ابوالفضل ولایتی: از حمله مارس ۲۰۰۳ ایالات متحده آمریکا به عراق به عنوان نقطه عطف و کانونی در مناسبات امنیتی منطقه نام برده می‌شود؛ مقطعی که در آن «ابومصعب زرقاوی» تروریست مشهور اردنی‌تبار و شاگرد مکتب اسامه بن‌لادن در ائتلاف با بریده‌شدگان از حزب سوسیالیست بعث عراق به رهبری «عزت ابراهیم» معاون صدام، با انحلال جماعت توحید و جهاد، رسما شاخه القاعده در عراق را پایه‌گذاری کرد. از زرقاوی به دلیل تمایلات شدید تکفیری و ضدشیعی‌اش به عنوان بنیانگذار تحرکات فرقه‌گرایانه در غرب آسیا نام برده می‌شود. شهرها و محلات شیعی عراق در خلال سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۶ (زمان کشته شدن زرقاوی) روزانه شاهد اقدامات توحش‌آمیز بمب‌گذاران انتحاری وفادار به مشرب زرقاوی بود.ریشه‌یابی تحرکات فرقه‌گرایانه و ستیزه‌جویانه در سراسر خاورمیانه از عراق و سوریه تا مصر و اردن در طول ۲۲ سال اخیر، به وضوح حکایت از ایفای نقش مستقیم پرورش‌یافتگان مکتب زرقاوی دارد. از کمپ بوکا واقع در ام‌القصر عراق به عنوان محل زایش گروهک تروریستی‌ای که بعدتر داعش نامیده شد، نام برده می‌شود؛ کمپی که در آن ۳ جنگجوی وفادار به مکتب زرقاوی (ابوبکر بغدادی، ابومحمد جولانی و شاکر وهیت فهداوی) سالیانی را در اسارت در این کمپ متعلق به آمریکایی‌ها به سر بردند. با کشته شدن زرقاوی و ترور ابوایوب مصری جانشینش، ابوبکر بغدادی رهبری شاخه القاعده عراق ذیل نام دولت اسلامی عراق را عهده‌دار شد. به موازات آغاز جنگ داخلی سوریه و سکانداری زمام امور شاخه القاعده در شام (جبهه النصره) توسط ابومحمد جولانی، بغدادی فرصت را برای تاسیس خلافت خودخوانده‌اش در سراسر عراق و شام مهیا دیده و با خروج از بیعت «ایمن الظواهری» رهبر جدید القاعده به رویارویی مستقیم با جبهه النصره، شبه‌نظامیان کرد سوری، ارتش سوریه و دیگر معارضان مسلح درگیر در جنگ داخلی سوریه پرداخت. اکنون با گذشت ۶ سال از زمان سقوط آخرین قلمرو داعش در عملیات باغوز فوقانی، زمزمه‌هایی مبنی بر یارگیری سلفی‌ها در صحرای عراق و سوریه به گوش می‌رسد و دستگاه‌های امنیتی کشورهای منطقه در گزارش‌های اخیرشان نسبت به تحرکات عناصر داعش در منطقه ابراز نگرانی کرده‌اند. نگاهی به تحولات حاکم بر منطقه و نضج گرفتن گروه‌های تکفیری در سودان، عراق، سومالی، یمن، سوریه، لیبی و افغانستان در طول ۲ دهه اخیر گواه آن است شکل‌گیری گروه‌های سلفی در کشورهای فوق‌الذکر محصول وقوع ۲ پدیده همزمان است: بروز بحران سیاسی-امنیتی و مداخله قدرت‌های بین‌المللی و منطقه‌ای.
صحنه سیاسی حاکم بر سوریه در طول یک سال اخیر و پس از سقوط حکومت بشار اسد، آبستن بحران‌های متعددی بوده است. در این میان مداخله شماری از قدرت‌های منطقه‌ای در موازنه قوا در شامات، بیش از پیش عرصه را برای رشد و نمو تکفیری‌های داعش در سوریه مهیا کرده است.
در این نوشتار به مهم‌ترین متغیرهای موثر و زمینه‌ساز در تقویت داعش در سوریه می‌پردازیم.
* تشدید گمانه‌زنی‌ها پیرامون نزاع میان تحریر شام با یگان‌های مدافع خلق
از شبه‌نظامیان کرد سوری موسوم به یگان‌های مدافع (شاخه سوری پ‌ک‌ک) مستقر در شرق رود فرات که هم‌اکنون یک‌سوم خاک سوریه را در اشغال خود دارند، به عنوان بزرگترین رقیب داخلی تحریر شام نام برده می‌شود. بر خلاف توافق دهم مارس ۲۰۲۵ میان «مظلوم کوبانی» رهبر این شبه‌نظامیان با «احمد الشرع» حاکم دمشق جهت ادغام یگان‌های مدافع خلق در ارتش سوریه، تحویل گذرگاه‌های مرزی به نیروهای تحریر شام و تشکیل حکومتی واحد در سوریه، نیروهای کرد در طول ماه‌های اخیر از انجام تعهدات خویش سر باز زده‌اند؛ امری که بر دامنه گمانه‌زنی‌ها درباره وقوع نزاعی جدید در شمال سوریه افزوده است. رویارویی‌های اخیر در منبج و محلات شیخ مقصود و اشرفیه حلب میان طرفین بستر مساعدی را برای دور جدیدی از تنش‌های خونین در سوریه فراهم کرده است. شبه‌نظامیان کرد از زمان تاسیس نیروهای سوریه دموکراتیک در سال ۲۰۱۵، نقش بسزایی در مقابله با داعش در جنگ داخلی سوریه ایفا کرده و با غلبه بر تکفیری‌ها رقه، پایتخت خلافت خودخوانده بغدادی را به تصرف خویش درآورده‌اند. نیروهای کرد از آن مقطع با تاسیس حکومتی خودمختار به نام «رژووا»، در مسیر آمال خویش مبنی بر جدایی از سوریه شتافته و پس از سیطره تحریر شام بر دمشق، بر ضرورت تاسیس حکومتی فدرال در سوریه پای فشرده‌اند. مظلوم کوبانی و صالح مسلم، رهبران این گروه صراحتا از تمایل خویش برای ایجاد حکومتی خودمختار مشابه اقلیم کردستان عراق پرده‌برداری کرده‌اند. تشدید تنش‌ها میان ۲ بازیگر کلیدی سوریه، فرصت مناسبی را برای سلفی‌های داعش در این کشور فراهم خواهد کرد. بخش اعظم جنگجویان داعشی و خانواده‌هاي‌شان در طول یک دهه اخیر در اسارت شبه‌نظامیان کرد قرار داشته‌اند. استنکاف دولت‌های غرب و منطقه از پذیرش اتباع داعشی خود، وضعیت هزاران تکفیری مستقر در رژووا را به کلافی سردرگم مبدل کرده است. به گفته منابع کرد، تنها در اردوگاه الهول بیش از ۳۷ هزار خانواده داعشی به سر می‌برند.
رهبران کرد در خلال سالیان اخیر نسبت به تحرکات احتمالی داعش جهت آزادسازی عناصر زندانی هشدار داده‌اند. اکنون با تشدید تنش‌ها بیم آن می‌رود که شبه‌نظامیان یگان‌های مدافع خلق جهت اعمال فشار بر تحریر شام بویژه پس از کاهش امیدها نسبت به حمایت ایالات متحده از کردها، اقدام به آزادی عامدانه آنان کنند. جدا از مساله یادشده، وقوع نزاع فراگیر در ۲ سوی فرات، موجب سر برآوردن تروریست‌های داعشی از صحرا و ایفای نقش فعال آنان در معادلات حاکم بر سوریه خواهد شد. به گفته ناظران منطقه، جنگجویان داعش در طول ماه‌های اخیر در مناطق بیابانی همجوار با مرزهای سوریه و عراق یارگیری و تجدید قوا کرده و بر میزان تحرکات مسلحانه خویش به نحو چشمگیری افزوده‌اند.
* تقابل محور اخوانی با رژیم صهیونیستی
از حزب عدالت و توسعه ترکیه به رهبری اردوغان به عنوان شاخه ترکی اخوان‌المسلمین نام برده می‌شود. دکترین نوعثمانی‌گری اردوغان، موجب شده دولت آنکارا به بزرگترین حامی جریان اخوانی در منطقه مبدل شود. اغلب شبه‌نظامیان تحریر شام از منظر ایدئولوژیک یا پیشینه به نزدیکی فکری به جریان اخوان‌المسلمین شهره‌اند. قدرت‌گیری جریان‌های اخوانی در سوریه، لیبی، ترکیه، قطر و نوار غزه با نگرانی فزاینده‌ای از سوی محافل صهیونیستی دنبال می‌شود. به زعم استراتژیست‌های اسرائیلی، با سقوط حکومت اسد در سوریه، محور اخوانی به رهبری اردوغان در پی پر کردن خلأ ناشی از محور مقاومت در شامات است؛ از همین رو بلافاصله پس از سقوط اسد، ارتش صهیونیستی ضمن اشغال ارتفاعات جبل‌الشیخ سوریه و نقض معاهده ترک مخاصمه ۱۹۷۴، مکررا اقدام به بمباران مواضع تحریر شام کرده است. صحنه سیاسی سوریه در طول یک سال اخیر، شاهد رویارویی آنکارا و رژیم تل‌آویو بوده است. ارتش صهیونیستی با ورود مستقیم به منازعه تحریر شام با دروزها اقدام به تسلیح شبه‌نظامیان دروز مستقر در سویدا کرده و جهت ایجاد منطقه حائل و افزایش عمق استراتژیک این رژیم در مسیر تجزیه مناطق دروزنشین سوريه گام برداشته است.
در جبهه شمال نیز کردها از دیرباز بر مبنای دکترین پیرامونی بن‌گوریون، موسس رژیم صهیونیستی در زمره متحدان بلافصل صهیونیست‌ها قرار داشته‌اند. رهبران تل‌آویو بر آنند با راه‌اندازی کریدور داوود، زمینه اتصال مناطق دروزنشین سوريه به اکراد را مهیا کرده و در راستای فشار بر دولت‌های ترکیه، عراق و ایران، زمینه تجزیه مناطق کردنشین سوریه و تشکیل دولت رژووا را رقم بزنند. از زمان شکل‌گیری جمهوری ترکیه در ۱۹۲۳، حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) به رهبری عبدالله اوجالان در قامت بزرگترین خصم آنکارا ظاهر شده است. شبه‌نظامیان یگان‌های مدافع خلق (پ‌ی‌د) خود را شاخه سوری «پ‌ک‌ک» دانسته و به اندیشه‌های اوجالان وفادارند. از همین رو قدرت‌گیری کردها در شمال سوریه و همجواری آنان با مناطق کردنشین ترکیه، تهدیدی حیاتی برای اردوغان و تمامیت ارضی ترکیه به حساب خواهد آمد. قابل تصور است ارتش ترکیه در طول هفته‌های آتی همزمان با نیروهای تحریر شام و دیگر گروه‌های شبه‌نظامی نزدیک به ترکیه، حملاتی سنگینی را جهت شکست کردها در دستور کار قرار دهند. بروز بحران در شمال سوریه و محذوریت‌های ارتش صهیونیستی جهت مشارکت تمام‌قد در این درگیری به دلیل فاصله جغرافیایی و امتناع از رویارویی مستقیم با ترکیه به عنوان عضوی از ناتو، احتمالا صهیونیست‌ها را به سوی تشویق دیگر اقلیت‌های سوری جهت سرنگون کردن حکومت تحریر شام یا جدایی از حکومت سوریه واحد سوق خواهد داد. در چنین بستری قابل تصور است ارتش صهیونیستی جهت تضعیف تحریر شام به حمایت غیرمستقیم از تکفیری‌های داعش رو آورد. آنچنان که پیش‌تر به آن پرداختیم، رشد و نمو جریان‌های تکفیری عمدتا محصول بی‌ثباتی در یک منطقه و حمایت دولت‌های خارجی است.
شایان ذکر است رقابت تل‌آویو با آنکارا در مقطع کنونی محدود به سوریه نمانده و مقامات صهیونیست کرارا اعلام کرده‌اند مانع ایفای نقش سیاسی یا مشارکت نظامی ترکیه در قالب نیروهای امنیتی چندملیتی در نوار غزه پس از انعقاد آتش‌بس در این باریکه خواهند شد.
* بافت متکثر سوریه و حکومت خودکامه تحریر شام
از جامعه سوریه به دلیل حضور اقلیت‌های قومی - مذهبی آشوری، مارونی، ارمنی، دروز، علوی، شیعی، ترکمن و کرد به عنوان یکی از متنوع‌ترین جوامع منطقه نام برده می‌شود. قرائت متصلب و فرقه‌گرایانه تحریر شام از حکمرانی توأمان با سیاست‌های سختگیرانه اتخادشده از سوی این گروهک و بروز جنایت‌های شنیعی چون کشتار علویان در بانیاس، طرطوس و لاذقیه موجب شده تمایلات گریز از مرکز و میل به خروج از سیطره تحریر شام در میان اغلب اقلیت‌های قومی - مذهبی سوریه تشدید شود.
در سطح داخلی نیز از زمان تسلط بر دمشق، کانون‌های بحران در درون ائتلاف‌های همپیمان تحریر شام شدت گرفته است. گروه‌هایی چون جیش‌الاسلام و احرار شام نسبت به زیاده‌خواهی‌های اطرافیان جولانی معترض بوده و ارتش ملی سوریه (SNA) با یکصد هزار شبه‌نظامی مستقر در شمال غرب سوریه، کاملا مستقل از حکومت دمشق بوده و تحت امر مستقیم ترکیه به مقابله با میلیشیای کرد مشغول است. شبه‌نظامیان عشایر نیز نسبت به سیاست‌های دولت دمشق در قبال دروز با نگرانی می‌نگرند. مهم‌ترین وجه ماجرا به تشدید شکاف‌ها میان شرع و شماری از تکنوکرات‌های اطراف وی با گروه‌های تندرو و شبه‌نظامیان خارجی عضو ائتلاف بازمی‌گردد. شرع به واشنگتن و بروکسل وعده داده در اسرع وقت اقدام به انحلال شبه‌نظامیان خارجی کرده و از اجرای قرائتی تند از مذهب در سطح جامعه پرهیز کند. اهمیت موضوع یادشده از ۲ جنبه به توان بازیگری داعش در سوریه کمک شایانی خواهد کرد. تشدید درگیری‌های داخلی میان متحدان تحریر شام یا بروز نزاع با اقلیت‌های سوری، از یک سو بیش از پیش توان نظامی تحریر شام را تحلیل برده و فضا را برای جولان تکفیری‌های داعش باز خواهد کرد و از سوی دیگر به موازات ناخرسندی جهادیون افراطی و شبه‌نظامیان خارجی از رهبری شرع، زمینه خروج آنان از دولت و پیوستن به صفوف داعش را مهیا خواهد کرد. بر مبنای داده‌های منتشره از سوی سازمان‌های امنیتی، هزاران جنگجوی چچنی، اویغور، داغستانی، تاجیک، ازبک و... در قالب گردان‌های وابسته به تحریر شام به ایفای نقش می‌پردازند و جدایی آنان از دولت دمشق و پیوستن احتمالی به داعش، موازنه قوا را در شامات کاملا دگرگون خواهد کرد.
صحنه سیاسی حاکم بر سوریه در طول یک سال اخیر و پس از سقوط حکومت بشار اسد، آبستن بحران‌های متعددی بوده است. در این میان مداخله شماری از قدرت‌های منطقه‌ای در موازنه قوا در شامات، بیش از پیش عرصه را برای رشد و نمو تکفیری‌های داعش در سوریه مهیا کرده است.
در این نوشتار به مهم‌ترین متغیرهای موثر و زمینه‌ساز در تقویت داعش در سوریه می‌پردازیم.
* تشدید گمانه‌زنی‌ها پیرامون نزاع میان تحریر شام با یگان‌های مدافع خلق
از شبه‌نظامیان کرد سوری موسوم به یگان‌های مدافع (شاخه سوری پ‌ک‌ک) مستقر در شرق رود فرات که هم‌اکنون یک‌سوم خاک سوریه را در اشغال خود دارند، به عنوان بزرگترین رقیب داخلی تحریر شام نام برده می‌شود. بر خلاف توافق دهم مارس ۲۰۲۵ میان «مظلوم کوبانی» رهبر این شبه‌نظامیان با «احمد الشرع» حاکم دمشق جهت ادغام یگان‌های مدافع خلق در ارتش سوریه، تحویل گذرگاه‌های مرزی به نیروهای تحریر شام و تشکیل حکومتی واحد در سوریه، نیروهای کرد در طول ماه‌های اخیر از انجام تعهدات خویش سر باز زده‌اند؛ امری که بر دامنه گمانه‌زنی‌ها درباره وقوع نزاعی جدید در شمال سوریه افزوده است. رویارویی‌های اخیر در منبج و محلات شیخ مقصود و اشرفیه حلب میان طرفین بستر مساعدی را برای دور جدیدی از تنش‌های خونین در سوریه فراهم کرده است. شبه‌نظامیان کرد از زمان تاسیس نیروهای سوریه دموکراتیک در سال ۲۰۱۵، نقش بسزایی در مقابله با داعش در جنگ داخلی سوریه ایفا کرده و با غلبه بر تکفیری‌ها رقه، پایتخت خلافت خودخوانده بغدادی را به تصرف خویش درآورده‌اند. نیروهای کرد از آن مقطع با تاسیس حکومتی خودمختار به نام «رژووا»، در مسیر آمال خویش مبنی بر جدایی از سوریه شتافته و پس از سیطره تحریر شام بر دمشق، بر ضرورت تاسیس حکومتی فدرال در سوریه پای فشرده‌اند. مظلوم کوبانی و صالح مسلم، رهبران این گروه صراحتا از تمایل خویش برای ایجاد حکومتی خودمختار مشابه اقلیم کردستان عراق پرده‌برداری کرده‌اند. تشدید تنش‌ها میان ۲ بازیگر کلیدی سوریه، فرصت مناسبی را برای سلفی‌های داعش در این کشور فراهم خواهد کرد. بخش اعظم جنگجویان داعشی و خانواده‌هاي‌شان در طول یک دهه اخیر در اسارت شبه‌نظامیان کرد قرار داشته‌اند. استنکاف دولت‌های غرب و منطقه از پذیرش اتباع داعشی خود، وضعیت هزاران تکفیری مستقر در رژووا را به کلافی سردرگم مبدل کرده است. به گفته منابع کرد، تنها در اردوگاه الهول بیش از ۳۷ هزار خانواده داعشی به سر می‌برند.
رهبران کرد در خلال سالیان اخیر نسبت به تحرکات احتمالی داعش جهت آزادسازی عناصر زندانی هشدار داده‌اند. اکنون با تشدید تنش‌ها بیم آن می‌رود که شبه‌نظامیان یگان‌های مدافع خلق جهت اعمال فشار بر تحریر شام بویژه پس از کاهش امیدها نسبت به حمایت ایالات متحده از کردها، اقدام به آزادی عامدانه آنان کنند. جدا از مساله یادشده، وقوع نزاع فراگیر در ۲ سوی فرات، موجب سر برآوردن تروریست‌های داعشی از صحرا و ایفای نقش فعال آنان در معادلات حاکم بر سوریه خواهد شد. به گفته ناظران منطقه، جنگجویان داعش در طول ماه‌های اخیر در مناطق بیابانی همجوار با مرزهای سوریه و عراق یارگیری و تجدید قوا کرده و بر میزان تحرکات مسلحانه خویش به نحو چشمگیری افزوده‌اند.
* تقابل محور اخوانی با رژیم صهیونیستی
از حزب عدالت و توسعه ترکیه به رهبری اردوغان به عنوان شاخه ترکی اخوان‌المسلمین نام برده می‌شود. دکترین نوعثمانی‌گری اردوغان، موجب شده دولت آنکارا به بزرگترین حامی جریان اخوانی در منطقه مبدل شود. اغلب شبه‌نظامیان تحریر شام از منظر ایدئولوژیک یا پیشینه به نزدیکی فکری به جریان اخوان‌المسلمین شهره‌اند. قدرت‌گیری جریان‌های اخوانی در سوریه، لیبی، ترکیه، قطر و نوار غزه با نگرانی فزاینده‌ای از سوی محافل صهیونیستی دنبال می‌شود. به زعم استراتژیست‌های اسرائیلی، با سقوط حکومت اسد در سوریه، محور اخوانی به رهبری اردوغان در پی پر کردن خلأ ناشی از محور مقاومت در شامات است؛ از همین رو بلافاصله پس از سقوط اسد، ارتش صهیونیستی ضمن اشغال ارتفاعات جبل‌الشیخ سوریه و نقض معاهده ترک مخاصمه ۱۹۷۴، مکررا اقدام به بمباران مواضع تحریر شام کرده است. صحنه سیاسی سوریه در طول یک سال اخیر، شاهد رویارویی آنکارا و رژیم تل‌آویو بوده است. ارتش صهیونیستی با ورود مستقیم به منازعه تحریر شام با دروزها اقدام به تسلیح شبه‌نظامیان دروز مستقر در سویدا کرده و جهت ایجاد منطقه حائل و افزایش عمق استراتژیک این رژیم در مسیر تجزیه مناطق دروزنشین سوريه گام برداشته است.
در جبهه شمال نیز کردها از دیرباز بر مبنای دکترین پیرامونی بن‌گوریون، موسس رژیم صهیونیستی در زمره متحدان بلافصل صهیونیست‌ها قرار داشته‌اند. رهبران تل‌آویو بر آنند با راه‌اندازی کریدور داوود، زمینه اتصال مناطق دروزنشین سوريه به اکراد را مهیا کرده و در راستای فشار بر دولت‌های ترکیه، عراق و ایران، زمینه تجزیه مناطق کردنشین سوریه و تشکیل دولت رژووا را رقم بزنند. از زمان شکل‌گیری جمهوری ترکیه در ۱۹۲۳، حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) به رهبری عبدالله اوجالان در قامت بزرگترین خصم آنکارا ظاهر شده است. شبه‌نظامیان یگان‌های مدافع خلق (پ‌ی‌د) خود را شاخه سوری «پ‌ک‌ک» دانسته و به اندیشه‌های اوجالان وفادارند. از همین رو قدرت‌گیری کردها در شمال سوریه و همجواری آنان با مناطق کردنشین ترکیه، تهدیدی حیاتی برای اردوغان و تمامیت ارضی ترکیه به حساب خواهد آمد. قابل تصور است ارتش ترکیه در طول هفته‌های آتی همزمان با نیروهای تحریر شام و دیگر گروه‌های شبه‌نظامی نزدیک به ترکیه، حملاتی سنگینی را جهت شکست کردها در دستور کار قرار دهند. بروز بحران در شمال سوریه و محذوریت‌های ارتش صهیونیستی جهت مشارکت تمام‌قد در این درگیری به دلیل فاصله جغرافیایی و امتناع از رویارویی مستقیم با ترکیه به عنوان عضوی از ناتو، احتمالا صهیونیست‌ها را به سوی تشویق دیگر اقلیت‌های سوری جهت سرنگون کردن حکومت تحریر شام یا جدایی از حکومت سوریه واحد سوق خواهد داد. در چنین بستری قابل تصور است ارتش صهیونیستی جهت تضعیف تحریر شام به حمایت غیرمستقیم از تکفیری‌های داعش رو آورد. آنچنان که پیش‌تر به آن پرداختیم، رشد و نمو جریان‌های تکفیری عمدتا محصول بی‌ثباتی در یک منطقه و حمایت دولت‌های خارجی است.
شایان ذکر است رقابت تل‌آویو با آنکارا در مقطع کنونی محدود به سوریه نمانده و مقامات صهیونیست کرارا اعلام کرده‌اند مانع ایفای نقش سیاسی یا مشارکت نظامی ترکیه در قالب نیروهای امنیتی چندملیتی در نوار غزه پس از انعقاد آتش‌بس در این باریکه خواهند شد.
* بافت متکثر سوریه و حکومت خودکامه تحریر شام
از جامعه سوریه به دلیل حضور اقلیت‌های قومی - مذهبی آشوری، مارونی، ارمنی، دروز، علوی، شیعی، ترکمن و کرد به عنوان یکی از متنوع‌ترین جوامع منطقه نام برده می‌شود. قرائت متصلب و فرقه‌گرایانه تحریر شام از حکمرانی توأمان با سیاست‌های سختگیرانه اتخادشده از سوی این گروهک و بروز جنایت‌های شنیعی چون کشتار علویان در بانیاس، طرطوس و لاذقیه موجب شده تمایلات گریز از مرکز و میل به خروج از سیطره تحریر شام در میان اغلب اقلیت‌های قومی - مذهبی سوریه تشدید شود.
در سطح داخلی نیز از زمان تسلط بر دمشق، کانون‌های بحران در درون ائتلاف‌های همپیمان تحریر شام شدت گرفته است. گروه‌هایی چون جیش‌الاسلام و احرار شام نسبت به زیاده‌خواهی‌های اطرافیان جولانی معترض بوده و ارتش ملی سوریه (SNA) با یکصد هزار شبه‌نظامی مستقر در شمال غرب سوریه، کاملا مستقل از حکومت دمشق بوده و تحت امر مستقیم ترکیه به مقابله با میلیشیای کرد مشغول است. شبه‌نظامیان عشایر نیز نسبت به سیاست‌های دولت دمشق در قبال دروز با نگرانی می‌نگرند. مهم‌ترین وجه ماجرا به تشدید شکاف‌ها میان شرع و شماری از تکنوکرات‌های اطراف وی با گروه‌های تندرو و شبه‌نظامیان خارجی عضو ائتلاف بازمی‌گردد. شرع به واشنگتن و بروکسل وعده داده در اسرع وقت اقدام به انحلال شبه‌نظامیان خارجی کرده و از اجرای قرائتی تند از مذهب در سطح جامعه پرهیز کند. اهمیت موضوع یادشده از ۲ جنبه به توان بازیگری داعش در سوریه کمک شایانی خواهد کرد. تشدید درگیری‌های داخلی میان متحدان تحریر شام یا بروز نزاع با اقلیت‌های سوری، از یک سو بیش از پیش توان نظامی تحریر شام را تحلیل برده و فضا را برای جولان تکفیری‌های داعش باز خواهد کرد و از سوی دیگر به موازات ناخرسندی جهادیون افراطی و شبه‌نظامیان خارجی از رهبری شرع، زمینه خروج آنان از دولت و پیوستن به صفوف داعش را مهیا خواهد کرد. بر مبنای داده‌های منتشره از سوی سازمان‌های امنیتی، هزاران جنگجوی چچنی، اویغور، داغستانی، تاجیک، ازبک و... در قالب گردان‌های وابسته به تحریر شام به ایفای نقش می‌پردازند و جدایی آنان از دولت دمشق و پیوستن احتمالی به داعش، موازنه قوا را در شامات کاملا دگرگون خواهد کرد.