه تحت فشار ظلم و ستم و جنایت صهیونیست‌ها باشد و دولتی اسلامی در همان نزدیکی، بی‌تفاوت باشد یا با صهیونیست‌ها همکاری کند؟
بنابراین مردم باید نسبت به عملکرد حاکمیت‌ها دقیق باشند و ادعاهای آنها را زیر ذره‌بین بگیرند و شرط این دقت عمل از سوی مردم، آگاهی داشتن است؛ موضوعی که امام راحل 46 سال قبل مشعل آن را روشن کردند تا مظلومیت فلسطین در تاریکی باقی نماند و به فراموشی سپرده نشود.
فکر می‌کنید حضرت امام چگونه و با استفاده از چه ابتکارها و سیاست‌ورزی‌هایی توانستند اهمیت پرونده فلسطین را در همان مدت چند سال ابتدایی بعد از پیروزی انقلاب گوشزد و بولد کنند؟
فلسطین سرزمینی است که از نظر ادیان ابراهیمی جایگاه خاصی دارد. این سرزمین برای مسلمانان به عنوان قبله اول، جایگاه حساسی دارد و در طول تاریخ نیز در حوزه تمدن اسلامی قرار داشته است. همچنین مسیحیان و یهودیان با توجه به سابقه حضور حضرت مسیح(ع) و حضرت موسی(ع) در فلسطین نگاهی مقدس به آن دارند.
به رغم اینکه مسلمانان در طول 1400 سال گذشته هر زمان این سرزمین را در اختیار خود داشتند، حقوق پیروان سایر ادیان را محترم شمرده‌اند اما تاریخ شاهد بوده چه در زمان جنگ‌های صلیبی و چه در دهه‌های اخیر که صهیونیست‌ها این سرزمین را اشغال کرده‌اند، حقوق مسلمانان نادیده گرفته شده است.
با همه اینها امام خمینی حمایت از فلسطین را به عنوان پرونده فراملیتی و فرامذهبی به جهان عرضه کردند.
البته حضرت امام با وجود همه بحران‌های سیاسی داخلی، با وجود شرایط جنگ تحمیلی و همه چالش‌های سال‌های اوایل جمهوری اسلامی توانستند فلسطین را با ریشه‌های این نظام و مردم کشور عجین کنند.
بله! ایشان ابتکار عمل‌های قابل توجهی در این مسیر به کار گرفتند؛ در گام اول، حمایت از فلسطین اشغالی را مساله اول جهان اسلام کردند و صحنه آن را از درگیری میان 2 طرف، به درگیری میان حق و باطل تغییر دادند. همچنین سال 58 با اعلام آخرین جمعه ماه رمضان به عنوان روز جهانی قدس، بنای آن را گذاشتند که در وهله اول جهان اسلام و بعد از آن آزادی‌خواهان جهان باید برای آزادی این سرزمین از چنگال اشغالگران راهپیمایی کنند. این ابتکار از سوی امام مانع آن می‌شود که آزادی قدس میان اخبار گسترده و در طول سالیان متمادی فراموش شود.
می‌توانیم بگوییم تاثیرگذارترین اقدام از سوی امام خمینی در زمینه دفاع از فلسطین، نامگذاری روز قدس بود؟
قطعا! تاکید امام بر این بود که جهان اسلام باید به صورت متحد در یک روز علیه اشغال متجاوزانه صهیونیست‌ها صدای اعتراض خود را بلند کند و این نه‌تنها تاثیرگذارترین گامی بود که شخص امام خمینی برداشتند، بلکه بزرگ‌ترین اقدامی بوده که تاکنون برای آزادی فلسطین شده است؛ اقدامی آگاهی‌بخش که این آرمان را زنده نگه می‌دارد و امروز بعد از 46 سال شاهدیم این رویداد در مقیاس بزرگی در بسیاری از کشورهای دنیا برگزار می‌شود. روز قدس، نام فلسطین را زنده نگاه می‌دارد و اجازه نمی‌دهد این پرونده رو به خاموشی برود.
به‌رغم آنکه امام راحل، شخصیتی مذهبی و اسلامی داشتند، چرا فلسطین را نه فقط مساله عرب‌ها و نه‌تنها مساله کل جهان اسلام، بلکه دغدغه تمام مظلومان و آزادی‌خواهان جهان برشمردند؟
ببینید! نگاه امام به هیچ‌وجه بسته و محدود نبود، نگاهی نبود که قومی، ملی یا حتی صرفا مذهبی باشد. نگاه ایشان فراگیر و کاملا انسانی بود، چرا که با توجه به ظلم‌ها و جنایت‌های صهیونیست‌ها، مظلومان فلسطین از منظر انسانی نیز باید مورد حمایت قرار گیرند. از دیدگاه امام راحل، آزادی فلسطین باید مورد توجه جامعه جهانی قرار بگیرد تا الگویی برای مبارزه همه مظلومان علیه ظالمان باشد. هرکسی که بویی از آزادگی و انسانیت برده باشد، می‌تواند متوجه این ظلم مطلق از سوی رژیم جنایتکار اسرائیل شود.
انسان در ذات خود از ظلم بیزار است؛ پیرو هر دین و مسلکی که باشد اگر فطرت انسانی خود را از دست نداده باشد، از ظلم بیزار است و نسبت به آن واکنش نشان می‌دهد. حضرت امام کوشیدند مظلومیت مردم فلسطین را تبیین کنند و وجدان جهانیان و مسلمانان را نسبت به این جبهه بیدار نگاه دارند.
شاهدیم که در کشورهای غیراسلامی، تظاهرات گسترده‌ای در حمایت از آزادی فلسطین در روز قدس برگزار می‌شود؛ بویژه در یکی دو سال اخیر که صهیونیست‌ها بیش از هر زمان دیگری خوی و خصلت جنایتکارانه خود را آشکار کردند و ظالم بودن خود را به صورت تمام‌عیار به نمایش گذاشتند، مردم آزاده در سراسر جهان و انسان‌های با فطرت پاک نسبت به این اوضاع ساکت ننشستند و فریاد اعتراض خود را بلند کردند. تمام اینها مدیون آن است که امام 46 سال قبل مبتکرانه و دغدغه‌مندانه مساله فلسطین را به درستی تبیین کردند. این است که امروز صدای این مبارزه و واکنش علیه اشغالگران ادامه دارد و هنوز به گوش می‌رسد.
برخی معتقدند با توجه به سیاست‌های برخی کشورهای منطقه، وحدت مسلمانان در قبال فلسطین بیشتر یک آرمان است تا یک واقعیت؛ بر اساس دیدگاه امام، این وحدت چگونه باید از سطح شعار به سطح عمل ارتقا یابد؟
واقعیت این است که ما در منطقه با دولت‌هایی مواجهیم که اگر چه ادعای اسلامی بودند دارند اما به تکالیف دینی خود پایبند نیستند و به آن عمل نمی‌کنند. این یکی از مهم‌ترین مشکلات مسیر آزادی فلسطین از دست اشغالگران است.
عملکرد این دولت‌ها به وابستگی‌های فکری، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و نظامی شدیدی که این کشورها با حامیان رژیم صهیونیستی یا حتی خود این رژیم دارند، بازمی‌گردد. مجموعه منافع آنها باعث شده آزادی فلسطین برای آنها در راس امور نباشد و در مرحله عمل، انگیزه‌ای برای اقدام به نفع حق و علیه ظالم نداشته باشند. باید اذعان کرد با این مشکل جدی مواجهیم اما نباید به خاطر این مشکلات ناامید شویم و باید امیدوارانه به تکالیف خود عمل کنیم و اتحاد را بین گروه‌های فعال حامی آزادی فلسطین گسترش دهیم. این اقدامات می‌تواند فرهنگی، تبیینی و تبلیغی یا سیاسی و همراه با تحرکات دیپلماتیک باشد. نباید این مسیر را ترک کنیم تا روزی که سایر کشورهای اسلامی نیز همراه شوند.
در شرایط امروز چه بخش‌هایی از راهبردهای امام را باید بازخوانی کنیم؟ کدام‌یک از قلم افتاده و از آن غفلت شده است و ضرورت بیشتری برای اجرا دارد؟
نکته مهم این است که هر چند چشم‌انداز فعلی چندان روشن نباشد اما نباید از مبارزه جمعی با جنایتکار دست برداشت؛ نباید به عدم همراهی برخی دولت‌ها نگاه کنیم و نباید اجازه دهیم این ماجرا باعث دلسردی در زمینه حمایت از فلسطین شود. گسترش اتحاد با این کشورها به روش‌های مختلف می‌تواند مسیر را هموارتر کند.
امام خمینی(ره) فقط به مبارزه با رژیم صهیونیستی بسنده نکردند، بلکه آن را در چارچوب و شبکه بسیار بزرگ‌تری دیدند و آزادی‌خواهان جهان را به مبارزه با این چارچوب و فروپاشی این شبکه تشویق کردند؛ چارچوبی که کلان‌پروژه‌های استکبار جهانی در پس آن قرار دارد.
در منظر امام، رژیم اشغالگر صهیونیستی، سرنیزه مستکبران جهان در قلب سرزمین‌های اسلامی است که طبیعتا مبارزه با این سرنیزه در اولویت کشورهای اسلامی قرار خواهد گرفت؛ هرچند در مبارزه با این سرنیزه نباید از مبارزه با شبکه اصلی غافل شد.