حباب فروشی یا مدیریت نقدینگی؟
گروه اقتصادی: در اسفند ۱۴۰۱ مرکز مبادله ارز و طلای ایران به منظور انجام معاملات با سررسید کمتر از یک سال و نظارت بر دارایی‌های پایه از جمله طلا و ارز راه‌اندازی شد. یک سال بعد، در روزهای پایانی ۱۴۰۲، سامانه معاملات سکه طلای این مرکز نیز راه‌اندازی شد. هدف از راه‌اندازی این سامانه تعیین قیمت سکه در حراج‌ها بر اساس عرضه و تقاضا به صورت شفاف و با قیمتی کمتر از بازار آزاد بود.
از دیدگاه برخی کارشناسان، برگزاری حراج سکه از طریق سامانه معاملات سکه طلای مرکز مبادله، بستری فراهم کرده است که تمام متقاضیان در سراسر کشور بتوانند در حراج‌ها شرکت کرده و سکه خریداری کنند. همچنین نزدیک به 1000 شعبه بانک ملی در سراسر کشور، سکه‌های خریداری شده را به برندگان حراج تحویل می‌دهند.
از ۱۳ اسفند ۱۴۰۱ تا ۱۳ اسفند ۱۴۰۳، مرکز مبادله ارز و طلای ایران ۸۰ جلسه حراج سکه طلا برگزار کرده و در مجموع ۹۲۱ هزار و ۱۷۰ قطعه انواع سکه طلا به متقاضیان فروخته است. از این تعداد ۴۴۸ هزار و ۱۹۵ قطعه ربع سکه، ۱۱۶ هزار و ۷۱۷ قطعه نیم‌سکه و ۳۵۶ هزار و ۲۵۸ قطعه هم تمام سکه بوده است. همچنین قرار است از سال آینده عرضه سکه طلا ضرب ۱۴۰۴ نیز آغاز شود.
برخی اقتصاددانان اعتقاد دارند این روند می‌تواند به اقتصاد کشور آسیب وارد کند. آنها می‌گویند فروش سکه برای تخلیه حباب و جمع‌آوری نقدینگی از سطح جامعه، سیاستی است که در سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۸ با حجم‌های بالا (بیش از ۱۵ میلیون قطعه سکه) اجرا شد اما این سیاست با انتقادهای زیادی روبه‌رو بود. مخالفان این اقدام را هدررفت ذخایر بانک مرکزی و افزایش تقاضای خرید سکه می‌دانند و معتقدند این اقدام در بلندمدت اثری مثبت نخواهد داشت. اگرچه در کوتاه‌مدت می‌تواند حباب سکه را تخلیه کند اما درباره اثرات بلندمدت آن تردیدهای جدی وجود دارد.
* دیدگاه‌های موافقان طرح پیش فروش یک میلیون سکه
مجتبی یوسفی، عضو هیات رئیسه مجلس، به عنوان موافق، طرح حراج سکه توسط بانک مرکزی را تدبیری مناسب برای کنترل نوسانات قیمتی در بازار طلا و سکه می‌داند. او می‌گوید بانک مرکزی هر هفته اقدام به حراج شمش طلا و سکه می‌کند و از این طریق از نوسان شدید قیمت جلوگیری کرده است.
یوسفی تأکید می‌کند نوسانات و افزایش قیمت در بازار طلا و سکه به علت افزایش تقاضا نیست، بلکه یک تلاطم مصنوعی است که با حراج سکه توسط بانک مرکزی از بین خواهد رفت و آرامش به خریداران سکه منتقل خواهد شد.
محمدجانی، کارشناس بازارهای مالی و بازار سرمایه نیز پیش‌فروش سکه و انتشار گواهی سکه را ابزارهایی برای کنترل نوسانات قیمت و کاهش حباب سکه در بازار طلا می‌داند. او می‌گوید حراج سکه در مرکز مبادله می‌تواند به طور مؤثر قیمت سکه را کنترل و نقدینگی را از بازار جمع کند. وی همچنین معتقد است ضرب سکه با شمش‌های طلای مورد معامله در مرکز مبادله هیچ ارتباطی به ذخایر طلای بانک مرکزی ندارد و قیمت سکه‌ها در این حراج به روش هلندی و متناسب با تقاضا است.
محمدجانی اضافه می‌کند انتشار گواهی سکه و حراج سکه متناسب با تقاضای بازار برای کنترل قیمت طلا و سکه در بازار ضروری است و می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی کشور کمک کند.
محمد کشتی‌آرای، عضو هیات‌رئیسه کمیسیون تخصصی طلا و جواهر اتاق اصناف نیز در گفت‌وگو با «وطن امروز» گفت: دلیل کاهش قیمت طلا و سکه در روزهای اخیر افت نرخ ارز و حراج سکه توسط بانک مرکزی است. هدف از حراج سکه کنترل حباب قیمت‌ها و تأمین بخشی از تقاضای بازار است. کشتی‌آرای تأکید کرد که این حراج‌ها باعث مهار حباب سکه می‌شود و حباب در محدوده مشخصی باقی می‌ماند.
وی همچنین افزود واردات شمش طلا آزاد شده و این موضوع باعث کاهش ذخایر طلای کشور نمی‌شود. کشتی‌آرای همچنین پیش‌بینی کرد با ادامه روند حراج‌های سکه، ثبات در بازار طلا تا پایان سال حفظ شود.
* شوک اقتصادی و کاهش ارزش پول ملی از اثرات حراج سکه است
عبدالمجید شیخی، اقتصاددان، در گفت‌وگو با «وطن امروز» به تحلیل اخبار منتشره درباره فروش یک میلیون سکه توسط بانک مرکزی در سال 1404 پرداخت و این اقدام را مورد انتقاد قرار داد.
شیخی با اشاره به کاهش ارزش پول ملی به حدود ۵۰ درصد، این اقدام را به منزله تیر خلاص به اقتصاد کشور دانست. وی اظهار داشت که کاهش ارزش پول ملی منجر به انفجار در سطح عمومی قیمت‌ها شده و فروش سکه طلا نیز مهر تأییدی بر این کاهش ارزش است.
شیخی توضیح داد که شوک‌های اقتصادی می‌توانند تبعات سنگین‌تری بر قیمت‌ها داشته باشند و در این مرحله ممکن است باعث دو برابر شدن قیمت‌ها شود. وی همچنین به افزایش قیمت ارز و افت ارزش پول ملی اشاره کرد و این اقدامات را برخلاف قانون اساسی و نظام پولی و بانکی کشور دانست.
این اقتصاددان تاکید کرد: حراج ذخایر پولی کشور توسط دولت، تقویت‌کننده و تثبیت‌کننده اقدامات قبلی دولت است و افزود: این سیاست موجب شده بازار از روند طبیعی خارج شود و برخلاف قانون تقاضا، با افزایش قیمت‌ها، تقاضا نیز افزایش یافته است.
این استاد دانشگاه با اشاره به خیانت بزرگ دولت دوازدهم در فروش ذخایر طلای کشور گفت این سیاست باعث انتقال پول از بازارهای مولد به بازارهای غیرمولد می‌شود و این اقدام را برخلاف اهداف اقتصاد اسلامی دانست.
این کارشناس اقتصاد پیشنهاد داد برای حفظ ارزش پول ملی، باید پول پایه طلا تعریف شود و پشتوانه آن ذخایر طلا و نقره باشد. وی همچنین به استفاده از ذخایر نفت به عنوان پشتوانه پول اشاره کرد و گفت دولت باید تضمین دهد که ارزش اسکناس بر اساس درصدی از طلا تعریف شود.
شیخی توضیح داد: چنین سیاست‌هایی منجر به شوک‌های اقتصادی می‌شود و این شوک‌ها می‌توانند تبعات سنگینی بر قیمت‌ها داشته باشند.
این اقتصاددان در جمع‌بندی سخنان خود گفت: گزارش رسمی رشد اقتصادی ۹ ماه اول سال ۱۴۰۳ مرکز آمار ایران نشان می‌دهد رشد اقتصادی در دولت شهید دکتر رئیسی در بهار ۱۴۰۳ به 4.7 درصد رسید. این رقم در تابستان ۱۴۰۳ به 3.1 درصد کاهش یافت و طبق آمار، رشد پاییز ۱۴۰۳ به 1.6 درصد رسید. افزایش رسمی نرخ ارز و کاهش شدید ارزش پول ملی و سپس اعلان و تشویق مردم به خرید سکه، چند اثر زیانبار بر اقتصاد خواهد گذاشت که برخی از آنها موارد زیر هستند:
- خروج سرمایه از بخش حقیقی اقتصاد به سمت بخش غیر مولد
- کنز طلا که فعل حرام است
- کاهش ذخایر طلای ملی و دور شدن از هدف پایه طلا کردن پول ملی
- انتقال دارایی‌های مردم از اماکن امن به خانه‌ها در قالب طلا و تسهیل سرقت توسط سارقان منازل
- افزایش امکان و میل به خروج سرمایه و طلا به خارج از کشور
- تسهیل بیشتر قاچاق
- تعطیلی تولید حقیقی ناشی از ترس افت ارزش دارایی بر نرخ بازدهی حقیقی سرمایه
- بی‌اعتمادی به آینده
- بلاتکلیفی متقاضیان سرمایه‌گذاری و کاهش انگیزه سرمایه‌گذاری
- سخت‌تر و پیچیده‌تر شدن امکان مبادله پولی دو و چندجانبه با افزایش بی‌اعتمادی طرف‌های مبادله خارجی.
* برخی دیگر از دیدگاه‌های مخالف حراج سکه
کامران ندری، کارشناس اقتصاد، حراج سکه توسط بانک مرکزی را راهکاری کوتاه‌مدت برای جلوگیری از رشد پایه پولی و تورم می‌داند. او معتقد است این حراج‌ها اثرات ضد تورمی مقطعی دارند و برای ضرب و فروش این سکه‌ها از ذخایر طلای بانک مرکزی استفاده می‌شود. بانک مرکزی برای کاهش پایه پولی باید بخشی از دارایی‌های خود را بفروشد که این دارایی‌ها می‌توانند ارز یا طلا باشند.
میثم رادپور، کارشناس بازارهای مالی نیز در گفت‌وگو با «وطن امروز»، حراج سکه را عاملی برای کاهش حباب سکه می‌داند و تأکید می‌کند قیمت ذاتی سکه از حاصل‌ضرب قیمت دلار در قیمت انس جهانی به دست می‌آید. او اشاره می‌کند حباب سکه از سال ۹۲ ایجاد شده و بر اثر چنین سیاست‌هایی تاکنون تشدید یافته است.
رادپور همچنین معتقد است حراج سکه باید مکمل سیاست‌های ارزی باشد و به تنهایی نمی‌تواند در بلندمدت مشکلی را حل کند. او بر اهمیت شفافیت بانک مرکزی در اعلام هدف از فروش طلا تأکید می‌کند و معتقد است این سیاست‌ها نشان‌دهنده مشکلات ارزی کشور هستند و برای کنترل نقدینگی و تثبیت نرخ ارز در مواقع بحرانی اجرا می‌شوند و نباید چنین طرح‌هایی ادامه‌دار باشند، چرا که ممکن است به اقتصاد آسیب‌های جدی وارد شود.
ابراهیم محمدولی، رئیس سابق اتحادیه طلا و جواهر نیز در این باره اظهار کرد حراج سکه توسط مرکز مبادله ایران به دلیل نبود تفاوت قیمت با بازار نمی‌تواند بر کاهش قیمت سکه اثرگذار باشد. بانک مرکزی نیز قصد شکستن نرخ‌ها و عرضه به قیمت کمتر از بازار را ندارد.
به گزارش «وطن امروز»، این تحلیل‌ها نشان می‌دهد فروش یک میلیون سکه توسط بانک مرکزی در سال 1404 می‌تواند تبعات سنگینی برای اقتصاد کشور داشته باشد که نیازمند بررسی‌های دقیق‌تر و اقدامات مناسب‌تر است.