امین‌الدوله
شهادت رئیس‌جمهور سیدابراهیم رئیسی در حادثه سقوط بالگرد در ۳۰ اردیبهشت 1403، کشور را در شرایطی حساس و غیرمنتظره قرار داد. در آن برهه، محمد مخبر، معاون اول وقت رئیس‌جمهور بر اساس اصل 131 قانون اساسی به عنوان سرپرست دولت منصوب شد تا امور اجرایی کشور را تا زمان برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری و استقرار دولت جدید مدیریت کند. دوره 50 روزه سرپرستی مخبر (30 اردیبهشت 1403 تا 8 مرداد 1403) فرصتی بود تا توانایی‌های مدیریتی و سیاسی او بیش از گذشته در کانون توجه و معرض ارزیابی قرار گیرد. عملکرد او در آن دوره نه‌تنها از منظر مدیریت بحران و تداوم امور جاری کشور مورد توجه قرار گرفت، بلکه تصمیم او برای کاندیدا نشدن در انتخابات ریاست‌جمهوری، نشان‌دهنده تعهدش به حفظ شأن و اعتبار دولت و میراث رئیس‌جمهور شهید بود. مخبر با تجربه‌ای که از سال 1386 در ستاد اجرایی فرمان امام و سپس در معاونت اول رئیس دولت سیزدهم کسب کرده بود، توانست با رویکردی غیرجناحی و متمرکز بر خدمت، دولت را به‌گونه‌ای هدایت کند که خلأ رئیس‌جمهور شهید احساس نشود. مخبر در دوره 50 روزه مدیریت دولت سیزدهم، مطابق انتظارات وظایفی را که به او محول شده بود انجام داد تا تصویری که مردم از شخص شهید رئیسی و دولت ایشان داشتند، پس از شهادتش مخدوش نشود. او با برگزاری منظم جلسات هیات دولت و شوراها، بازدید از پروژه‌های استانی، افتتاح طرح‌های عمرانی و حضور فعال در اجلاس‌های بین‌المللی، نشان داد توانایی مدیریت کشور در شرایط بحران را دارد. تصمیم او برای کاندیدا نشدن در انتخابات، نه‌تنها از التهاب سیاسی جلوگیری کرد، بلکه اعتبار و شأن دولت شهید رئیسی را نیز حفظ کرد. این عملکرد، مخبر را به عنوان امانتدار واقعی میراث رئیس‌جمهور شهید معرفی و جایگاه او را به عنوان سیاستمداری غیرجناحی و متعهد به منافع ملی تثبیت کرد. انتصاب او به عنوان دستیار و مشاور رهبر انقلاب، تأییدی بر این عملکرد موفق بود و فرصتی جدید برای نقش‌آفرینی او در نظام حکمرانی فراهم کرد.
* برگزاری منظم جلسات هیأت دولت و شوراهای عالی
یکی از مهم‌ترین اقدامات مخبر در دوره سرپرستی، برگزاری منظم جلسات هیات دولت و شوراهای عالی بود. او با درک اهمیت تداوم فعالیت‌های اجرایی، اطمینان حاصل کرد جلسات هیات دولت به صورت هفتگی و بدون وقفه برگزار شود. در این جلسات، موضوعات کلیدی مانند بودجه‌ریزی، مدیریت اقتصادی و پیگیری طرح‌های نیمه‌تمام دولت سیزدهم مورد بحث قرار گرفت. به عنوان مثال، در جلسه هیات دولت در تاریخ 5 خرداد 1403، مخبر بر ضرورت تسریع در تکمیل پروژه‌های زیرساختی تأکید و دستورات لازم را برای تخصیص بودجه به طرح‌های اولویت‌دار صادر کرد. علاوه بر جلسات هیات دولت، مخبر در شوراهای عالی نظیر شورای عالی اقتصاد، شورای عالی امنیت ملی و شورای عالی انقلاب فرهنگی حضور فعال داشت. به طور خاص، در جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی در 15 خرداد 1403، او بر اهمیت تداوم سیاست‌های فرهنگی دولت شهید رئیسی، از جمله ترویج فرهنگ جهادی و خدمت‌رسانی تأکید کرد. این جلسات نشان‌دهنده تعهد مخبر به حفظ روند تصمیم‌گیری‌های کلان کشور بود.
* بازدیدهای استانی و افتتاح پروژه‌ها
مخبر در دوره سرپرستی، با تداوم رویکرد دولت سیزدهم در توجه به مناطق محروم، چندین بازدید استانی انجام داد. او نه‌تنها از پروژه‌های عمرانی و زیرساختی بازدید کرد، بلکه با مردم و مسؤولان محلی گفت‌وگو کرد تا از نزدیک با مسائل و چالش‌های مناطق مختلف آشنا شود. به عنوان مثال، در سفر به استان سیستان‌وبلوچستان در 20 خرداد 1403، مخبر از پروژه‌های آبرسانی به مناطق محروم بازدید و دستورات لازم را برای تسریع در تکمیل این طرح‌ها صادر کرد. همچنین در سفر به استان خوزستان در 30 خرداد 1403، او از پروژه‌های صنعتی و کشاورزی بازدید و بر ضرورت حمایت از تولید داخلی تأکید کرد. یکی از نکات برجسته عملکرد مخبر، افتتاح چندین پروژه عمرانی و زیرساختی در آن دوره بود. 10 تیر 1403 مخبر پروژه عظیم نیروگاه سیکل ترکیبی استان هرمزگان را افتتاح کرد که نقش مهمی در تأمین برق پایدار منطقه داشت. همچنین طرح‌های آبرسانی و مسکن در چند استان دیگر نیز با حضور او به بهره‌برداری رسید. این اقدامات نشان‌دهنده تعهد مخبر به تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام دولت شهید رئیسی و حفظ دستاوردهای آن بود.
* سفرهای خارجی و حضور در اجلاس‌های بین‌المللی
در کنار مدیریت داخلی، مخبر در عرصه دیپلماسی نیز فعال بود. او در دوره سرپرستی، چندین سفر خارجی انجام داد که مهم‌ترین آنها شرکت در اجلاس سازمان همکاری شانگهای (SCO) در 13 و 14 تیر 1403 در قزاقستان بود. در این اجلاس، مخبر به نمایندگی از ایران با سران کشورهای عضو دیدار و بر تقویت همکاری‌های اقتصادی و سیاسی تأکید کرد. حضور او در این اجلاس نشان‌دهنده تداوم سیاست خارجی فعال دولت سیزدهم بود که بر تقویت روابط با کشورهای همسایه و قدرت‌های منطقه‌ای متمرکز بود. علاوه بر اجلاس شانگهای، مخبر در سفر به ترکیه در 25 خرداد 1403 با مقامات این کشور دیدار و درباره گسترش همکاری‌های تجاری و انرژی گفت‌وگو کرد. این سفرها نه‌تنها جایگاه ایران در عرصه بین‌المللی را حفظ کرد، بلکه نشان‌دهنده توانایی مخبر در مدیریت همزمان امور داخلی و خارجی بود.
* تصمیم به کاندیدا نشدن
یکی از مهم‌ترین و بحث‌برانگیزترین تصمیمات محمد مخبر در دوره سرپرستی، ثبت‌نام نکردن در انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم بود. او با وجود فشارها و اصرارهای اطرافیان، تصمیم گرفت وارد عرصه رقابت‌های انتخاباتی نشود. این تصمیم از چند جهت مورد توجه قرار گرفت و از سوی شخصیت‌های مختلف سیاسی، حتی از طیف‌های مخالف، تحسین شد. مخبر در اظهاراتی که پس از پایان دوره سرپرستی منتشر شد، دلیل اصلی کاندیدا نشدن خود را تمرکز بر مدیریت دولت و حفظ امانتداری نسبت به میراث شهید رئیسی عنوان کرد. او 20 تیر 1403در مصاحبه‌ای اظهار داشت: «وظیفه من در این دوره حساس، حفظ ثبات کشور و تداوم خدمت‌رسانی به مردم بود. ورود به انتخابات ممکن بود تمرکزم را از این مسؤولیت خطیر منحرف کند». این اظهارات نشان‌دهنده اولویت‌بندی او در حفظ منافع ملی و جلوگیری از هرگونه حاشیه‌سازی سیاسی بود. علاوه بر این، مخبر با کاندیدا نشدن، از هرگونه شائبه سوءاستفاده از امکانات دولتی برای تبلیغات انتخاباتی جلوگیری کرد. او در جلسات هیات دولت بارها تأکید کرد هیچ‌یک از مقامات دولتی نباید از جایگاه خود برای حمایت از کاندیداهای خاص استفاده کنند. در مواردی که گزارش‌هایی از تخلفات احتمالی برخی مدیران منتشر شد، مخبر با قاطعیت با آنها برخورد و دستور بررسی دقیق این موارد را صادر کرد.
* بازتاب‌های تصمیم مخبر
تصمیم مخبر برای کاندیدا نشدن واکنش‌های گسترده‌ای در فضای سیاسی کشور به دنبال داشت. بسیاری از چهره‌های سیاسی، از جمله برخی اصلاح‌طلبان، این اقدام را نشانه‌ای از سیاست‌ورزی اخلاق‌مدار و غیرجناحی او دانستند. به عنوان مثال، یکی از فعالان سیاسی اصلاح‌طلب در گفت‌وگویی با رسانه‌ها اظهار داشت: «مخبر با وارد نشدن به انتخابات، نشان داد منافع ملی را بر منافع شخصی ترجیح می‌دهد. این رفتار در فضای سیاسی کشور کم‌نظیر است». همچنین شخصیت‌های نزدیک به دولت سیزدهم، از جمله برخی اعضای هیات دولت، از تصمیم مخبر حمایت کردند. یکی از وزرا در اظهاراتی گفت: «مخبر با این تصمیم، شأن و اعتبار دولت شهید رئیسی را حفظ کرد و نشان داد که ادامه‌دهنده واقعی مسیر رئیس‌جمهور شهید است». این حمایت‌ها نشان‌دهنده جایگاه ویژه مخبر در میان همکاران و سیاسیون بود.
* امانتداری میراث رئیسی
مخبر در دوره سرپرستی، نه‌تنها از نظر اجرایی، بلکه از منظر سیاسی نیز میراث رئیس‌جمهور رئیسی را حفظ کرد. او با پرهیز از دوقطبی‌سازی سیاسی و جلوگیری از التهاب در فضای انتخاباتی، مانع انحراف دولت از مسیر خدمت‌رسانی شد. همچنین در مواردی که برخی رقبای انتخاباتی اقدام به کوچک‌نمایی دستاوردهای دولت رئیسی کردند، مخبر با دفاع منطقی و مستدل از عملکرد دولت، اجازه نداد زحمات رئیس‌جمهور شهید مورد بی‌مهری قرار گیرد. به عنوان مثال، در جلسه هیات دولت در 8 تیر 1403، او به برخی اظهارات انتخاباتی پاسخ داد و گفت: «دولت شهید رئیسی با تمام توان برای خدمت به مردم تلاش کرد و دستاوردهای آن نباید نادیده گرفته شود». حتی به‌رغم آنکه برخی نامهربانی‌ها از برخی حلقه‌های قدرتمند داخل دولت با او شده بود اما زمانی که اداره دولت طبق قانون به او سپرده شد به دنبال تلافی یا تسویه حساب نبود.
این رویکرد مخبر، او را به عنوان امانتدار صدیق میراث رئیسی معرفی کرد. رهبر انقلاب نیز در پیام انتصاب مخبر به عنوان مشاورشان در تاریخ 7 مرداد 1403، از او به عنوان «امتداد سیاست دولت شهید رئیسی» یاد کردند که نشان‌دهنده تایید عملکرد او در آن دوره حساس بود.