فعلا همه یارانه می‌گیرند
گروه اقتصادی: طرح کالابرگ الکترونیک اجرایی شد و از زمان آغاز مرحله دوم آن، بیش از ۵ میلیون و ۷۸۰ هزار نفر موفق به انجام خرید از اعتبار این طرح شده‌اند. این تعداد نشان‌دهنده استقبال گسترده مشمولان از این طرح است. بر اساس داده‌های اعلام‌شده، بیشترین خریدها در هر ۲ مرحله اول و دوم، از گروه کالایی حبوبات انجام شده که بیانگر نیاز خانوارها به این دسته از کالاهای اساسی است.
به گفته طیبه حسینی، سخنگوی سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها، هنوز تبصره ۱۳ قانون بودجه ۱۴۰۴ اجرایی نشده است. طبق این مصوبه دولت موظف است یارانه نقدی ۳ دهک بالای درآمدی (هشتم، نهم و دهم) را حذف کند. آیین‌نامه اجرایی آن باید توسط سازمان برنامه و بودجه کشور و با همکاری دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط تدوین شود و پس از تصویب هیات وزیران، به مرحله اجرا درآید. طبق بند «د» تبصره 17 قانون بودجه کل کشور در سال 1402، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعي مکلف به دهک‌بندي خانوارها ۲ بار در سال شده است و از آنجا که هنوز ارزیابی پایان سال نهایی نشده فعلا مشخص نیست یارانه چه خانواده‌هایی حذف خواهد شد اما احتمالا تا روزهای پایانی فروردین که قرار است یارانه فروردین 1404 واریز شود این دهک بندی‌ها تغییر خواهد کرد. هدف از اجرای این آیین‌نامه صرفه‌جویی در پرداخت یارانه و تخصیص آن برای اجرای طرح کالابرگ است. برای اجرای این تصمیم، دولت حدود 200 همت منابع از محل بودجه عمومی برای پوشش کسری منابع هدفمندی یارانه‌ها در سال جاری لحاظ کرده است، چراکه احتمال تغییر در دهک‌بندی خانوارها در سال جاری وجود دارد و همین مساله باعث می‌شود برخی نسبت به حذف یارانه خود اعتراض کنند. در سال جاری دولت برای رسیدگی به اعتراضات افرادی که یارانه آنها حذف می‌شود، سامانه‌ای را راه‌اندازی می‌کند و از طریق این سامانه، افرادی که یارانه آنها قطع شده، باید درخواست بررسی مجدد وضعیت خود را ارائه دهند تا از هرگونه اشتباهی در حذف یارانه‌ها جلوگیری شود.
پیش از این دولت یک بار یارانه برخی خانواده‌ها را بر مبنای مقیاس‌های رفاهی همچون تعداد بالای سفرهای خارجی و تراکنش‌های مالی ماهیانه حذف کرد اما بعد از آن موج جدیدی از درخواست‌ها روانه سامانه پیگیری یارانه شد و در نهایت دولت توانست تنها 3 میلیون نفر را از دریافت یارانه حذف کند، بنابراین احتمال خطا در محاسبه یارانه‌بگیران وجود دارد.
در مقطع کنونی حذف ۳ دهک از دریافت یارانه و همچنین اجرای ماده 45 قانون مالیات بر ارزش افزوده، حدود 40 هزار میلیارد تومان برای دولت منابع ایجاد خواهد کرد که می‌تواند به اجرای طرح کالابرگ کمک کند. البته دولت از محل تغییر نرخ ارز ترجیحی نیز قرار بود حدود 120 هزار میلیارد تومان منابع به اجرای طرح کالابرگ الکترونیک تخصیص دهد که به دلیل مخالفت مجمع تشخیص مصلحت نظام این تغییر نرخ اتفاق نیفتاد. به همین دلیل دولت از محل بودجه عمومی حدود 200 همت منابع برای پوشش کسری هدفمندی یارانه‌ها که کالابرگ نیز ذیل آن تعریف شده پیش‌بینی کرده است.
* زمان اجرای مرحله دوم طرح کالابرگ
به گفته مرجان دبیری، سخنگوی طرح کالابرگ الکترونیک،« آغاز مرحله دوم این طرح از ۱۳ فروردین‌ماه با اولویت افراد تحت پوشش نهادهای حمایتی انجام شد و واریز اعتبار مرحله دوم به حساب سرپرستان خانوار دهک‌های درآمدی اول تا سوم از ۲۰ فروردین‌ماه آغاز می‌شود و از ۲۷ فروردین‌ماه نیز اعتبار به حساب سرپرستان خانوارهای دهک‌های چهارم تا هفتم واریز خواهد شد».
یکی از ویژگی‌های مهم این طرح، عدم الزام به خرید از برندهای خاص است. مشمولان طرح می‌توانند کالاهای مجاز را از تمام برندهای تولیدکننده انتخاب و خریداری کنند. این انعطاف در انتخاب، خرید را برای خانوارها آسان‌تر کرده و امکان دسترسی به طیف گسترده‌ای از محصولات را فراهم آورده است.
اعتبار طرح کالابرگ الکترونیک کاملا مستقل از یارانه ماهانه افراد است. این اعتبار به‌تدریج و بر اساس منابع مالی دولت، در مراحل مختلف به حساب مشمولان واریز می‌شود و به عنوان کمک مالی جداگانه برای خرید کالاهای اساسی در نظر گرفته شده است. در شرایط کنونی که ابتدای سال است دولت مشکلی برای تامین اعتبار کالابرگ الکترونیک ندارد اما در ادامه تامین منابع اعتباری آن به حذف ۳ دهک بالای یارانه‌بگیران و همچنین برآوردهای درآمدی دولت برمی‌گردد.
در حال حاضر 200 همتی که از محل بودجه عمومی پیش‌بینی شده است به طور مستقیم به درآمد مالیاتی و درآمد حاصل از صادرات نفت وابسته است. به همین دلیل عملکرد دولت در این ۲ بخش می‌تواند سرنوشت کالابرگ را تعیین کند. در حال حاضر گفته می‌شود بودجه کشور به صورت بالقوه حدود 500 همت کسری دارد. البته دولت در لایحه بودجه 1404 پیش‌بینی کرده بود از محل انتشار اوراق و همچنین استقراض از صندوق توسعه ملی حدود 500 همت از منابع مورد نیاز خود را جبران کند. بنابراین چگونگی اجرای این طرح به وضعیت اقتصادی کشور وابسته است.
* جزئیات چگونگی اجرای طرح کالابرگ الکترونیک
از نظر اجرایی دولت توانسته در این مرحله طرح کالابرگ را با موفقیت بیشتری نسبت به گذشته اجرایی کند، چرا که برای اجرای موفق این طرح در این مرحله، تاکنون با ۲۳۰ هزار فروشگاه در سراسر کشور قرارداد همکاری منعقد شده است. تسویه‌حساب با این فروشگاه‌ها هر ۷۲ ساعت انجام می‌شود که رضایت بیش از ۹۰ درصد از فروشندگان را به همراه داشته است. این فرآیند تسویه سریع و منظم، باعث افزایش همکاری فروشگاه‌ها و اطمینان از موفقیت طرح شده است.
هدف اصلی این طرح، بهبود دسترسی خانوارهای کم‌درآمد به کالاهای اساسی و کاهش فشارهای اقتصادی بر این گروه‌هاست. دولت با اجرای طرح‌های نظیر کالابرگ الکترونیک تلاش کرده توزیع عادلانه‌تر منابع را تضمین کند و خانوارها را در تأمین نیازهای اولیه یاری رساند. در مجموع، مرحله دوم طرح کالابرگ الکترونیک با طراحی هوشمندانه و مدیریت منابع، گامی مهم در مسیر تقویت حمایت اجتماعی از دهک‌های درآمدی پایین‌تر است.
یکی از مزیت‌هایی کالابرگ الکترونیک این است که بدون اینکه نقدینگی جدید به جامعه اضافه شود خانواده‌ها توانسته‌اند کالای مورد نیاز خود را خریداری کنند. با وجود اینکه تصور می‌شد تقاضا برای خرید کالاهای اساسی ممکن است منجر به برهم خوردن عرضه و تقاضا شود ولی این اتفاق نیفتاده است. به طوری که در چند وقت اخیر میزان عرضه مرغ بیشتر از تقاضا بوده است، درحالی که در تعطیلات نوروز بیشترین تقاضا برای گوشت مرغ وجود دارد اما این مساله در بازار مرغ تاثیری نداشته و قیمت‌ها تغییری نداشته است.
در حال حاضر حدود 70 میلیون نفر از جمعیت کشور کالابرگ دریافت می‌کنند که پیش‌بینی می‌شود بعد از حذف ۳ دهک بالای جمعیت تعداد مشمولان یارانه به حدود 50 میلیون نفر برسد. البته دولت هنوز درباره اینکه بعد از حذف ۳ دهک بالای جامعه چه تغییراتی در پرداخت یارانه و کالابرگ ایجاد خواهد شد اظهارنظری نکرده است. به طور کلی سیاست بلندمدت دولت حمایت از دهک‌های پایین جامعه به شکل کالابرگ است به همین دلیل تغییر میزان یارانه نقدی را فعلا در دستور کار ندارد. احتمالا امسال دریافتی کالابرگ دهک‌های پایین جامعه افزایش پیدا نمی‌کند اما احتمال اینکه در سال‌های آینده به جای تغییر در یارانه میزان کالابرگ تخصیصی تغییر کند وجود دارد.