ابوالفضل ولایتی: از زمان خاتمه جنگ دوم جهانی و شکل‌گیری نظام دوقطبی و جنگ سرد، منطقه غرب آسیا به شکل سنتی تحت سیطره یکی از ۲ بلوک یادشده قرار گرفت. از جمهوری‌های خودکامه عرب در مصر، عراق، سوریه و یمن جنوبی به عنوان متحدان اتحاد جماهیر شوروی و از رژیم‌های سلطنتی ارتجاعی محافظه‌کار نظیر شیخ‌نشین‌های خلیج فارس به عنوان همپیمانان بلوک غرب نام برده می‌شد.
از انعقاد پیمان کمپ‌دیوید و به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی از سوی «انور سادات» در سال ۱۹۷۸ به عنوان نقطه عطف در مناسبات منطقه‌ای و دگرگونی موازنه قوا در منطقه نام برده می‌شود. به موازات فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، یکپارچگی یمن و عملیات «توفان صحرا» علیه رژیم بعث عراق و نهایتا ساقط شدن صدام در سال ۲۰۰۳، نفوذ آمریکا در منطقه بیش از پیش افزایش یافت. با این حال تداوم حکمرانی خاندان اسد در سوریه و سیاست‌ورزی شخص حافظ اسد توأمان با نگرش‌های ضدصهیونیستی و ضدامپریالیستی دمشق، جمهوری عربی سوریه را به عنوان بزرگ‌ترین پایگاه بر جا مانده از متحدان اقماری شوروی برای فدراسیون روسیه جدید حفظ کند.
از بندر طرطوس به عنوان کلیدی‌ترین پایگاه دریایی روس‌ها در مدیترانه و از پایگاه هوایی حمیمیم به عنوان بزرگ‌ترین پایگاه نظامی مسکو در غرب آسیا نام برده می‌شود. از همین رو در پی سقوط بشار اسد در سوریه و به موازات تحرکات ایالات متحده، رژیم صهیونیستی، ترکیه و کشورهای عرب جهت تحول بنیادین در منطقه و بسط نفوذ در هیات حاکمه جدید سوریه، مقامات کاخ کرملین کوشیده‌اند با ترمیم روابط با هیات تحریر شام زمینه حفظ پایگاه‌های دریایی و هوایی خویش در سوریه را فراهم آورند.
در مقطع کنونی در آستانه نخستین سالگرد سیطره شورشیان تحریر شام بر دمشق، جمهوری عربی سوریه همچنان با چالش‌های گسترده امنیتی، سیاسی و اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند. رژیم صهیونیستی در طول یک سال اخیر با اشغال ارتفاعات جبل‌الشیخ به شکل روزمره اقدام به نقض تمامیت ارضی سوریه کرده است. از سوی دیگر نگرش افراط‌گرایانه رهبران تحریر شام زمینه درگیری‌های گسترده میان شبه‌نظامیان این گروه با گروه‌های مسلح دروزی، کرد و علویان را فراهم آورده و ثبات و تمامیت ارضی سوریه را به مخاطره انداخته است.
در حوزه اقتصادی نیز اگرچه بخش اعظم تحریم‌های جهان غرب علیه رژیم فعلی حاکم بر سوریه مرتفع شده و کشورهای ثروتمند عرب و ترکیه وعده مشارکت گسترده در بازسازی سوریه را داده‌اند، لیکن نگرانی‌ها درباره ثبات پیش رو موجب شده از دست‌کم ۸ میلیون پناهجوی سوری مستقر در ترکیه، لبنان، اردن و اتحادیه اروپایی کمتر از یک میلیون نفر به سرزمین مادری خویش بازگردند.
رسانه‌های بين‌المللی شب گذشته با آب و تاب وسیعی از رفع تحریم‌های وضع شده علیه ابومحمد جولانی در شورای امنیت خبر دادند؛ تحریم‌هایی که ذیل مبارزه با گروه‌های تروریستی نظیر القاعده و در زمان فرماندهی جولانی بر جبهه النصره علیه وی وضع شده بود. به زعم ناظران منطقه‌ای، اقدام یادشده به منزله رفع آخرین مانع حضور احمد الشرع در کاخ سفید است. رئیس‌جمهور خودخوانده سوریه، تصمیم گرفته در یک اقدام نمادین به واشنگتن سفر کند و با دیدار با ترامپ، آغاز حکمرانی جدید در دمشق و تحول بنیادین در سیاست‌های این کشور را به رخ جهانیان بکشد. در آستانه سفر شرع به واشنگتن، خبرگزاری رویترز در گزارشی فوق‌العاده مهم به نقل از منابعی در کاخ سفید مدعی شد ایالات متحده به منظور کاهش تنش‌ها میان رژیم صهیونیستی و سوریه و زمینه‌سازی برای عملیاتی شدن یک توافق امنیتی میان دمشق و تل‌آویو در صدد حضور نظامی در یک پایگاه در حاشیه دمشق است. به نوشته رویترز، نیروهای آمریکایی با هواپیماهای ترابری نظامی 130C- به پایگاه هوایی اطراف دمشق پرواز کرده‌اند تا به عنوان بخشی از آمادگی‌های آمریکا برای احتمال استقرار در این منطقه، قابل استفاده بودن باند را آزمایش و تأیید کنند.
با وجود تکذیب اولیه این مساله از سوی یک مقام سوری در گفت‌وگو با خبرگزاری سانا، برآوردهای میدانی گواه تحقق این موضوع در آینده نزدیک است؛ اقدامی که پیامدهای عمیقی بر مناسبات سیاسی - امنیتی منطقه برجا خواهد گذارد.
در این نوشتار به مهم‌ترین اهداف ایالات متحده از استقرار نظامیانش در جنوب دمشق و مناطق همجوار با خاک لبنان و جولان اشغالی خواهیم پرداخت.
* ایجاد منطقه حائل و عاری از سلاح در مناطق مرزی سوریه با بلندی‌های اشغالی جولان
با سقوط حکومت بشار اسد در سوریه، ارتش صهیونیستی در نخستین گام با نقض معاهده آتش‌بس ۱۹۷۴، اقدام به پیشروی نظامی در خاک سوریه کرد و ارتفاعات جبل‌الشیخ را به تصرف خویش درآورد. همزمان با بمباران پایگاه‌های نظامی سوری‌ها، تاکید بر ایجاد منطقه عاری از سلاح در جنوب این کشور، توأمان با تاسیس کمربندی امنیتی در مرزهای سوریه با بلندی‌های جولان اشغالی جهت ایجاد عمق استراتژیک برای رژیم صهیونیستی در دستور کار کابینه امنیتی تل‌آویو قرار گرفته است.
به زعم مقامات اسرائیلی، با سقوط اسد پیش‌شرط بازگشت جولان به سوریه جهت برقراری مناسبات ديپلماتيک میان تل‌آویو و دمشق منتفی شده و ارتش صهیونیستی با موج‌سواری بر تحولات پساهفتم اکتبر و توسل به ایده دستیابی به صلح با اتکا به قوای نظامی، در پی ایجاد کمربندی امنیتی در مناطق همجوار با سوریه است. هدف غایی صهیونیست‌ها بسط این کمربند و راه‌اندازی کریدور داوود جهت اتصال مناطق دروزنشین به منطقه خودمختار شرق رود فرات (تحت کنترل کردها) است.
حضور نظامیان آمریکایی در جنوب دمشق در همجواری کمربند امنیتی مدنظر تل‌آویو، اگرچه روی کاغذ با هدف کاهش خصومت‌ها میان تل‌آویو و دمشق انجام شده، لیکن در بطن خود در راستای تثبیت گزاره غیرنظامی شدن مناطق یادشده و جنوب سوریه گام برداشته است. استقرار شبه‌نظامیان متحد آمریکا در جنوب سوریه موسوم به اتاق عملیات جنوب - ائتلافی متشکل از گروه‌های مسلح استان جنوبی درعا که ششم دسامبر ۲۰۲۴ برای کمک به سقوط اسد تشکیل شد - و مخالفت آنان با تحویل سلاح‌های‌شان به دولت تحریر شام در کنار نقش کلیدی پایگاه تنف در همجواری مرزهای اردن و عراق، در نهایت راه را برای خواسته‌های حداکثری نتانیاهو جهت ایجاد منطقه‌ای عاری از سلاح و مجزا از کنترل حکومت مرکزی سوریه فراهم خواهد کرد.
* تأسیس دولت خودمختار در سویدا
بخش اعظم جمعیت استان سویدا را دروزها تشکیل می‌دهند. ارتباط حسنه و تاریخی دروزها با رژیم صهیونیستی و نزدیکی جغرافیایی آنان با سرزمین اشغالی موجب شد با سقوط اسد، دولت نتانیاهو با حمایت از شبه‌نظامیان دروز و تسلیح آنان، در راستای تجزیه سوریه یا تاسیس حکومتی خودمختار در این منطقه گام بردارد.
برآيند یک سال حکمرانی احمد الشرع، حکایت از تنش‌های خونین میان نیروهای تحریر شام و قبایل بیابانگرد عرب با شبه‌نظامیان دروز دارد. استقرار پایگاه نظامی آمریکا در جنوب دمشق در چند کیلومتری مناطق دروزنشین، تدریجا جدایی این بخش از سوریه را از سیاست‌های کلان دمشق رقم خواهد زد.
* حمایت از ایده فدرالیسم با هدف تشکیل حکومت رژووا
تحولات در مناطق شمال و شرق سوریه پیچیده‌تر هم هست. ده‌ها هزار جنگجوی وابسته به یگان‌های مدافع خلق تمام مناطق کردنشین شرق فرات را به اشغال خود درآورده و از تحویل سلاح‌های خود و ادغام در حکومت جدید سوریه سر باز زده‌اند. کمتر از ۲ ماه به موعد عملیاتی شدن توافق دهم مارس ۲۰۲۵ میان «مظلوم عبدی کوبانی» رهبر این شبه‌نظامیان با «احمد الشرع» حاکم خودخوانده دمشق جهت ادغام یگان‌های مدافع خلق در ارتش سوریه، تحویل گذرگاه‌های مرزی به نیروهای تحریر شام و تشکیل حکومتی واحد زمان باقی مانده است. شرع و دولت ترکیه، صراحتا کردها را به حمله نظامی در صورت عدم اجرای توافق، تهدید کرده‌اند. در جبهه شمال سوریه، کردها از دیرباز بر مبنای دکترین پیرامونی رژیم صهیونیستی در زمره متحدان بلافصل صهیونیست‌ها قرار داشته‌اند. رهبران تل‌آویو بر آنند با راه‌اندازی کریدور داوود، زمینه اتصال مناطق دروزنشین سوريه به اکراد را مهیا کرده و در راستای فشار بر دولت‌های ترکیه، عراق و ایران، زمینه تجزیه مناطق کردنشین سوریه و تشکیل دولت رژووا را رقم زنند. قابل تصور است با تقویت حضور میدانی آمریکا در معادلات سوریه، مقامات کاخ سفید در راستای منافع صهیونیست‌ها ایده تشکیل فدرالیسم در سوریه را پیش کشند؛ فرآیندی که ضمن مشروعیت‌بخشی به تشکیل حکومتی خودمختار در شمال شرق سوریه، راه را برای تاسیس اقلیم‌های مشابه در مناطق دروزنشین، علوی‌نشین و مناطق مسیحی هموار خواهد کرد.
* تحدید روزافزون روسیه در معادلات منطقه
تاسیس پایگاه نظامی آمریکا در جنوب دمشق بر خلاف شعارهای انتخاباتی ترامپ مبنی خروج نظامیان آمریکایی از منطقه ارزیابی می‌شود. بدون تردید بخشی از این حضور در پازل وسیع‌تر تحدید روسیه در معادلات بین‌المللی قابل ارزیابی است. ایالات متحده و دولت‌های غرب، پایگاه دریایی طرطوس را به عنوان خطری قابل ملاحظه در مدیترانه و پشتیبان جبهه‌های نبرد در اوکراین به حساب می‌آورند. قابل تصور است با فشار آمریکا و دیگر دولت‌های غرب، موقعیت روس‌ها در سوریه به عنوان آخرین پایگاه‌شان در غرب آسیا بیش از پیش متزلزل شود.
* تلاش برای بالانس قوا در سوریه با تقویت نقش اعراب و کاهش نقش ترکیه
از دولت ترکیه به عنوان بزرگ‌ترین متحد منطقه‌ای تحریر شام نام برده می‌شود. تمایلات اخوانی دمشق و آنکارا، موجب نفوذ فزاینده ترکیه در معادلات سوریه شده است؛ امری که همزمان به مذاق رژیم صهیونیستی و شیخ‌نشین‌های عرب (به استثنای قطر) خوش نیامده است. ۲ طرف منازعه از جنبش اخوان‌المسلمین به عنوان دشمن بالقوه خود نام می‌برند.
از حماس به عنوان شاخه این جنبش جهانی در فلسطین نام برده می‌شود. مقامات آمریکایی و صهیونیست بر آنند با تقویت نفوذ امارات عربی متحده و عربستان سعودی، ضمن مهار ایده‌های اخوانی در سوریه، ریشه‌های حماس و گروه‌های جهادی نزدیک به مقاومت را تضعیف کنند.
حضور مستقیم آمریکا در معادلات سوریه، بی‌شک نقش موثری در توازن قوا در این کشور ایفا خواهد کرد.
* ایزوله نیروهای مقاومت در سوریه
تا پیش از سقوط حکومت بشار اسد، جمهوری عربی سوریه به عنوان سرپل محور مقاومت شناخته می‌شد. تلاش تل‌آویو و واشنگتن برای تضعیف حکومت مرکزی سوریه و نفوذ فزاینده در این کشور، از زوایایی با هدف مهار محور مقاومت است.
محافل صهیونیستی در طول ماه‌های اخیر، مکررا از ورود تسلیحات به لبنان از سوریه سخن به میان آورده و مطالبه کنترل ارتش لبنان بر گذرگاه‌های مرزی را مطرح کرده‌اند. پایگاه نظامی مدنظر آمریکا، دقیقا در چند کیلومتری مرزهای سوریه - لبنان واقع شده است. به واقع بخشی از هدف تاسیس این پایگاه، نظارت بر کنترل مراودات ۲ سوی مرز لبنان و سوریه است.
مهار و تضعیف هسته‌های مقاومت بر جا مانده از حکومت پیشین در کنار ممانعت از تحرکات گروه‌های شبه‌نظامی فلسطینی که قدمت تحرکات آنان در سوریه به نیم‌قرن می‌رسد، از دیگر اهداف حضور نظامی آمریکا در جنوب دمشق ارزیابی می‌شود.
افزایش گمانه‌زنی‌ها درباره استقرار نظامیان آمریکایی در جنوب دمشق
یانکی‌ها در شام مستقر می‌شوند
ارسال نظر
پربیننده
تازه ها