رضا عمویی: روز گذشته «احمد الشرع» رئیس خودخوانده دولت موقت سوریه حدود ۱۱ ماه پس از سقوط حکومت «بشار اسد» که متحد نزدیک روسیه به شمار می‌رفت، به مسکو سفر کرد. سفر الشرع به روسیه در حالی انجام شد که نفوذ روسیه در سوریه به میزان زیادی در مقایسه با دوران بشار اسد کم و کمتر شده است. طی ماه‌های گذشته از سقوط حکومت بشار اسد، بیشتر نیروهای روسیه از سوریه خارج شده و پایگاه‌ها و پروژه‌های سرمایه‌گذاری روسیه تا حد زیادی رها شده‌اند.
با این حال، روس‌ها روز چهارشنبه میزبان حاکم خودخوانده موقت سوریه بودند و وی که هنوز بسیاری او را با نام دوران فعالیتش در گروه تروریست جبهه النصره، ابومحمد جولانی می‌شناسند، برای نخستین‌بار پس از به دست گرفتن قدرت در دمشق به مسکو سفر کرد. جولانی در مسکو نخستین دیدار رسمی خود را با «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه انجام داد تا نشان دهند هنوز به بازگشت روسیه به سوریه حتی پس از دوران بشار اسد امیدوار است.
خبرگزاری دولتی سوریه موسوم به سانا گزارش داد احمد الشرع، رئیس‌جمهور موقت سوریه به عنوان بخشی از تلاش‌های دیپلماتیک خود برای تقویت مشروعیت بین‌المللی دولت انتقالی دمشق، به روسیه سفر کرده است.
خبرگزاری دولتی سانای سوریه به نقل از اداره رسانه‌ای ریاست جمهوری این کشور گزارش داد الشرع و پوتین در این سفر درباره «تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی» و «راه‌های تقویت همکاری» گفت‌وگو کردند. در این گزارش آمده است الشرع همچنین با اعضای جامعه سوری‌های ساکن روسیه دیدار کرده است.
خبرگزاری رویترز هم به نقل از یک مقام سوری گزارش داد الشرع در دیدار با پوتین درباره ادامه فعالیت پایگاه دریایی روسیه در طرطوس و پایگاه هوایی آن در حمیمیم مذاکره کرده است.
* عقب‌نشینی در برابر مسکو
سفر الشرع به مسکو بیش از هر چیز نشان‌دهنده آن است که شورشیان حاکم بر دمشق، به دنبال تقابل یا تنش با روس‌ها نیستند. وی هفته گذشته هم در مصاحبه با شبکه سی‌بی‌اس گفته بود: «درگیری با روسیه در حال حاضر برای سوریه بسیار پرهزینه خواهد بود». به این نیز باید توجه داشت که سفر اخیر جولانی به مسکو، نخستین سفر او به روسیه پس از به دست گرفتن قدرت است اما این سفر به معنای نخستین دیدار مقامات روس با مقامات هیات حاکم جدید سوریه نیست و ۲ طرف طی 8 ماه گذشته دیدارهایی در سطوح مختلف داشته‌اند. ماه ژوئیه، یعنی حدود 4 ماه پیش «اسعد شیبانی» وزیر خارجه دولت شورشیان سوریه، نخستین مقام ارشد سوری دولت جدید بود که از روسیه بازدید کرد. پیش از آن در ماه ژانویه، یعنی حدود 8 ماه پیش «میخائیل بوگدانوف» معاون وزیر خارجه روسیه به همراه هیاتی از مقامات روس، نخستین سفر خود به سوریه پس از سرنگونی حکومت بشار اسد را انجام داده بود و این نشان می‌دهد روابط دمشق و مسکو حداقل طی 8 ماه گذشته جریان داشته است.
* روسیه اسد را تحویل می‌دهد؟
یک منبع سوری به نیویورک‌تایمز گفته است الشرع در سفر خود به مسکو به صورت رسمی از روسیه درخواست کرده است «بشار اسد» رئیس‌جمهور پیشین سوریه را که به همراه خانواده‌اش در مسکو در تبعید زندگی می‌کند، تحویل دهد. مقامات روس اما درباره این درخواست احمد الشرع اظهارنظری نکرده‌اند و مشخص نیست آیا واقعا الشرع چنین درخواستی را به صورت رسمی از پوتین داشته است یا خیر؟
با این حال، «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه پیش‌تر به خبرنگاران گفته بود دولت روسیه به آقای اسد پناهندگی «بشردوستانه» داده است. وی اظهار کرد اگر رئیس‌جمهور سابق در سوریه می‌ماند، با ضربات چاقو کشته می‌شد؛ سرنوشتی که برای معمر قذافی در لیبی رقم خورد. به نظر می‌رسد با توجه به اتحاد و نزدیکی خانواده اسد با رهبران روسیه، کرملین در زمان حمله شورشیان به دمشق به هیچ عنوان نمی‌خواست شاهد از بین رفتن تراژدیک یکی از نزدیک‌ترین متحدان و دوستان خود در دمشق باشد. همچنین بعید است روس‌ها به آسانی اجازه دهند بشار اسد به دست دشمنان خونین خود بیفتد، چون این مساله اعتبار بین‌المللی مسکو را در برابر دیگر متحدان زیر سوال خواهد برد. از این رو موافقت روسیه با درخواست جولانی برای تحویل خانواده بشار اسد تا حد زیادی غیرمحتمل است.
* نیاز متقابل مسکو - دمشق
این روزها سوریه، تحت فشار همسایگان و قدرت‌های بزرگ با چالش‌های امنیتی و اقتصادی بسیاری روبه‌رو است و شاید وجود همین چالش‌هاست که باعث شده الشرع نگاه خود را به سوی مسکو بچرخاند. با وجود ادعاهای «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا درباره رفع تحریم‌های سوریه اما بخش زیادی از این تحریم‌ها همچنان پابرجاست. همزمان روند افزایشی فقر، ناامنی مرزهای سوریه و دخالت نظامی رژیم صهیونیستی مهم‌ترین چالش‌های هیات حاکم جدید سوریه است که جولانی هنوز راهی برای حل آنها پیدا نکرده است. گفته شده الشرع امیدوار است در ازای نزدیکی به روسیه، امتیازات اقتصادی از جمله از سرگیری عرضه گندم با شرایط مطلوب و حمایت مسکو در برابر تجاوزات اسرائیل در جنوب سوریه را به دست آورد. موضوع استقرار مجدد پلیس نظامی روسیه به عنوان ضامنی در برابر تجاوزهای بیشتر رژیم اشغالگر به مرزهای جنوب سوریه، یکی دیگر از اهداف دمشق از نزدیکی بیشتر به مسکو عنوان شده است. رژیم صهیونیستی از زمان استقرار حاکمیت جولانی در دمشق، سوریه را آماج حملات خود قرار داده و بسیاری از زیرساخت‌های نظامی آن را نابود کرده است. ادامه این وضعیت نه‌تنها امنیت ملی و تمامیت ارضی سوریه را به خطر انداخته، بلکه دولت موقت جولانی را که هنوز قدرت خود را تثبیت نکرده بشدت آسیب‌پذیر کرده است. از آنجا که رژیم صهیونیستی به هیچ‌وجه دولت موقت جولانی را به رسمیت نمی‌شناسد، جولانی ناگزیر دست به دامان روسیه شده تا مسکو در برابر تجاوزات تل‌آویو کاری انجام دهد.
همزمان به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، روسیه تمایل دارد پایگاه‌های هوایی خود در سوریه (پایگاهی بزرگ در حمیمیم و پایگاه هوایی کوچک‌تر در شهر قامشلی در شمال شرق) را حفظ و از بندر طرطوس در ساحل مدیترانه استفاده کند. این ۲ پایگاه در کنار هم نقاط قوت فعالیت روسیه در شرق مدیترانه برای فعالیت هواپیماها و کشتی‌هایی است که به آفریقا سفر می‌کنند. وزیر خارجه روسیه هم هفته گذشته گفته بود مسکو معتقد است دمشق مخالفتی با ادامه حضور روسیه در پایگاه‌های نظامی‌اش در سوریه ندارد.
همین نیاز متقابل دمشق و مسکو به یکدیگر است که جولانی را به مسکو کشانده و رئیس‌جمهور روسیه هم روز گذشته در دیدار احمد الشرع تاکید کرد روسیه و سوریه دهه‌هاست روابط ویژه‌ای دارند؛ روابط آنها همواره دوستانه بوده و مسکو آماده است از طریق وزارتخانه‌های خارجه، رایزنی‌های منظمی با دمشق داشته باشد. احمد الشرع هم در دیدار با رئیس‌جمهور روسیه تاکید کرد به تمام توافقات بین سوریه و روسیه احترام می‌گذارد و تولیدات سوریه تا حد زیادی به روسیه وابسته است.
از سوی دیگر، با وجود کاهش نقش روسیه در سوریه پسااسد اما روسیه همچنان در سوریه حضور دارد، اگرچه این حضور کمرنگ‌تر از گذشته است. «آیدین تاسباس» عضو موسسه بروکینگز معتقد است روسیه همچنان با چشمانی باز و به صورت نقش در سایه در سوریه حضور دارد. به گفته تاسباس، در حال حاضر پرسنل روس فعال در سوریه باید از قبل درباره رفت‌و‌آمدهای خود به سرویس امنیت داخلی سوریه اطلاع دهند و فقط مجاز به سفر تحت نظارت و همراهی نیروهای امنیتی سوریه هستند.
«عبدالثلجی» تحلیلگر مستقل سوری مستقر در اروپا هم به رویترز گفته است روسیه زمانی پایگاه دریایی طرطوس را در کنترل خود داشت اما اکنون این کشور فقط می‌تواند از یک اسکله در صورت اجازه سوری‌ها استفاده کند. وی گفت یک زیردریایی روسی هم که پیش‌تر در دوران بشار اسد در طرطوس پهلو گرفته بود، اکنون در آب‌های الجزایر و لیبی است و کشتی‌های نظامی‌ای نیز که محموله‌های روسی را همراهی می‌کنند، در مصر لنگر می‌اندازند.
از طرف دیگر، تجارت روسیه با سوریه هنوز جریان دارد و مشاهدات میدانی خبرنگار نیویورک‌تایمز حاکی از آن است رول‌های فولاد روسی در اسکله‌های سوریه تخلیه می‌شود. این را نیز باید در نظر داشت که روسیه یکی از تامین‌کنندگان اصلی نفت و غلات مورد نیاز سوریه با قیمت‌های بسیار ارزان بوده است و سوری‌ها همچنان نیازمند واردات این اقلام از روسیه هستند.
سوریه همچنین برای مسائل مهم امنیتی و سیاسی خود به رای روسیه در شورای امنیت سازمان ملل نیاز دارد و تجربه ۱۱ ماه گذشته به سوری‌ها ثابت کرده صرف ادعاهای دوستی ترامپ نمی‌تواند بحران‌های اقتصادی، تحریم و تجاوزات صهیونیست‌ها را حل کند. از این رو شاید جولانی این بار در نظر گرفته به جای وابستگی تمام‌عیار به پایتخت‌های غربی، نیم‌نگاهی نیز به مسکو داشته باشد تا شاید روسیه ناجی جدید سوریه در دل بحران‌های داخلی باشد.
* پیام جولانی به غرب
این را نیز باید در نظر داشت که سفر جولانی به مسکو پیام مهمی نیز به غرب دارد. با وجود لغو رسمی تحریم‌های آمریکا و اروپا علیه سوریه، تاکنون هیچ تغییر ملموسی در اقتصاد و روند بازسازی آن کشور رخ نداده و تحریم‌ها عملاً همچنان پابرجاست. بنابراین جولانی با سفر به مسکو به غرب نشان داد اگر لغو تحریم‌ها به صورت کامل به سرانجام نرسد، دمشق گزینه‌های دیگری مانند همکاری با روسیه و چین را در پیش خواهد گرفت تا بخشی از بحران‌های داخلی خود را حل کند.
با اینکه مجلس سنای آمریکا در ماه‌های اخیر تحریم‌های سوریه تحت قانون سزار را لغو کرد اما مجلس نمایندگان هنوز این طرح را تصویب نکرده است و جمهوری‌خواهان سنا امیدوارند از طریق مذاکره با مجلس نمایندگان بتوانند اقدام جامعی در این زمینه انجام دهند. در ماه‌های اخیر ۲ بار نمایندگان آمریکا تلاش کردند طرح لغو تحریم‌های قانون سزار را مطرح کنند اما به دلیل اختلافات داخلی موفق نشدند. از این رو این اقدام کنگره نشان می‌دهد واشنگتن به دنبال حفظ اهرم‌های فشار خود علیه دولت جولانی برای کنترل رفتار آن است. بنابراین اگر تحریم‌های آمریکا علیه سوریه برداشته نشود، سرمایه‌گذاری و بازساری سوریه نیز کماکان با چالش‌های جدی مواجه خواهد بود؛ از این رو سوری‌ها بار دیگر متوجه کرملین شده‌اند.
با ادامه تحریم‌های غرب، جولانی راه روسیه را پیش گرفت
بازگشت دمشق به مسکو؟
ارسال نظر
پربیننده
تازه ها