تمایل آمریکا به کاهش رابطه با ترکیه و دلایل آن
مدت قابل توجهی از قدرت گرفتن مجدد دونالد ترامپ در آمریکا سپری شده است. اما برخلاف انتظارات و پیشبینی‌های اردوغان و تیم سیاست خارجی کابینه او، هنوز هم گشایش نمایانی در خط روابط واشنگتن – آنکارا مشاهده نمی‌شود.
علاوه بر آن که خبری از احتمال توسعه روابط نیست، اقدام دو نماینده دموکرات و جمهوریخواه مجلس نمایندگان آمریکا برای طرح پیشنهاد کاهش سطح رابطه با دولت ترکیه، موجب نگرانی مقامات آنکارا شده است.
بر اساس گزارشی که روزنامه قرار چاپ آنکارا به نقل از فاکس نیوز منتشر کرده، دو قانونگذار آمریکایی در برابر ترکیه، شمشیر را از رو بستند. برد اشنایدر نماینده دموکرات از ایلینوی و گاس بیلیراکیس جمهوریخواه از فلوریدا، پیشنهاد طبقه بندی مجدد ترکیه را در وزارت امور خارجه ارائه کرده‌اند. آنان معتقدند که حالا ترکیه در سپهر سیاست خارجی آمریکا، باید در سطح پایین‌تری دیده شود.
آیا ترکیه و آمریکا شریک استراتژیک هستند؟
در ادبیات سیاسی حزب عدالت توسعه و شخص اردوغان، همواره از آمریکا به نام متفق و دوست استراتژیک نام برده می‌شود. استدلال سیاستمداران ترکیه این است که عضویت ترکیه در پیمان نظامی ناتو، این کشور را به یک شریک مهم و قابل اعتماد آمریکا تبدیل کرده است.
اما مرور تحولات چند دهه اخیر، عکس این موضوع را نشان می‌دهد. چرا که آمریکا در جریان حمله ترکیه به جزیره قبرس، ترکیه را تحریم نظامی کرد و در ماجراهایی همچون کودتای نافرجام سال 2016 میلادی، هیچگاه به درخواست‌های آنکارا برای محدودسازی فعالیت شاگردان فتح الله گولن، پاسخ مثبت نداد.
از این گذشته، حمایت نظامی آمریکا از نهادهای اقماری پ.ک.ک در سوریه، عملاً تبدیل به مهمترین نقطه اختلاف بین آنکارا و واشنگتن شده است.
با وجود همه این موارد، تیم اردوغان به شدت مشتاق بود که در انتخابات، کامالا هریس شکست بخورد. چرا که هم خانم هریس و هم جو بایدن رییس جمهور آمریکا، در طول دوران مسئولیت خود، هیچگاه به ترکیه و اردوغان اعتنایی نکردند. به همین دلیل رهبر حزب حاکم ترکیه امیدوار بود که با بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، رابطه گرما و شور تازه‌ای بگیرد.
ولی چنین نشد و در این مدت کوتاه، آن قدر که دونالد ترامپ و تیم او به کنشگرانی همچون مصر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی بها داده‌اند، به ترکیه توجه نکرده‌اند.
در طرح پیشنهادی اشنایدر و گاس بیلیراکیس به این موارد اشاره شده است:
الف) تعمیق روابط ترکیه با روسیه، چین، ایران و حماس، در مسیر به خطر انداختن منافع ملی آمریکا است.
ب) ترکیه به کشورهای اروپایی بی‌اعتنا شده و از آنها فاصله گرفته است.
ج) اگر چه ترکیه عضو پیمان نظامی ناتو است، اما سیاست خارجی ترکیه، با منافع امنیتی غرب و ناتو در تضاد است.
اشنایدر در بیانیه‌ای گفته است: «قبلاً تصور می‌شد که ترکیه بر سر دوراهی قرار دارد. اما واقعیت این است که اردوغان انتخاب خود را انجام داده است. دولت او به عوامل حماس پناه می‌دهد، از تلاش‌های جنگی پوتین حمایت می‌کند و اتحاد ناتو را تضعیف می‌کند. در این صورت، چگونه می‌تواند همچنان به عنوان متحد غربی خواستار امتیازات ویژه باشد؟»
همچنین بیلیراکیس گفته است: «اقدامات رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه، منافع آمریکا را تضعیف می‌کند و بی‌ثباتی منطقه‌ای را ایجاد می‌کند».
همچنین جاناتان شانزر، مدیر اجرایی بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، با اشاره به روابط آنکارا با گروه‌هایی مانند حماس و روابط آن با روسیه گفته است: «ترکیه اغلب برخلاف اهداف سیاست آمریکا عمل می‌کند. تصمیم ترکیه برای خرید سامانه دفاع موشکی اس-400 روسیه، امتناع از اعمال تحریم‌های سختگیرانه علیه روسیه به دلیل جنگ این کشور در اوکراین و روابط تجاری استراتژیک با مسکو نشان‌دهنده انحراف آنکارا از اتحادهای سنتی غربی است».
یکی از دیپلمات‌های سفارت ترکیه در واشنگتن، به اظهارات مقامات سیاسی آمریکا واکنش نشان داده و گفته است: «ما تمام این اتهامات را رد می‌کنیم. پیوستن تاریخی و استراتژیک ترکیه به نهادهای غربی از جمله ناتو، شورای اروپا و سازمان امنیت و همکاری اروپا (OSCE) و همچنین نامزدی برای عضویت در اتحادیه اروپا نشان دهنده دوستی ما و غرب است».
ترکیه برای آمریکا، همسطح کدام کشورها است؟
«جای ترکیه در خاورمیانه است نه جغرافیایی دیگر». این عین عبارتی است که از سوی پیشنهاد دهندگان تجدیدنظر در روابط واشنگتن – آنکارا مطرح شده است. منظور اصلی نمایندگان مجلس آمریکا از طرح این موضوع چنین است: تاکنون کلیه روابط با ترکیه و تعریف جایگاه این کشور در سیاست خارجی آمریکا و ترتیبات ساختاری و تشکیلاتی آن در دستگاه دیپلماسی آمریکا، به این ترتیب بوده که میز و کارشناسان برجسته‌ای در «دفتر اروپا و اوراسیا»(EUR) مستقر در وزارت امور خارجه ایالات متحده، رابطه را مدیریت می‌کردند. اما حالا، نمایندگان مزبور به دولت ترامپ پیشنهاد داده‌اند که نهایتاً ظرف 90 روز، کل پرونده و میز ترکیه از دفتر اروپا و آسیا به مجموعه دیگری به نام «دفتر خاور نزدیک» (NEA) منتقل شود.
نمایندگان دموکرات و جمهوریخواه آمریکا، صراحتاً اعلام کرده‌اند که از دید آنها، تعیین وضعیت دیپلماتیک ترکیه در سیاست خارجی آمریکا، باید در ردیف کشورهایی همچون سوریه و لیبی باشد.
ترکیه از آمریکا چه می‌خواهد؟
بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، برای اردوغان و تیم او، یک خبر طلایی و نویدبخش توسعه روابط بود، اما حالا ظاهراً خبری از روزهای طلایی و اوج روابط نیست.
رساندن حجم مبادلات تجاری بین آنکارا و واشنگتن به رقم بلندپروازانه یکصد میلیارد دلاری، از مهمترین اهداف اردوغان در سالیان اخیر بوده است.
البته این رقم نهایتاً در سال 2024 میلادی به سختی به 33 میلیارد دلار رسید و هنوز فاصله‌ای طولانی تا هدف یکصد میلیارد دلاری وجود دارد. اما واقعیت این است که بخش مهمی از انتظارات ترکیه از آمریکا، شامل موارد سیاسی – امنیتی و دفاعی دیگری است که مهمترین آنها عبارتند از:
1.خروج کامل آمریکا از سوریه و پایان حمایت آمریکا از شبه نظامیان کُرد وابسته به پ.ک.ک در مناطق کردنشین سوریه.
2.ممنوعیت فعالیت کلیه نهادهای فرهنگی و آموزشی وابسته به شاگردان فتح الله گولن در خاک آمریکا.
3.ارسال هر چه سریعتر 40 فروند جنگنده اف 16 به ترکیه و بازگرداندن این کشور به لیست خریداران جنگنده اف 35 و تولید مشترک قطعات این جنگنده پیشرفته.
4.چشم‌پوشی آمریکا از اقدامات ترکیه در شرق مدیترانه و به ویژه در قبرس.
5.توجه بیشتر آمریکا به نقش ترکیه در معادلات دیپلماتیک منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در خاورمیانه، دریای سیاه، آسیای میانه و بالکان.
حال باید دید طی روزها و هفته‌های آتی، دولت دونالد ترامپ در برابر پیشنهاد مجلس نمایندگان چه مسیری را برمی گزیند.
انتهای پیام/