ادراک مسوؤلانه کلام رهبری
جعفر علیان‌نژادی: رهبر معظم انقلاب روز پنجشنبه در مجلس عزاداری شهادت حضرت امام صادق(ع) در سخنانی با اشاره به تاثیر کلام و رفتار خواص و مردم در تغییر تقدیرات الهی، بویژه در حاکمیت امام و حکومت ائمه فرمودند: کوتاهی‌های ما، یک جا دهن‌لقی‌مان، یک جا کمک نکردن‌مان، یک جا اعتراض کردن بیخودی‌مان، یک جا صبر نکردن‌مان، یک جا تحلیل غلطی که از اوضاع می‌کنیم، گاهی تأثیر می‌گذارد ـ [آن هم] تأثیرات تاریخی ـ یعنی این‌جور مسیر را عوض می‌کند؛ لذا خیلی باید مراقبت کرد. بیان کوتاه رهبر معظم انقلاب در مراسم شهادت امام جعفر صادق(ع)، محل توجه خبری، تحلیلی و تبیینی بسیار زیادی شد. بین ادراک خبری این پیام تا فهم تبیینی آن فاصله قابل توجهی وجود دارد که نمی‌گذارد مراد و منظور معظم‌له بخوبی در جامعه فهم و درک شود. در این نوشتار به بهانه همین اختلاف دریافتی از معنای پیام ایشان، سعی شده حرکت از آگاهی خبری به آگاهی تبیینی که دست بر قضا یکی از اهداف تربیت سیاسی در جمهوری اسلامی است، بررسی و تبیین شود.
درباره این فراز از سخنان رهبر انقلاب چند نکته قابل بیان است.
بین 3 سطح اطلاع، تحلیل و تبیین تفاوت وجود دارد. تربیت سیاسی در نظام جمهوری اسلامی، حرکت از سطح خبری به سطح تحلیلی و عبور از سطوح تحلیلی به ساحات تبیینی است.
1- به طور طبیعی کسانی که در سطح استطلاع قرار دارند، همواره پیگیر اخبار بوده و منتظر شنیدن اخباری برای باور کردن چیزهایی هستند. عموماً افراد در این سطح مصرف‌کننده منفعل اخبار بوده و کمتر نسبت به اطلاعی که کسب می‌کنند یا می‌پذیرند، شک و شبهه باقی می‌گذارند. این روزها و در این دوره که تشخیص خبر درست و غلط از هم بسیار سخت شده و منابع اطلاع‌رسانی مشوب و متکثر است، این گروه شاخصی جز باور حسی و هیجانی خبر واصله ندارند. این یعنی هر خبری اگر پیش‌انگاشته و پیش‌فرض‌های محبوب این شاخه از مردم را تأیید کنند، می‌پذیرند و تبدیل به ذهنیت می‌کنند.
تکنولوژی‌های عصر کلان‌داده بر همین بنیان بنا نهاده شده و سیل بی‌وقفه تولید اخبار، اجازه فکر و ذکر را به چنین افرادی نمی‌دهد، بلکه این افراد هستند که با فضای ابری ایجادشده، واقعیت‌های زندگی خود را تنظیم و تبویب می‌کنند و فراز و فرود روحی و روانی می‌یابند.
نوع مواجهه این طیف با پیام‌های صادرشده از سوی رهبر انقلاب، بازتاب مثبت یا منفی این پیام در فضای خبری اشباع شده است. باوری که با دستکاری بنگاه‌های پر قدرت خبرپراکنی روی پیام اصلی و به صورت معوج ایجاد می‌شود، هم بد دریافت می‌شود و هم ذهنیت غلط بر مبنای آن شکل می‌گیرد. متأسفانه خواسته یا ناخواسته طیفی از آحاد مردم یا در این دسته‌بندی قرار می‌گیرند، یا غالباً اینگونه از امور و پدیده‌ها مطلع می‌شوند. آگاهی خبری، شاخص اصلی این طیف است.
۲- دسته دیگر کسانی هستند که نسبت به اخبار واصله رویکردی بهتر داشته و آنها را به محک دستگاه‌های تحلیلی و محاسباتی خود می‌زنند. در این سطح افراد در طیف‌های متعددی قرار دارند. برای یک طیف ماده خام تحلیل، همین اخبار واصله است و کار آنها نوسان‌سنجی اخبار دریافتی برای فهم قوی‌ترین گرایش اجتماعی در نسبت با آن واقعیت عرضه‌شده است. تحلیلگران انتفاعی در این در دسته قرار دارند. کسانی که سنجه‌شان برای صحت و پذیرش خبر، کسب بیشترین نفع حاصل از این موضوع است.
طیف دیگر در این دسته، در بهترین حالت ممکن مبتنی بر اطلاعات موجود و در دسترس، سعی در تحلیل غیرجانبدارانه و خنثی دارند. تحلیلگران وقایع که سعی دارند دچار سوگیری نسبت به 2 طرف موافق یا مخالف این تحلیل‌ها نشوند. تحلیل‌های علمی و مبتنی بر متدهای روش‌شناختی ارائه می‌دهند. تحلیل‌هایی که جنبه‌های معنایی وقایع را کنار گذاشته و مبتنی بر واقعیت شکل گرفته، اقدام به پیش‌بینی و تحلیل رفتار می‌کنند. مثلاً در تحلیل قدرت دفاعی، با برآورد میزان ادوات، تسلیحات، تجهیزات و بدون توجه به جنبه‌های معنوی قدرت نظیر عزم دفاع و شجاعت حضور مردم، تحلیل ارائه می‌کنند.
۳- دسته دیگر که هدف غایی تربیت سیاسی در جمهوری اسلامی هستند، کسانی هستند که به دنبال فهم و ادراک تبیینی امور هستند. وقایع را به مدد و محک حقایق درک می‌کنند. پیام صادر شده از رهبر انقلاب را بدون واسطه‌های پیش‌گفته یا تحلیل خنثی، با توجه به فهم موضع تبیینی رهبری، درک می‌کنند. در پی هم‌افقی با رهبر انقلاب هستند، نه تحمیل رأی یا تحلیل خود به ظاهر موضع اعلام‌شده. کلام ولی فقیه را در منظومه - فکری تبیینی معظم‌له فهم می‌کنند و از برخورد ظاهرگرایانه با متن صادر شده اعراض دارند. به جای قرار دادن چند فکت از کلام ایشان و تطبیق غیرمسئولانه آن با وقایع روز، عمق معنای آن را درک کرده و برای فهم حاق واقع تلاش می‌کنند. قیام و قعود و سکوت و بیان و لحن و موقعیت و بستر و زمینه و حالت رفتار ولی را حائز معنا می‌دانند و آنها را نیز در دستگاه محاسباتی تبیینی خود دخیل می‌دارند. فهم پیچیده و چندبعدی از امور دارند و به دنبال اقناع تحمیلی و تبیین زورکی نیستند. ساحت حس و عقل را با هم می‌فهمند و نسبت به ذهنیت‌های غلط خود دارای روحیه اصلاحی هستند. خود را با کلام ولی تنظیم می‌کنند نه برعکس. با عینک تبیینی تحلیل‌های موجود را ملاحظه کرده و از این نظر دارای رویکرد انتقادی و نقدپذیری هستند. باور عمیق به بیان رهبری دارند و نسبت به اطلاع‌یابی سطحی و عجولانه از آن گارد دارند. موضعی متواضعانه دارند و از انتساب رأی خویش به رأی رهبری بشدت گریزانند. از اعلام موضع قطعی نسبت به فهم خود از ولی، اجتناب می‌کنند و به همین دلیل دهن‌لق و گزافه‌گو و هزینه تراش نیستند. روحیه هزینه‌‌دهی دارند و حاضرند برای دفاع از حق، محل پرسش و هجمه و حمله طیف تحلیلگران ناقص و نادان قرار بگیرند. ذیل هستی سیاسی انقلاب اسلامی تحلیل می‌کنند و خود را خارج از سیستم و در موضع غر و لند نمی‌دانند. به واسطه تحلیل غلط و عجولانه دنبال اهمال‌کاری و کوتاه کردن مسیر فهم نبوده و برای تبیین صبر بسیار دارند.
دارای گشودگی و پذیرش هستند و با سلاح طرد و رد و انکار با مخالف و منتقد برخورد نمی‌کنند. خلاصه کنیم اهل وادی تبیین هستند و عِده و عُده‌شان هم به واسطه هدایت موفق و موثر ولی فقیه در حال افزایش است و از کمی تعدادشان در وضع فعلی نمی‌هراسند.