مصطفی رضایی: دیروز در اجلاس صلح غزه در شهر شرم‌الشیخ مصر، چهره واقعی سیاست بین‌الملل بار دیگر در برابر چشمان جهانیان به نمایش گذاشته شد.
جایی که دونالد ترامپ نقش میزبان، صاحب‌امتیاز و منجی را ایفا کرد و رهبران کشورهای بزرگ را به شکلی آشکار مورد تحقیر و بازی دادن قرار داد. در چنین صحنه‌ای، تصمیم مقامات جمهوری اسلامی ایران برای عدم شرکت، نه‌تنها فرصت‌سوزی در صحنه دیپلماسی نبود، بلکه مانعی در مسیر مشروعیت‌بخشی به نمایشی بود که می‌خواست «صلح جهانی» را با دیکته یک طرف پیش ببرد.
1- ترامپ و نمایش قدرت
ترامپ در سخنرانی‌ها و نشست‌های حاشیه‌ای اجلاس (چه قبل از ظهر در کنست رژیم اشغالگر و چه بعد از ظهر در شرم‌الشیخ) نه‌تنها به نقش آشکار قدرت غالب پرداخت، بلکه با کنایه‌گویی و طعنه به طرف‌های حاضر، جایگاه خود را فراتر از یک میانجی نشان داد. رفتار او نشان می‌داد این نشست تنها تریبونی برای بازنمایی نفوذ آمریکا در منطقه بود، نه مکانی برای گفت‌وگوهایی از موضع برابر و دوجانبه. یکی از نکات قابل تأمل، دعوت از اسرائیل برای حضور در اجلاس بود؛ دعوتی که ابتدا پذیرفته شد و سپس به دلیل مخالفت ترکیه و دیگر کشورها لغو شد. این رفتار دوگانه، تصویر روشن‌تری را از ماهیت نشست عیان کرد. اجلاس نه صلح‌جویانه، بلکه محملی برای مشروعیت‌بخشی به روایتی است که از پیش طراحی شده.
2- عدم شرکت ایران در نمایش ترامپ
در چنین شرایطی، ایران تصمیم گرفت دعوتنامه را رد کند. سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در یادداشتی نوشت: «نه رئیس‌جمهور و نه من نمی‌توانیم با کسانی که به مردم ایران حمله کرده‌اند و همچنان تهدید و تحریم می‌کنند، وارد تعامل شویم». این موضع نه صرفاً یک موضع نمادین، بلکه بیانگر مرزبندی راهبردی بود. ایران حاضر نیست در نمایش دیکته‌شده‌ای شرکت کند که مشروعیت آن دست‌کم یک‌طرفه و مبتنی بر فشار و تحمیل است.
با این انتخاب، ایران چند دستاورد مهم داشت:
- حذف امکان استفاده از حضور ایران برای مشروعیت‌بخشی به پروپاگاندا و روایت غالب اجلاس
- پرهیز از درگیر شدن در ابتذالی که نمایندگان رسمی، مجبور به سکوت یا همراهی می‌شوند
- نگه داشتن اهرم‌های دیپلماتیک در دست، به جای تبدیل شدن به مهره‌ای در بازی دیگران
برخی معتقدند ایران فرصت دیپلماسی منطقه‌ای را از دست داد اما در شرایطی که گفت‌وگویی واقعی در اجلاس نبود، شرکت کردن شاید بیش از آنکه فرصت باشد، به یک ابزار بهره‌برداری تبدیل می‌شد.
3- پیام به منطقه و جهان
اجلاس شرم‌الشیخ بار دیگر نشان داد صلح تحمیلی، صلح نیست. گفت‌وگو زمانی معنا دارد که بر پایه احترام متقابل و توازن واقعی قدرت شکل گیرد، نه بر محور نمایش و تحقیر. رفتار ترامپ در این نشست یادآور این واقعیت بود که برخی قدرت‌ها هنوز به مذاکره به چشم ابزار فشار نگاه می‌کنند، نه فرصت تفاهم.
در چنین فضایی، تصمیم جمهوری اسلامی برای عدم حضور، معنایی فراتر از یک غیبت دیپلماتیک دارد؛ پیامی است روشن به منطقه و جهان: تهران خواهان گفت‌وگو است اما نه هر گفت‌وگویی. مشارکت در نشستی که از پیش نتیجه‌اش نوشته شده و طرف‌ها تنها نقش سیاهی‌لشکر را دارند، نه تنها سودی ندارد، بلکه به زیان استقلال سیاسی کشورها تمام می‌شود.
اشاره به این نکته ضروری است که جمهوری اسلامی همواره از آتش‌بس فوری در غزه، توقف کامل ماشین کشتار و ارسال کمک‌های انسانی بدون قید و شرط حمایت می‌کند اما حاضر نیست در نمایشی شرکت کند که هدفش مشروعیت‌بخشی به سیاست‌های همان قدرت‌هایی است که یا در سکوت، یا در عمل، به تداوم جنگ دامن زده بودند.
دیدگاه
شرم‌الشیخ؛ عدم حضور ایران و چند نکته پیرامون آن
ارسال نظر
پربیننده
تازه ها