اژدها خشمگین می‌شود؟
گروه بین‌الملل: پس از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری 2024 آمریکا و نشستن مجدد مرد دیوانه و جنجالی معروف بر صندلی ریاست کاخ سفید، بسیاری از تحلیلگران از احتمال افزایش تنش‌ها با چین می‌گفتند. در این میان تحلیل‌های بسیاری جنگ تجاری را پیش‌بینی کرده بودند اما کمتر تحلیلی روند جنگ تجاری موجود با این شدت را حدس می‌زد. تعرفه‌های 84 درصدی چینی‌ها در پاسخ به تعرفه‌های بیش از صددرصدی آمریکایی‌ها جهان را در روزگاری دچار شوک و سردرگمی کرده است که جنگ اوکراین همچنان ادامه دارد و از سوی دیگر در غزه نیز جنایات رژیم صهیونیستی پایانی ندارد. از طرفی اقدامات تهاجمی آمریکای ترامپ در سال 2025 تنها محدود به چین نیست و ایران نیز در این میان تحت سیاست‌های تهاجمی خصمانه آمریکایی‌ها قرار گرفته است؛ مساله‌ای که منجر به دودستگی بیشتر کشورها در جهان امروز و بالا گرفتن احتمال ایجاد اتحادهای تهاجمی‌تری خواهد شد. اتحادهایی که حاصل سیاست‌های تهاجمی آمریکا علیه تجارت جهانی است.
* تغییرات گسترده در سیاست خارجی چین
در روزهای گذشته ادبیات سیاستمداران چینی در بالاترین رده‌ها در قبال سیاست‌های تهاجمی آمریکا و شخص ترامپ بسیار متفاوت از قبل شده است. تا پیش از این چینی‌ها با ادبیاتی محتاطانه و شمرده درباره سیاست‌های خصمانه آمریکا و غرب صحبت می‌کردند و تلاش داشتند از بحران‌های مختلف جهانی مانند جنگ اوکراین نهایت استفاده را برده و خود را درگیر جنگ و منازعات نکنند. این سیاست تا زمان روی کار آمدن ترامپ نیز ادامه داشت و خرید نفت و گاز روسیه و صادرات مجدد آن به کشورهای اروپایی با قیمتی بیشتر تجارتی پرسود را برای چینی‌ها رقم زد و آنها نهایت استفاده را از افزایش سطح منازعات در اروپای شرقی بردند. البته این جنگ آسیب‌هایی نیز برای آنها به همراه داشت و بخشی از پروژه BRI یا کریدور معروف «کمربند و جاده» را دچار مشکلات جدی در بخش اروپایی و مسیرها را به صورت موقت مسدود کرد اما تمام این مشکلات منجر به خروج چینی‌ها از سایه تحولات و درگیری‌های ژئوپلیتیک جهان و درگیری مستقیم آنها در جنگ اوکراین یا تحولات غرب آسیا نشد. این روند محافظه‌کارانه پکن حتی زمانی که جو بایدن پس از ترامپ اقدامات ضد چینی مانند تعرفه‌ها را بر خلاف تصور و باور عمومی حفظ کرده و حتی افزایش داد نیز متوقف نشد. در یک نمونه در زمان بایدن، واردات خودروهای برقی چینی به بازار آمریکا مشمول تعرفه‌های سنگینی شد و این اقدام در حمایت از شرکت‌های خودروساز برقی آمریکایی مانند تسلا انجام شد اما باز هم چینی‌ها را مجبور به اتخاذ رویکردی تهاجمی و تقابلی با آمریکایی‌ها نکرد ولی در دور جدید افزایش تنش‌ها ماجرا متفاوت شده است. دولت چین با تمام قوا و در بالاترین سطح در جنگ تجاری با آمریکا درگیر شده است و به نظر می‌رسد در صورت افزایش تنش‌های سیاسی بین مقامات 2 کشور این روند افزایش چشمگیری داشته و درگیری‌ها به عرصه‌هایی فراتر از جنگ تجاری کشیده شود.
* خروج از بی‌طرفی در جنگ اوکراین
یکی از عرصه‌های درگیری مهمی که ممکن است چین در صورت عدم عقب‌نشینی آمریکا به آن ورود جدی داشته باشد، جنگ اوکراین است؛ مساله‌ای که طرف اوکراینی نیز با اقدام تحریک‌آمیز اخیر خود تلاش کرد آن را محقق کند. حمایت غیرمستقیم اقتصادی چین از روسیه همان گونه که قبل‌تر به آن اشاره شد بر کسی پوشیده نیست اما این حمایت همچنان به بعد نظامی و امنیتی وارد نشده است؛ مساله‌ای که کی‌یف با انتشار تصاویری از بازداشت سربازانی در محورهای درگیری با روسیه که توسط منابع اوکراینی از آنها به عنوان سربازان چینی یاد شده بود، آن را زیر سوال برده است. مقامات کی‌یف پس از این خبر سفیر جمهوری خلق چین در این کشور را احضار کرده و در ادامه این روند متشنج دیپلماتیک، وزیر خارجه اوکراین در اظهار نظری گفت: «شهروندان چینی که در ارتش متجاوز روسیه در اوکراین می‌جنگند، موضع اعلام‌شده چین به نفع صلح را زیر سؤال می‌برند و اعتبار پکن را به عنوان عضو دائمی مسؤول شورای امنیت سازمان ملل تضعیف می‌کنند». به نظر می‌رسد اظهارات وزیر خارجه اوکراین همراستا با اقدامات آمریکا علیه چین و تلاش برای خارج کردن اجباری پکن از موضع بی‌طرفی در جنگ اوکراین است؛ مساله‌ای که اگر در هماهنگی با نهادهای امنیتی آمریکا باشد، نشان‌دهنده وجود سیاستی تهاجمی و منسجم علیه چین است و پکن نمی‌تواند در برابر آن بی‌طرفی و انفعال را پیش بگیرد. دولت چین تا پیش از این بارها بر بی‌طرفی خود اصرار ورزیده و تلاش کرده نقش میانجی را در درگیری‌های اوکراین بر عهده داشته باشد؛ مساله‌ای که تاکنون در آن موفق نبوده و از این به بعد نیز به نظر می‌رسد مجبور به اتخاذ سیاست‌هایی تهاجمی‌تر علیه غرب در قبال جنگ اوکراین است؛ مساله‌ای که به نفع مسکو بوده و منجر به افزایش گشایش‌های تجاری و اقتصادی برای کرملین خواهد شد، بویژه پس از جنگ تعرفه‌ای که اقتصاد چین را هدف قرار گرفته و چینی‌ها را برای یافتن بازارهای جایگزین مصمم کرده است.
* تهاجمی‌تر از قبل
یکی دیگر از احتمالات موجود، افزایش روحیه و ادبیات تهاجمی چینی‌ها در مواجهه با آمریکاست. به نظر می‌رسد آمریکایی‌ها فارق از جناح سیاسی خود، نمی‌خواهند رقابت اقتصادی و تجاری با اصلی‌ترین رقیب خود در جهان را به شیوه‌ای جوانمردانه و طبق اصول و ارزش‌های بازار آزاد که خود مبلغ آن بوده‌اند جلو ببرند. اعمال تعرفه‌ها که از زمان دولت نخست ترامپ روی کالاهای چین اعمال شد و در دوره بایدن نیز ادامه و حتی شدت یافت و در دوره دوم ترامپ شدت بیشتری پیدا کرده است، نشان‌دهنده قصد جدی واشنگتن برای زمینگیر کردن پکن و حفظ هژمونی آمریکا در عرصه اقتصاد، تجارت و حتی قدرت نظامی و رسانه‌ای در جهان دارد؛ هدفی که جز با بر هم زدن قواعد و قوانین تجارت جهانی محقق نمی‌شود و آمریکایی‌ها نیز در این مسیر کوتاهی نکرده‌اند. تعرفه‌هایی سرسام‌آور روی کالاهای چینی و شروع جنگ تجاری هدفی جز کاهش قدرت اقتصادی چین ندارد و پکن نیز بخوبی به این مساله آگاه است. به همین دلیل نیز چینی‌ها نمی‌توانند بیش از این در برابر اقدامات تهاجمی واشنگتن و ترامپ سکوت در پیش بگیرند و با تمام قوا وارد جنگ تجاری با آمریکا شده‌اند؛ جنگی که ممکن است به سایر حوزه‌ها سرایت کند و زمین‌ها مختلفی نیز برای درگیری وجود دارد. از منازعه تایوان در دریای چین جنوبی گرفته تا قراردادهایی همچون AUKUS که در دوره بایدن بنیان گذاشته شد و هدف تجهیز استرالیا به زیردریایی‌های پیشرفته با پیشران اتمی را دنبال می‌کند، همگی گسل‌هایی است که در روابط آمریکا و چین به صورت فعال وجود دارد و ممکن است تبدیل به بحران‌هایی جدی شوند. از سوی دیگر اتخاذ سیاستی تهاجمی از سوی چین برای یارکشی و ایجاد اتحادهایی برای خنثی‌سازی اقدامات آمریکا به رهبری غرب، ممکن است به ورود فعال‌تر و جدی‌تر آنها به درگیری‌های سیاسی، نظامی و ژئوپلیتیک موجود در غرب آسیا و حتی آفریقا منجر شود؛ درگیری‌هایی همچون جنگ غزه یا حمایت از ایران و همکاری بیشتر با تهران در مقابل تهران برای خنثی‌سازی اقدامات ترامپ که دور از ذهن به نظر نمی‌رسد. ایجاد اتحاد بین بزرگترین قربانی جنگ تجاری ترامپ با بزرگترین قربانی تحریم‌های آمریکا، هدفی است که ممکن است در دستور کار پکن قرار گرفته و به عنوان پاسخی به سیاست‌های تهاجمی و خصمانه ترامپ اجرایی شود. در تهاجمی‌ترین و غیرقابل پیش‌بینی‌ترین سناریوها نیز ممکن است شاهد اقدامی نظامی و غیرمنتظره از سوی پکن در دریای چین جنوبی باشیم؛ اقدامی که با توجه به مانورهای نظامی چند ماه گذشته چین در این منطقه و رونمایی از جنگنده‌های جدید نسل ششمی و همچنین افزایش کمیت و کیفیت ناوگان دریایی پکن چندان بعید نیست.
***
چین: جنگ تعرفه‌ای برنده ندارد
رئیس‌جمهور چین دیروز گفت هیچ برنده‌ای در جنگ تعرفه‌ای وجود ندارد. «شی‌چین پینگ» طی دیدار با «پدرو سانچز» نخست‌وزیر اسپانیا در پکن، با کنایه به رئیس‌جمهور آمریکا گفت حرکت بر خلاف مسیر جهانی، به معنای منزوی کردن خود است. وی در این باره توضیح داد: «طی ۷۰ سال گذشته چین همیشه در توسعه خود به قدرت، مبارزه مداوم و تلاش سخت خود متکی بوده است». رئیس‌جمهور چین اظهار داشت: «چین هرگز به ترحم کشوری تکیه نکرده و مطمئنا از فشارهای نامعقول هم هراسی نداشته است». شی در ادامه تصریح کرد: «چین و اتحادیه اروپایی باید تعهدات بین‌المللی خود را انجام دهند، روند جهانی شدن اقتصاد را مشترکا حفظ کرده و از محیط تجاری بین‌المللی محافظت کنند». طبق این گزارش، وی همچنین افزود لازم است چین و اتحادیه اروپایی به طور مشترک با قلدری یکجانبه آمریکا مخالفت کنند تا هم از حقوق و منافع مشروع خود و هم از عدالت جهانی و نظم بین‌المللی حفاظت کنند. وزارت امور خارجه چین نیز دیروز درباره تداوم جنگ تعرفه‌ای «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا علیه این کشور هشدار داد. سخنگوی این وزارتخانه در بیانیه‌ای گفت: «هیچ برنده‌ای در جنگ تعرفه‌ای یا جنگ تجاری وجود ندارد. چینی‌ها خواستار تقابل نیستند اما از آن هم نمی‌ترسند». به گزارش شبکه الجزیره، سخنگوی وزارت خارجه چین افزود: «هر گفت‌وگویی با واشنگتن باید بر اساس برابری و احترام متقابل باشد». وزارت خارجه چین هشدار داد: «اگر واشنگتن بر جنگ تعرفه‌ای پافشاری کند، ما تا انتها خواهیم جنگید. در برابر استبداد و قلدری آمریکا هیچ راه سازش و امتیازدهی وجود ندارد».