آوای والی

بنیا ابراهیم‌نژاد: یکی از اسطوره‌های بی‌بدیل هنر دوبله و صداپیشگی ایران، منوچهر والی‌زاده، مردی که با صدای گرم، صمیمی و پرصلابتش، جان تازه‌ای به شخصیت‌های پر‌شمار سینما و تلویزیون بخشید، روز گذشته در ۸۴ سالگی دیده از جهان فرو بست. او که با هنرنمایی در دوبله شخصیت‌هایی همچون لوک خوش‌شانس، مایکل اسکافیلد در مجموعه «فرار از زندان» و بسیاری از نقش‌های ماندگار دیگر، در خاطره‌ها جاودانه شد، پس از بیش از یک ماه بستری در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان، دار فانی را وداع گفت. خاموشی او، پایانی است بر یکی از پرطنین‌ترین صداهای تاریخ دوبله ایران، اما پژواک هنرش، همچنان در گوش‌ها جاری خواهد ماند.
* تولد و کودکی؛ طنین اولین واژه‌ها
منوچهر والی‌زاده سال ۱۳۱۹ در تهران دیده به جهان گشود. از همان کودکی، علاقه وافری به هنر، صدا و نمایش داشت. در خانواده‌ای هنردوست پرورش یافت و در میان کوچه‌های پُرهیاهوی تهران، رویای گویندگی و صداپیشگی در ذهنش جوانه زد. صدای پرطنین و بیان شیرینش، از همان دوران نوجوانی، نوید ظهور استعدادی یگانه در عرصه دوبله ایران را می‌داد.
* آغاز فعالیت هنری؛ از رادیو تا پرده نقره‌ای
سال ۱۳۳۷ در ۱۸ سالگی، نخستین گام‌های خود را در دنیای هنر برداشت. منصور متین، که از چهره‌های سرشناس آن دوران بود، استعداد والی‌زاده را کشف و او را به رادیو معرفی کرد. صدای منحصربه‌فرد و لحن گیرای او، به‌‌سرعت مورد توجه قرار گرفت و در مدت کوتاهی، از یک تازه‌وارد ساده به یکی از گویندگان برجسته رادیو تبدیل شد. اما این تنها آغاز راه بود. والی‌زاده نمی‌خواست در چارچوب رادیو محصور بماند؛ دنیای سینما و دوبله، با تمام جادویش، او را فرا می‌خواند.
* ورود به دنیای دوبله؛ صدایی برای تمام نسل‌ها
دهه ۱۳۴۰، آغازگر فصل نوینی در زندگی حرفه‌ای والی‌زاده بود. او با ورود به عرصه دوبله، توانست با صدای خاص و منعطف خود، به شخصیت‌های ماندگار سینمایی و تلویزیونی جان ببخشد. «لوک خوش‌شانس» با آن خنده‌های خاص و لحن شوخ‌طبعانه‌اش، در ذهن‌ها ماندگار شد اما شاهکار اصلی او، مایکل اسکافیلد در سریال محبوب «فرار از زندان» بود. با هر جمله، هر دیالوگ، هر نجوا، صدایش از مرزهای یک دوبله فراتر رفت و با روح مخاطبان پیوند خورد.
* نقش‌های ماندگار؛ طنین جاودان صدا
والی‌زاده در طول ۶ دهه فعالیت، در بیش از 1000 فیلم و سریال، جای بازیگران بزرگی همچون تام هنکس، جان تراولتا، تام کروز، هریسون فورد، نیکلاس کیج، جیسون استاتهام، جیم کری، ویل اسمیت، ادی مورفی، رابرت واگنر و الویس پریسلی صداپیشگی کرد. او تنها یک دوبلور نبود، بلکه یک آفریننده شخصیت بود. چنان صدا را با حس و جان درمی‌آمیخت که گویی بازیگر نقش را نه در تصویر، بلکه در صدایش می‌توان دید.
* بیماری و درگذشت؛ سکوتی که طنینش باقی است
در ماه‌های پایانی عمر، والی‌زاده با مشکلات تنفسی و ریوی دست‌وپنجه نرم می‌کرد. صدایی که سال‌ها بدون لرزش، پرطنین و مقتدر بود، به‌تدریج آهسته‌تر و خسته‌تر شد. بیش از یک ماه در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان بستری بود اما سرانجام چهارشنبه اول اسفند ۱۴۰۳، در ۸۴ سالگی، چشم از جهان فرو بست.
* میراث هنری؛ صداهایی که خاموش نمی‌شوند
صدای منوچهر والی‌زاده، بخشی جدایی‌ناپذیر از خاطرات چند نسل ایرانیان است. او نه‌تنها در دوبله، بلکه در تعلیم و پرورش نسل‌های جدید دوبله نیز نقشی بی‌بدیل داشت. بسیاری از صداپیشگان جوان، شاگردان مکتب او بودند و راز هنر دوبله را از او آموختند. هرچند دیروز حنجره‌ای که هزاران شخصیت را جان بخشید خاموش شد، اما پژواک صدای او در گوش‌های نسل‌ها باقی خواهد ماند.
* تکمله؛ در ستایش صدایی که تنها صدا نبود
در روزگاری که هنر دوبله بیش از همیشه نیازمند صداهایی است که با احساس و عمق، به شخصیت‌ها جان ببخشند، نام منوچهر والی‌زاده همچون ستاره‌ای درخشان، در آسمان هنر ایران خواهد ماند. او نشان داد که صدا، تنها واژه‌ها را انتقال نمی‌دهد، بلکه می‌تواند احساس، زندگی و هویت ببخشد. او رفت اما همچنان در خاطره‌ها زنده است.
یادش گرامی و راهش پررهرو باد.