چند سیلی دیگر شما را بیدار می‌کند؟
مصطفی نصری: دیدار اخیر ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین با دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا، در کاخ سفید موجی از واکنش‌ها و تحلیل‌های سیاسی را در رسانه‌ها و محافل مختلف برانگیخته است. این دیدار که به وضوح به یک نزاع دیپلماتیک تبدیل شد، نه‌تنها نگاه‌ها را به سوی رفتار تحقیرآمیز ترامپ جلب کرد بلکه ترامپ با رفتارهای توهین‌آمیز و کنایه‌آمیز خود، سعی داشت زلنسکی را به پذیرش آتش‌بس و تسلیم در برابر روسیه وادار کند. هل دادن، ساکت کردن، ادای زلنسکی را در آوردن، تمسخر او به خاطر نپوشیدن کت و شلوار و مطالبه تشکر از رئیس‌جمهور اوکراین تنها بخش‌هایی از این گفت‌وگوی تحقیرآمیز است. اما برخی چهره‌های سیاسی و رسانه‌ای که ایده تن دادن با مذاکره با آمریکا را ترویج می‌کردند هنوز نتوانسته‌اند این تحقیر را هضم و توجیه کنند برای همین روایتی وارونه از ماجرا ارائه داده و قهرمانی از زلنسکی درست می‌کنند که خود هنرپیشه اوکراینی را هم انگشت به دهان می‌کند.
* از تحقیر هم مذاکره نتیجه گرفتند
پس از انتشار ویدئوی این دیدار، رسانه‌های فارسی‌زبان در خارج از ایران تلاش کردند تصویر این ملاقات را به‌گونه‌ای متفاوت از آنچه در واقعیت بود، نشان دهند. برخی رسانه‌ها به جای پخش ویدئو و نشان دادن تحقیر زلنسکی، به تحلیل‌های غیرمستقیم پرداخته و سعی کردند رویکردی در جهت حمایت از اوکراین و تنها نگذاشتن آن در برابر روسیه تبلیغ کنند. اوج چنین مواجهه‌ای را که با هدف قهرمان‌سازی از زلنسکی انجام شد را روزنامه جمهوری اسلامی انجام داده است. این روزنامه به جای اینکه ویدئوی تحقیر زلنسکی در اتاق بیضی کاخ سفید را روایت کند تیتر زده است: «زلنسکی ترامپ را تحقیر کرد». حال آنکه هم یک ویدئوی کامل از جلسه وجود دارد و هم رئیس‌جمهور اوکراین بعد از جلسه در توئیتی تشکر می‌کند تا به این طریق به این مطالبه دی‌ونس، معاون ترامپ که به او دستور می‌داد از رئیس‌جمهور تشکر کند پاسخ مثبت داده باشد». برخی افراد و تحلیلگران، بویژه کسانی که به جناح اصلاح‌طلب نزدیک هستند اما پا را از سانسور نیز فراتر نهاده و سعی کردند این دیدار را به گونه‌ای بازنویسی کنند که در آن واقعیت مشهود درباره هرگونه تن دادن به مذاکره با آمریکا پنهان شود. اوج چنین تحلیلی را نیز دیاکو حسینی مطرح کرد و مدعی شد زلنسکی به دلیل از دست دادن «برگ‌های برنده» خود به تحقیر ترامپ تن داده است و ایران نباید چنین اشتباهی را تکرار کند. برخلاف این رویکرد غیرواقع‌بینانه بعضی شخصیت‌های اصلاح‌طلب باتجربه نیز بودند که مسیر توجیه جلسه ترامپ را در پیش نگرفته و بر لزوم عدم مذاکره با آمریکا تأکید کردند و این دیدار را نمونه‌ای از بی‌ثمری گفت‌وگو با ترامپ و همپیمانان او دانستند. محمدعلی ابطحی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب، به صراحت در حساب کاربری خود نوشت گفت‌وگوهای ترامپ با زلنسکی نشان داد مذاکره «هیچ کمکی به مردم ایران نمی‌کند». ابطحی همچنین با اشاره به برخوردهای مشابه ترامپ با دیگر رهبران جهان مانند پادشاه اردن، به این نکته اشاره کرد که ترامپ هیچ‌گونه اراده‌ای برای دیپلماسی ندارد.
* آقای جامعه‌شناس با خودش مناظره کند
حسن محدثی، جامعه‌شناس حوزه دینی، در تحلیل‌هایی که در حمایت از زلنسکی منتشر کرده، او را «قهرمان بزرگ ملت خویش» خوانده و از اقدام‌های او برای دفاع از منافع کشورش ستایش کرده است. وی در حالی که از زلنسکی به عنوان یک شخصیت مقاوم و حامی حقوق ملت اوکراین یاد کرده است، یادآور شده او در برابر فشارهای بین‌المللی ایستاده و خواسته‌های کشورش را در برابر قدرت‌های بزرگ مطرح کرده است. این ادبیات که با هدف قهرمان‌سازی از زلنسکی به کار گرفته شده است، با دیدگاه‌های محدثی درباره مردم ایران که آنها را «قهرمان‌طلب و فاقد توانمندی مسؤولیت‌پذیری» می‌خواند در تضاد است. فردی که رساله دکترای خود را در نقد به منجی‌گرایی نوشته و خود نیز منتقد قهرمان‌طلبی است، اینگونه به تله قهرمان‌تراشی افتاده است.
* درس دیپلماسی در دنیای جدید
دیدار زلنسکی و ترامپ نه‌تنها یک نقطه عطف در تاریخ روابط دیپلماتیک بود، بلکه برای ایران نیز درس‌های مهمی داشت. واکنش‌ها به این دیدار به وضوح نشان داد برخی تحلیلگران ایرانی، بویژه کسانی که به جناح اصلاح‌طلب تعلق دارند، در پی تفسیرهایی از این تحقیر هستند که ایران را به مذاکره با آمریکا ترغیب کند اما واقعیت آن است رویکرد ترامپ نه‌تنها به هیچ وجه نمی‌تواند به نفع ایران باشد، بلکه حتی می‌تواند منجر به تحقیر بیشتر کشورهایی شود که به مذاکره با چنین فردی تمایل دارند؛ چیزی که پیش از این در یادداشت اجرایی و ضد ایرانی ترامپ نیز کاملا مشهود بود. این دیدار بار دیگر اثبات می‌کند در عرصه دیپلماسی جهانی، قدرت‌های بزرگ به هیچ وجه به دنبال روابط متوازن و منصفانه نیستند و در بسیاری از موارد، دیپلماسی آنان به تحقیر و فشار بر کشورهای کوچک‌تر محدود می‌شود. بنابراین شاید یکی از مهم‌ترین پیام‌های این دیدار این باشد که مذاکره با قدرت‌های یکجانبه‌گرا و فاقد روح دیپلماسی، تنها به تحقیر بیشتر کشورها منجر خواهد شد.