ثمانه اکوان: در روزهایی که میلیون‌ها آمریکایی برای تأمین نان شب خود در صف‌های طولانی مراکز توزیع غذا می‌ایستند، دولت فدرال در واشنگتن همچنان درگیر جدال بر سر بودجه‌ای است که مستقیماً با زندگی ۴۲ میلیون شهروند گره خورده است. تعطیلی ۴ هفته‌ای دولت که از ابتدای اکتبر آغاز شد، پرداخت کمک‌های تغذیه‌ای فدرال موسوم به اسنپ1 را متوقف کرده و میلیون‌ها خانواده را در معرض ناامنی غذایی قرار داده است اما آنچه این بحران را از نمونه‌های مشابه در گذشته متمایز می‌کند، شیوه مواجهه شخص دونالد ترامپ با مساله گرسنگی در جامعه آمریکاست: استفاده از معیشت فقرا به عنوان اهرم فشار در نبرد سیاسی با کنگره.
* رؤیای آمریکایی در محاق
برنامه «کمک تغذیه‌ای تکمیلی» یا اسنپ که سابقاً با عنوان «کوپن غذا»2 شناخته می‌شد، یکی از قدیمی‌ترین ابزارهای دولت فدرال برای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر است. این برنامه از دهه ۱۹۶۰ میلادی تاکنون بخشی از ساختار رفاه اجتماعی ایالات متحده بوده و به طور متوسط ماهانه بیش از ۴۲ میلیون نفر از آن استفاده می‌کنند. بر اساس داده‌های رسمی وزارت کشاورزی آمریکا، بیش از دوسوم دریافت‌کنندگان این کمک‌ها کودکان، سالمندان یا افراد دارای ناتوانی جسمی هستند و نکته جالب اینکه نیمی از خانوارها دست‌کم یک فرد شاغل در خانواده دارند که نشان می‌دهد لزوماً افراد بیمار یا دارای معلولیت در این برنامه جا ندارند و کسانی که شاغلند اما حقوق بسیار پایینی دارند نیز در این برنامه بوده و از کوپن‌های غذا استفاده می‌کنند.
به بیان دیگر، اسنپ صرفاً برنامه‌ای برای فقرا نیست، بلکه ستون اصلی سیاست‌های اجتماعی آمریکاست که شکاف درآمدی فزاینده را کمی متعادل نگه می‌دارد. توقف ناگهانی آن، آن هم در یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان، تصویری روشن از شکنندگی «رویای آمریکایی» ارائه می‌دهد.
* تعطیلی دولت و گسست زنجیره غذا
با شروع تعطیلی دولت در اول اکتبر، بودجه وزارت کشاورزی و در نتیجه بودجه کمک‌های غذایی نیز متوقف شد. در هفته‌های نخست، دولت مدعی بود می‌تواند از «ذخایر اضطراری» وزارتخانه برای پرداخت موقت استفاده کند اما کاخ سفید از صدور مجوز استفاده از این ذخایر خودداری کرد. در نتیجه، از اول نوامبر میلیون‌ها کارت الکترونیک بدون اعتبار باقی ماند و خانوارهای کم‌درآمد که معمولاً هیچ پس‌اندازی برای چنین روزهایی ندارند، ناگهان خود را در برابر قفسه‌های خالی دیدند.
در میانه این بحران، ۲ دادگاه فدرال در رودآیلند و ماساچوست احکام جداگانه‌ای صادر کردند که دولت را به آزادسازی بودجه اضطراری برای اسنپ ملزم می‌کرد اما اجرای این احکام با تأخیر مواجه شد و سخنان مبهم ترامپ درباره «نیاز به بررسی حقوقی نحوه پرداخت» بر سردرگمی‌ها افزود. در حالی که میلیون‌ها آمریکایی در انتظار واریز مزایای ماه نوامبر بودند، کاخ سفید عملاً زمان خرید را برای خانواده‌های کم‌درآمد از بین برد.
در غیاب بودجه فدرال، ایالت‌ها و شهرها یکی پس از دیگری دست به ابتکارهای اضطراری زدند. سان‌فرانسیسکو اعلام کرد با استفاده از ذخایر شهری و کمک یکی از سرمایه‌داران بخش خصوصی، ۱۸ میلیون دلار کارت اعتباری جایگزین برای ۱۱۲ هزار دریافت‌کننده برنامه کمک‌های غذایی صادر خواهد کرد. نیومکزیکو وعده داد 10 روز نخست نوامبر را از محل درآمد نفت و گاز ایالتی پوشش خواهد داد. دلاور، هاوایی، ورمونت و واشنگتن نیز اقدام مشابهی کردند.
اما همه مسؤولان محلی بر یک نکته تأکید داشتند؛ این کمک‌ها موقت و ناکافی است: «این وضع پایدار نیست؛ من نمی‌توانم برای ۴۶۰ هزار نیومکزیکی بودجه فدرال را جبران کنم». این را میشل لو جان گریشام، فرماندار نیومکزیکو می‌گوید. او تصریح کرد: اگر دولت فدرال بودجه را بازنگرداند، ایالت ناچار خواهد بود منابع دیگر خود را کاهش دهد.
در مقابل، کاخ سفید این بحران را «نتیجه بازی‌های سیاسی دموکرات‌ها در کنگره» دانست و حاضر نشد مسؤولیت اجرایی خود در توزیع بودجه اضطراری را بپذیرد.
* گرسنگی دادن به عنوان ابزار فشار
در میان واکنش‌های تند به این وضعیت، اظهارات «برنی سندرز» سناتور ایالت ورمونت، بیش از همه بازتاب یافت. او در مصاحبه‌ای گفت: «دونالد ترامپ از گرسنگی به عنوان سلاحی علیه مردم خودش استفاده می‌کند. او می‌خواهد با در تنگنا قرار دادن میلیون‌ها خانواده، کنگره را مجبور کند به خواسته‌های بودجه‌ای او تن دهد».
این جمله، به سرعت به نمادی از نقدهای سیاسی علیه دولت ترامپ بدل شد. چند نماینده دموکرات از جمله الکساندریا اوکاسیوکورتز و آیانا پریسلی نیز از همین تعبیر استفاده کردند و کاخ سفید را به «سیاسی‌سازی شکم مردم» متهم کردند. دولت ترامپ در پاسخ، با لحنی خشمگین ادعا کرد «هیچ رئیس‌جمهوری بیش از ترامپ برای مردم فقیر کار نکرده است» و مسؤولیت بحران را بر دوش مخالفان در کنگره انداخت اما واقعیت این است که خودداری دولت از استفاده از منابع موجود در شرایطی که ۲ حکم قضایی صریحاً مجوز آن را صادر کرده‌اند، تصمیمی کاملاً سیاسی است.
* بحران اجتماعی و انسانی در راه است
از منظر قانونی، کنگره می‌تواند با تصویب بودجه موقت یا لایحه الزام‌آور، پرداخت اسنپ را از سر بگیرد اما در مجلس نمایندگان، جناح راست جمهوری‌خواه حاضر نیست با تصویب هیچ طرحی که شامل هزینه‌های اجتماعی یا افزایش سقف بدهی باشد، موافقت کند. از سوی دیگر، دموکرات‌های سنا نیز طرح‌های بودجه‌ای جمهوری‌خواهان را که شامل کاهش شدید هزینه‌های رفاهی است، رد کرده‌اند. نتیجه، وضعیتی است که در آن قوانین موجود اجازه پرداخت را می‌دهد اما اراده سیاسی آن را متوقف کرده است. این دقیقاً همان چیزی است که سندرز آن را «استفاده از گرسنگی به عنوان سلاح» می‌نامد.
بر اساس برآورد دانشگاه جانز هاپکینز، هر هفته تأخیر در پرداخت کمک‌های تغذیه‌ای، 2.5 میلیارد دلار خرید مواد غذایی را از زنجیره توزیع حذف می‌کند. این رقم نه فقط بر خانواده‌های فقیر، بلکه بر هزاران فروشگاه کوچک، تولیدکننده مواد غذایی و حتی کشاورزان محلی تأثیر می‌گذارد.
در بسیاری از مناطق روستایی و شهرهای کوچک، پرداخت کمک‌های تغذیه‌ای ۱۰ تا ۱۵ درصد کل فروش مواد غذایی را تشکیل می‌دهد. تعلیق این پرداخت‌ها به معنای تعطیلی فروشگاه‌ها و از بین رفتن مشاغل محلی است. از این منظر، بحران کنونی صرفاً انسانی یا اجتماعی نیست؛ یک شوک اقتصادی تمام‌عیار است.
به علاوه، مطالعات مؤسسه «پیو» نشان می‌دهد بیش از نیمی از خانوارهای دریافت‌کننده اسنپ در آمریکا طی تنها 3 روز پس از قطع مزایا، دچار «ناامنی غذایی» می‌شوند؛ یعنی توانایی آنها برای خرید وعده‌های غذایی کافی از بین می‌رود.
* اولویت معیشت مردم نیست، مرزهاست
دولت ترامپ در حالی بودجه تغذیه فقرا را متوقف کرده که همزمان از تخصیص میلیاردها دلار بودجه اضطراری برای پروژه‌های مرزی و هزینه‌های نظامی سخن می‌گوید. این تضاد، بار دیگر شکاف در اولویت‌های سیاسی ایالات متحده را آشکار کرده است: سیاست‌های ترامپ، بر سفره شهروندان اولویت دارد. رسانه‌های منتقد دولت، از جمله واشنگتن‌پست و نیویورک‌تایمز، در گزارش‌های متعدد نوشته‌اند بحران کنونی «تصویری واقعی از اولویت‌های کاخ سفید» را نشان می‌دهد. در این گزارش‌ها، کارشناسان سیاست اجتماعی هشدار داده‌اند اگر وضعیت فعلی تا نیمه نوامبر ادامه یابد، مزایای دسامبر نیز در خطر قرار می‌گیرد و به این ترتیب، کشور ممکن است با بزرگ‌ترین موج گرسنگی از زمان رکود بزرگ روبه‌رو شود.
اقدامات ایالت‌ها برای جبران بخشی از کمبود کمک‌های تغذیه‌ای نشان داد نظام فدرال آمریکا در عین قدرت منطقه‌ای، از نظر عدالت اجتماعی شکننده است. اکنون، اینکه یک خانواده آمریکایی به غذای روزانه دسترسی دارد یا نه، به این بستگی دارد که در چه ایالتی زندگی می‌کند. این همان «شکاف رفاهی فدرالیستی» است که از دهه‌ها پیش مورد انتقاد بوده اما در دوران ترامپ به اوج رسیده است.
در ایالت‌های ثروتمند، ذخایر بودجه اجازه داده کمک‌های موقت پرداخت شود. در ایالت‌های فقیر، مانند لوئیزیانا و می‌سی‌سی‌پی، منابع به سرعت ته کشیده. جولیا ولفسون، استاد سیاست سلامت عمومی در دانشگاه جانز هاپکینز، این وضعیت را «بحران سلامت عمومی در حال شکل‌گیری» می‌داند و می‌گوید: «هیچ شبکه محلی نمی‌تواند جایگزین ساختار ملی اسنپ شود. این یک زنجیره حیاتی است که با تصمیم سیاسی گسسته شده است».
* گرسنگی دادن از غزه تا آمریکا
سیاست صهیونیست‌ها در غزه، ایجاد قحطی عمدی و گرسنگی دادن به مردم برای به زانو درآوردن آنها بود. دولت ترامپ در آن زمان نیز بارها اعلام کرد قحطی‌ای در غزه وجود ندارد و اقدامی جهت وارد شدن کمک‌های بشردوستانه به این منطقه انجام نداد. حالا مشخص شده گرسنگی دادن به مردم و غیر نظامیان - چه در غزه و چه در خود ایالات متحده - یکی از راه‌های دولت ترامپ برای پیشبرد اهدافش است! در چارچوبی گسترده‌تر، استفاده از سیاست غذایی به عنوان ابزار چانه‌زنی، یکی از ویژگی‌های بارز دولت ترامپ در دوره‌های گذشته نیز بوده است. سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰، دولت او چندین بار کوشید با تغییر مقررات کمک‌های غذایی، گروه‌های خاصی از دریافت‌کنندگان را حذف کند؛ از جمله کارگران مجرد و دانشجویان. اکنون نیز به جای تصویب بودجه جدید، همان منطق اعمال فشار بر ضعیف‌ترین اقشار جامعه تکرار می‌شود.
این سیاست را می‌توان در بستر فلسفه سیاسی ترامپ‌گرایی فهمید: نوعی سیاست بقای نیرومندترها که در آن حمایت اجتماعی نوعی امتیاز تلقی می‌شود، نه حق شهروندی. در این منطق، گرسنگی نه نشانه شکست دولت، بلکه ابزاری برای نظم‌بخشی به جامعه است؛ ابزاری برای واداشتن نهادها به اطاعت از اراده رئیس‌جمهور.
حتی اگر در روزهای آینده بودجه اضطراری آزاد شود، آثار اقتصادی و روانی این بحران مدت‌ها باقی خواهد ماند. اعتماد عمومی به دولت فدرال بشدت کاهش یافته است. بسیاری از خانواده‌ها برای نخستین‌بار در زندگی خود با تهدید گرسنگی روبه‌رو شده‌اند و گروه‌های امدادی گزارش داده‌اند صف‌های دریافت غذا در برخی ایالت‌ها تا ۳ برابر طولانی‌تر شده.
از منظر سیاسی نیز این بحران به آزمونی برای نظام دموکراتیک آمریکا بدل شده است: آیا ساختار سیاسی ایالات متحده می‌تواند میان قدرت اجرایی و حق بقا توازن برقرار کند؟
نکته جالب توجه این است که در گزارش‌های بین‌المللی درباره وضعیت حقوق بشر که از این پس منتشر خواهد شد، احتمالاً هیچ اشاره‌ای به این مساله نخواهد شد و هیچ گزارشگری بیان نمی‌کند گرسنگی دادن به مردم نیازمند، سیاست قطعی و اراده دولت آمریکا در پیشبرد اهدافش بوده است.
---------------------------
پی‌نوشت:
1- Supplemental Nutrition Assistance Program
2 - Food Stamps