گروه فرهنگ و هنر: در شرایطی که سریال‌سازی برای تلویزیون و در تلویزیون به چالشی عجیب و غریب تبدیل شده است، برخی سریال‌ها توانسته‌اند سرمایه اجتماعی تلویزیون را حفظ کنند؛ حفظ سرمایه اجتماعی، آن هم در شرایطی که رسانه‌های متعدد علاوه بر تلاش برای کسب اعتبار خود، برای زدودن اعتبار از رسانه ملی نیز فعالیت‌های گسترده‌ای انجام می‌دهند، سرمایه ارزشمندی است که باید قدر آن دانسته شود. بی‌تردید بعد از اهمیت در مساله مرجعیت خبری، آنچه تلویزیون را برای مخاطبان دارای جایگاهی ویژه می‌کند، به نحوی که روی تلویزیون توقف و تمرکز کنند، مساله سرگرمی است. یکی از ارکان سرگرمی در تلویزیون سریال‌سازی و امور نمایشی است. تا پیش از گسترش شبکه نمایش خانگی و افزایش تولیدات نمایشی در این فضا، تنها تلویزیون بود که می‌توانست با تکیه بر مخاطبی که از پیش آن را انتخاب کرده است، در این حوزه فعالیت جدی داشته باشد. در سال‌های اخیر اما نه تنها شبکه نمایش خانگی توانسته در سریال‌سازی تولیدات با کیفیت و قابل توجهی خلق کند، بلکه حالا از منظر رقابتی در کنار صداوسیما قرار گرفته است. از این رو از کلمه «چالش» برای سریال‌سازی استفاده می‌کنیم. 

در چنین فضای چالش برانگیزی، قصه‌های ارزشمند، عوامل حرفه‌ای، بازیگران مناسب و قدرتمند و بستر مناسب پخش، دارایی‌هایی هستند که نباید نسبت به آنها با بی‌توجهی برخورد کرد. در سال‌های قبل سریال‌های «پایتخت»، «نون خ» و «گاندو» توانسته بودند این سرمایه اجتماعی بالقوه را برای صداوسیما تبدیل به سرمایه اجتماعی بالفعل کنند، اگر چه در سال‌های قبل هم مساله شبکه نمایش خانگی پررنگ بود و ظهور و بروز این شبکه با برخی آثاری که تولید شده بود، مشخص بود. به عبارت دیگر تولید حرفه‌ای جای هیچ رقابتی را برای دیگرانی که در فضای رقابتی با تلویزیون عمل می‌کنند باقی نمی‌گذارد. از این رو است که به مجموعه عوامل فنی و محتوایی تولید یک سریال باید به چشم دارایی نگریست. صداوسیما اگر چه با افت قابل توجهی نسبت به تعداد مخاطب در سال‌های گذشته، نوروز را پشت سر گذاشت و وارد ماه مبارک رمضان شد اما باز هم تولیداتی داشت که می‌شد به آنها به چشم یک دارایی برای تلویزیون نگریست. از آن جمله فصل سوم زیرخاکی که مخاطبان قابل توجهی داشت و سریال نجلا که با گذر از ایام نوروز و پخش در ماه مبارک رمضان، توانسته مخاطبان زیادی جلب کند. ظرفیت چندین ساله سریال پس از افطار شبکه 3 نیز البته ظرفیت خوبی برای تماشا شدن دارد. فصل دوم سریال نجلا به دلایل عمده نسبت به سری‌سازی‌های دیگری که در تلویزیون شاهد آن بودیم، موفق‌تر است و باید به مولفه‌هایی که توانسته آن را پرمخاطب کند، توجه شود تا در تولیدات نمایشی دیگر به عنوان دستیاری برای انتخاب معیار مورد استفاده قرار گیرد. توجه به نقدها به فصل دوم هم می‌تواند برای طرح داستان‌های عاشقانه مشابه کمک‌کننده باشد. پیرنگ و توجه به کهن‌الگوها، در طرح قصه‌هایی مشابه نجلا، جدی‌ترین سرمایه این سریال‌هاست که اگر از آنها غفلت شود، موجب افت کیفیت سریال می‌شود. فصل اول نجلا توانسته بود بخوبی از ظرفیت‌های کهن الگویی استفاده کند و داستان عاشقانه‌ای را که مخاطب امکان همزاد‌پنداری با آن را دارد، طرح کند؛ داستانی که به ویژگی‌های فطری انسانی از محبت تا نفرت توجه ویژه داشت. در فصل دوم به دلیل تعدد ژانری که خواسته یا ناخواسته بر قصه تحمیل شده است، سرراست بودن قصه کمی مخدوش شده است. از سوی دیگر به دلیل اینکه فصل اول سریال نجلا، هم در نام و هم در کنشگری شخصیت اصلی بشدت متاثر از بازی سارا رسول‌زاده بود، حضور او در فصل دوم اهمیت پیدا می‌کرد؛ به نحوی که عدم حضور او محسوس است چرا که ما با یک تیپ مواجه نبودیم که با تغییر بازیگر امکان حفظ آن وجود داشته باشد، بلکه با یک «شخصیت» مواجه بودیم که بر فراز و فرودها و نقاط عطف داستان می‌افزود؛ نقدی که از سوی محمدتقی فهیم، منتقد سینما و تلویزیون نیز مورد توجه قرار گرفته است. او در گفت‌وگویی با ایسنا درباره مولفه بازیگر می‌گوید: «بازی و گریم تا لهجه سارا رسول‌زاده، بویژه اکت‌های شرمگینانه و با حیای او در نگاه به خواستگاران (دوربین)، چهره زمخت اما جذاب با ابروها و کلا سر و ریخت غیرآشنایش، از جمله فاکتورهای مهم در ایجاد اتمسفر نمایش بود. در واقع موتور محرکه درام هم بود به طوری که عبد (حسام منظور) و رقیبش (هدایت هاشمی) مجبور بودند در عین اینکه خود را بالا بکشند، حد و حدود خود را در برخورد با نجلا نیز حفظ کنند. این ویژگی‌ها صحنه‌هایی غیرآشنا و بکر را به وجود می‌آورد اما در نجلای جدید از آن دختر سرکش و محکم خبری نیست و جایش را دختری با سر و ریخت آشنا در بقیه سریال‌ها گرفته است».

با همه اینها اما نجلا 2 یک سر و گردن از دیگر سری‌سازی‌ها در تلویزیون و نیز از عمده سریال‌های کم‌کیفیتی که در سال‌های اخیر تولید شده و ماندگار نشده‌اند، کیفیت قابل قبول‌تری دارد. ورود قصه نجلا به ماجراهای پرکشش و جذاب روزهای آغازین جنگ، نقطه عطفی برای داستان نجلا 2 است. داستان پرکشش، کارگردانی حرفه‌ای و بازی‌های قابل قبول که وجه تمایز نجلا با عمده سریال‌های تلویزیونی بودند، موجب شد این داستان در فصل دوم نیز ادامه پیدا کند.

روز گذشته با وجود تداوم درگیری‌ها در مسجدالاقصی تحول جدیدی در روند این درگیری‌ها رخ داد که به نظر می‌رسد این تنش‌ها را در صورت عدم توقف فوری، به انفجاری بزرگ تبدیل خواهد کرد. از بامداد دیروز صدها فلسطینی نمازگزار برای مقابله با تعرض صهیونیست‌ها به مسجدالاقصی و هتک حرمت آن به ‌بهانه عید «پسح» به این مکان مقدس عزیمت کردند. شبکه قدس فلسطین گزارش داد نمازگزاران فلسطینی که شمار آنها صدها نفر می‌شود، بر اساس فراخوانی که از روز پیش داده شده بود، برای ممانعت از هتک حرمت مسجدالاقصی توسط صهیونیست‌‌های شهرک‌نشین در این مکان حاضر شده‌اند. شامگاه شنبه تصاویری منتشر شد که شمار زیادی از شهرک‌نشینان در مقابل باب المغاربه تجمع کرده‌ بودند تا با باز شدن دروازه آن، به صحن‌های مسجدالاقصی یورش برند. دیروز (یکشنبه) صحن‌های مسجدالاقصی شاهد یورش صدها نظامی صهیونیست و حضور غیرقانونی صدها شهرک‌نشین در محوطه مسجد و تلاش آنها برای بیرون راندن نمازگزاران فلسطینی بود. خبرگزاری شهاب فلسطین، با انتشار تصاویری از استقرار صدها نیروی پلیس رژیم صهیونیستی در صحن‌های مسجد‌الاقصی به منظور زمینه‌سازی و تامین امنیت برای ورود شهرک‌نشینان صهیونیست خبر داد. نظامیان صهیونیست به مرابطین (نگهبانان و محافظان) مسجدالاقصی نیز حمله کردند و به گفته منابع محلی، آنها را مجبور کردند به مصلاهای مسجدالاقصی بروند و با توسل به زور آنها را مجبور به بستن درهای نماز‌خانه‌ها کردند. اشغالگران با هر کس که با استفاده از تلفن همراه تلاش داشت جنایات آنها را مستند و از آنها فیلمبرداری کند، برخورد کردند. 

 

* فریاد کمک از قدس و حمله جوانان فلسطینی به صهیونیست‌ها

  مرابطین در مسجدالاقصی از طریق بلندگو‌هایی که در دست داشتند، فریادهای کمک از همه مردم فلسطین در سراسر این کشور برای دفاع از قدس سر دادند. یکی از نگهبانان مسجدالاقصی در ادامه فریادهای استغاثه خود، خطاب به شاخه نظامی حماس گفت: ‌ای کتائب قسام، هان ‌ای محمد الضیف! ماه رمضان گذشته از شما کمک خواستیم و اکنون باز هم از شما کمک می‌خواهیم. شیخ عکرم صبری، خطیب مسجدالاقصی نیز از همه مردم فلسطین خواست ساکنان بیت‌المقدس را تنها نگذارند. سرانجام اشغالگران با مقاومت جوانان فلسطینی ناچار به عقب‌نشینی شدند. جوانان غیرمسلح فلسطینی با سر دادن شعار «با جان، با خون فدای تو می‌شویم ‌ای مسجدالاقصی» (بالروح بالدم نفدیک یا أقصى)، با نظامیان تا دندان مسلح صهیونیست در مسجدالاقصی مقابله می‌کنند. نظامیان صهیونیست نیز که تا لحظاتی مانع ورود نمازگزاران فلسطینی به صحن‌های مسجدالاقصی می‌شدند، اعلام کردند که فلسطینی‌ها با تحویل کارت‌های هویت‌شان در دروازه‌ها می‌توانند وارد شوند. برخی منابع محلی گزارش دادند که جوانان فلسطینی با پرتاب سنگ، اتوبوس‌های حامل شهرک‌نشینان را در نزدیک باب‌ الاسباط در قدس اشغالی هدف قرار دادند. از سوی دیگر، رسانه‌های عبری گزارش دادند که در پی پرتاب این سنگ‌ها 5 شهرک‌نشین مصدوم شدند. از سوی دیگر پایگاه خبری شبکه الجزیره به نقل از سازمان هلال‌احمر قدس نوشت در جریان درگیری‌ها در منطقه باب‌الاسباط، کادرهای درمانی ۱۰ مجروح را تحت مداوا و درمان قرار داده‌اند. 

 به گزارش خبرگزاری شهاب فلسطین، بیت‌المقدس و صحن‌های مسجد‌الاقصی از جمعه گذشته شاهد شدیدترین درگیری‌ها در یک سال گذشته میان نظامیان صهیونیست و نمازگزاران فلسطینی است. این در حالی است که مقاومت فلسطین طی چند روز اخیر درباره هرگونه تشدید تنش در بیت‌المقدس به اشغالگران هشدار داده است. «هارون ناصر‌الدین» عضو دفتر سیاسی حماس و یکی از مقامات دفتر امور بیت‌المقدس درباره تجاوز به مسجد‌الاقصی یا اجازه دادن به شهرک‌نشینان برای قربانی کردن در داخل صحن‌های آن، به رژیم صهیونیستی گفت: «حماس به میانجی‌ها اطلاع داده است که هر گونه قربانی در مسجد‌الاقصی، به منزله اعلان جنگ است و [عملیات] شمشیر قدس2، بسیار شدیدتر از [شمشیر قدس] قبلی است». وی تأکید کرد که جنبش مقاومت اسلامی فلسطین (حماس) نسبت به فریبکاری رژیم صهیونیستی هوشیار است و اجازه نخواهد داد مسجد‌الاقصی آسیب ببیند یا در آن قربانی کنند. نکته قابل توجه اینکه تا عصر یکشنبه (زمان تنظیم این گزارش) خبری مربوط به برپایی مراسم عید «پسح» و قربانی کردن در مسجدالاقصی منتشر نشد که این مساله نشان از وحشت صهیونیست‌ها نسبت به واکنش مقاومت گروه‌های فلسطینی است. 

 

* مقاومت فلسطینی: آتش‌بسی در کار نیست

اخباری به نقل از منابع مصری منتشر شده است که مسؤولان دستگاه اطلاعات مصر در تلاش برای میانجی‌گری جهت ممانعت از تشدید اوضاع در اراضی اشغالی فلسطین، با رهبران حماس و مسؤولان رژیم صهیونیستی تماس برقرار کرده‌اند. این منابع همچنین از ورود دوحه به خط میانجیگری و حصول توافق‌هایی میان حماس و رژیم صهیونیستی خبر دادند اما گروه‌های مقاومت فلسطینی دستیابی به هرگونه توافق آتش‌بس با رژیم صهیونیستی را تکذیب و اعلام کردند که بر اساس مقتضیات میدان با اشغالگران برخورد می‌کنند و تنها ضامن بازدارندگی تجاوز اشغالگران، مقاومت و تداوم پیوند در صحن‌های مسجدالاقصی است. «داوود شهاب» از رهبران جنبش جهاد اسلامی در گفت‌وگو با وبگاه «العهد»، تصریح کرد: «ما از آتش‌بس صحبت نمی‌کنیم، بلکه درباره رسیدگی به مقتضیات میدان صحبت می‌کنیم، یعنی اگر به مردم فلسطین حمله شود، موضعی خواهیم داشت که در آن زمان بیان خواهد شد». 

«عبداللطیف القانوع» سخنگوی جنبش حماس نیز در گفت‌وگو با العهد تصریح کرد: «در میادین بیت‌المقدس و مسجدالاقصی هیچ آتش‌بس و آرامشی در کار نیست و این حق مردم فلسطین است که در مسجد‌الاقصی نماز بخوانند و اعتکاف کنند و این حقی است که نمی‌توان درباره آن چانه‌زنی کرد». 

 

* پیوند غزه و جنین در حمایت از قدس

جنبش حماس با انتشار بیانیه‌ای شدیداللحن اعلام کرد: «مسجدالاقصی خط قرمز است و رژیم اشغالگر مسؤولیت تجاوز به نمازگزاران و دادن اجازه به اشغالگران برای هتک حرمت به صحن‌های آن را بر عهده دارد. ما این رژیم را مسؤول حمله به نمازگزاران داخل مسجد‌الاقصی و پیامدهای اجازه دادن به شهرک‌نشینان برای یورش و هتک حرمت به صحن‌های آن می‌دانیم که تحریکی برای احساسات مردم فلسطین، عرب‌ها و همه مسلمانان است». 

همزمان با تجاوز صهیونیست‌ها به مسجدالاقصی، مساجد اردوگاه جنین در کرانه باختری خواستار بسیج عمومی برای دفاع از مسجدالاقصی شدند. ظهر دیروز همچنین مانور راکتی مقاومت در غزه با شلیک چند راکت کنترل شده برگزار شد. از سوی دیگر منابع خبری از به صدا درآمدن آژیرهای خطر در شهرک صهیونیستی «ناحل عوز» در اطراف غزه روز خبر دادند.

 کانال تلگرامی صابرین نیوز روز گذشته خبر داد  صدای ۲ انفجار در این شهرک‌ها شنیده شده است. صابرین‌نیوز همچنین گزارش داد ۲ موشک ۱۰۷ میلیمتری به این شهرک‌ها اصابت کرده است. شبکه خبری المیادین اما گزارش داد که صدای این انفجارها از اطراف این شهرک‌ها شنیده شده است. هنوز جزئیات بیشتری درباره ماهیت این انفجارها و تلفات احتمالی آن منتشر نشده است.

این از شانس بد پیام نیازمند بود که در بدترین موقع ممکن درست بعد از اهانت یک روزنامه‌نگار به مهدی طارمی، برابر او ظاهر شد. تاوان خشمگین کردن مهاجم ملی‌پوش ایران، یک آتش بازی تمام‌عیار بود. چه کسی باور می‌کرد پورتو 7 بر صفر از سد رقیب بگذرد و طارمی با هت‌تریک پرفکت (زدن ۳ گل با پای چپ و راست و ضربه سر) و یک پاس گل، اینچنین کوبنده ظاهر شود؟ این خوشبختی ما است که یکی از آماده‌ترین مهاجم‌های حال حاضر اروپا یک ایرانی است. 

بعد از هفته‌ها نیمکت‌نشینی، سیدپیام نیازمند در شرایطی شنبه‌شب با پیراهن و شورت سرخ‌رنگ وظیفه حراست از دروازه پورتیموننزه را بر عهده گرفت که با گذشت ۶۰ دقیقه از بازی دروازه او ۷ بار فرو ریخت. این اتفاق اما با درخشش فوق تصور مهدی طارمی باانگیزه رقم خورد؛ بازیکنی که پس از طعنه‌ها و متلک‌های هواداران اسپورتینگ با به ثمر رساندن 3 گل و ارسال یک پاس گل، نقش اول را در تیره‌روزی گلر ایرانی پورتیموننزه داشت. طارمی قبلا این کار را مقابل علیرضا بیرانوند در بازی با بوویشتا نیز انجام داده بود، او کاری کرد که ۲ بار دروازه گلر شماره یک تیم ‌ملی فرو ریخت و حالا این کار را شنبه‌شب در همان نیمه اول بازی مقابل تیم پائولو سرجیو (سرمربی سابق صنعت نفت آبادان) انجام داد. 

مهدی طارمی پس از ثبت گل دست خود را به علامت هیس روی صورتش گرفت که این پاسخی به مطالب، توئیت‌ها و کنایه‌هایی بود که خطاب به او از سوی هواداران تیم‌های رقیب منتشر شده بود. فوق ستاره ایرانی پورتو در هفته دهم فصل ۲۲-۲۰۲۱ لیگ برتر پرتغال مقابل بوویشتا که علیرضا بیرانوند را درون دروازه داشت، ۲ پاس گل داد و یک گل هم زد که VAR اجازه نداد ثبت شود اما پریشب به بهترین شکل درخشش خود را برابر گلرهای ایرانی تکمیل کرد و یک نمایش خیره‌کننده داشت. طارمی که علاوه بر درخشش مقابل نیازمند و بیرانوند، در مسابقه هفته بیستم فصل گذشته لیگ برتر پرتغال مقابل ماریتیمو هم موثر کار کرده و یک پاس گل برای باز شدن دروازه امیر عابدزاده داده بود، بهترین نمایش خود را شنبه‌شب برابر پورتیموننزه اجرا و برابر پیام هت‌تریک کرد. سرجیو کونسیسائو، سرمربی پورتو پس از اینکه تیمش در نیمه اول به برتری ۴ گله رسید، در شروع نیمه دوم ۲ تغییر برای کم شدن قدرت هجومی تیمش انجام داد اما حملات آنها باز هم ادامه پیدا کرد و دوباره به مهدی طارمی ختم شد تا این ملی‌پوش ایرانی برای سومین بار دروازه هموطن خود را باز کند. طارمی که با جا‌گیری عالی بارها موقعیت‌سازی و دروازه پورتیموننزه را تهدید کرده بود، دقیقه ۴۷ ارسال فابیو ویرا از جناح راست زمین را با ضربه سر دیدنی و در حالی که پیام نیازمند دفع ناقصی روی توپ داشت، تبدیل به گل کرد تا بازی ۵ بر صفر شود و یک نتیجه عجیب رقم بخورد. 

بازی توفانی یاران طارمی پس از این گل نیز ادامه پیدا کرد و دقیقه ۵۵ با یک گل دیگر برای آنها همراه بود. این بار نوبت به په‌په، مدافع جلوکشیده پورتو رسید تا ارسال ویتینیا از روی کرنر سمت چپ زمین را روی خروج اشتباه پیام نیازمند، با ضربه سر تبدیل به گل کند و شب تلخ دروازه‌بان ایرانی پورتیموننزه تلخ‌تر شود. 

طارمی که علاوه بر درخشش در مسابقه تا میانه زمین هم عقب آمده و توپ‌گیری و بازیسازی هم می‌کرد، با هت‌تریک مقابل پورتیموننزه آمار گل‌های ‌زده خود در این فصل را به عدد ۱۸ رساند تا در رده دوم جدول برترین گلزنان لیگ برتر پرتغال قرار بگیرد و فاصله ۶ گله با نونز، مهاجم گلزن بنفیکا پیدا کند. 

ستاره ایرانی پورتو که با دادن یک پاس گل مقابل پورتیموننزه با آمار ۱۲ پاس گل در رده سوم جدول برترین پاسورهای لیگ برتر پرتغال قرار گرفته بود، دقیقه ۶۰ به زیبایی پشت مدافعان حریف توپ‌گیری کرد که شوت پای چپ زمینی او به دور از دستان نیازمند به تیرک عمودی دروازه خورد و برگشت و در ریباند اوانیلسون توپ را در عرض زد تا هفتمین گل پورتو را به ثمر رساند. آتش‌بازی مهدی طارمی در دقیقه ۶۴ با تعویض این ستاره ایرانی به پایان رسید و کونسیسائو تصمیم گرفت 3 تعویض همزمان انجام دهد و مهاجم ایرانی خود را که هت‌تریک کرده و یک گل ساخته بود، تعویض کند و برای بازی‌های بعد به او استراحت بدهد. پس از خروج مهدی طارمی و پایان 5 تعویض پورتو که در همان لحظه انجام شد، بازی بر وفق مراد پیام نیازمند پیش رفت و دیگر خبری از حملات بی‌امان یاران طارمی روی دروازه پورتیموننزه نبود تا تیم پورتو با همان ۷ گل و نتیجه‌ای شگفت‌انگیز در ورزشگاه دراگائو به برتری دست پیدا کند. ستاره ایرانی پورتو که پنجشنبه‌شب هفته جاری در بازی برگشت نیمه‌نهایی جام حذفی پرتغال باید مقابل اسپورتینگ قرار بگیرد، با خوشحالی گلی که داشت به استقبال تیم سبزپوش شهر لیسبون رفت و کری‌خوانی کرد. بهترین برد فصل پورتو در مسابقه هفته سی‌ام لیگ برتر پرتغال مقابل پورتیموننزه، آنها را ۸۲ امتیازی و با ۹ امتیاز فاصله و البته یک بازی بیشتر نسبت به اسپورتینگ لیسبون، در صدر جدول حفظ کرد. یاران نیازمند هم با ۳۲ امتیاز در رده دوازدهم ماندند. 

***

رها عبداللهی: از روزهای اولی که نام قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت به عنوان طرحی برای نجات آینده جمعیتی ایران به میان آمد، مخالفان آن و کسانی که منافع‌شان به خطر می‌افتاد یک بازی رسانه‌ای کثیف را با گره زدن نام این طرح به ممنوعیت غربالگری آغاز کردند تا راحت بتوانند طراحان و موافقان را در افکار عمومی ضدعلم و ضدمردم جا بزنند و وانمود کنند این قانون می‌‌خواهد با جلوگیری از غربالگری و سقط جنین‌های ناقص، جمعیت را افزایش دهد. این شد که هر بار خبری از تصویب و ابلاغ و اجرای این قانون شنیدیم، بلافاصله سروصدای جماعت رسانه‌ای مخالف طرح که دانسته و نادانسته ابزار دست مافیای هزارمیلیاردی غربالگری شده‌اند، به اتهام‌زنی و توهین بلند شد. 

هفته گذشته نامه‌ای از یکی از مقامات وزارت بهداشت مبنی بر صدور دستور حذف مراقبت‌های غربالگری ناهنجاری جنین در سطح یک منتشر شد. البته متن مبهم نامه و انتشار فوری یک نامه‌‌ ردوبدل شده بین ۲ مدیر در این سطح آن هم در رسانه‌های خارجی عجیب بود، حال آنکه کسانی که از متن قانون جمعیت بی‌خبر بودند، نامه را به حذف کامل غربالگری تفسیر کرده و برخی از آنان گریبان چاک کردند و گنده‌گویی را تا آنجا ادامه دادند که حتی برخی از آنان مقامات ارشد کشور را به خاطر حمایت از افزایش جمعیت به تسلیم در برابر جریانات نوجاهلیت و علم‌هراس و در خطر قرار دادن سلامت نسل آینده ایران متهم کردند. 

با توضیحات مختصری می‌توان براحتی بی‌اساس بودن نگرانی دلسوزان بی‌خبر و مغرض بودن مدعیان دروغگو را نشان داد. 

1- بر اساس مواد 53 و 54 قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، غربالگری و ثبت آن در سامانه‌های وزارت بهداشت نه‌تنها ممنوع نشده، بلکه بر آن تاکید هم شده و طی آن درخواست غربالگری، فرآیند انجام آن، نتیجه تصویربرداری (سونوگرافی) و آزمایشات مربوط به غربالگری باید در این سامانه ثبت شود. بر اساس قانون، ارائه خدمات غربالگری باید از سامانه‌های سطح یک (مانند سامانه سیب) به سامانه خاص دیگری انتقال یابد تا در جهت ارتقای سلامت مادر و جنین، نحوه اقدامات، انجام فرآیندها و تفسیر نتایج آن زیر نظر متخصصان امر مورد رصد و پیگیری دقیق‌تر قرار گیرد. این همان هدف ساماندهی غربالگری است که از همان ابتدا گفته شد با قانون جمعیت پیگیری خواهد شد. ارجاع بی‌قاعده غربالگری جز تحمیل هزینه‌های سنگین به خانواده‌ها به علت بالا بودن احتمال مثبت کاذب در نتیجه غربالگری مرحله اول و گران و زمانبر بودن آزمایش‌های تکمیلی، منجر به تولید استرس بالای بی‌حاصلی می‌شود که بعضا به سقط جنین غیرقانونی در شرایط خطرناک ختم می‌شود. 

2- وانمود می‌شود چنین دستورالعملی به زیان مستضعفان و طبقات متوسط جامعه است تا با این دروغ، افکار عمومی را از قانون جمعیت بترسانند و با تصویر آینده تاریک برای مردم، ناامیدی و بی‌اعتمادی را افزایش دهند. قانون جمعیت حمایت‌های بیمه‌ای خاصی برای مادران باردار پیش‌بینی کرده که بعضا بی‌سابقه است. اما نکته‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد این است؛ تنها کسانی که از این ماجرا سود هزار میلیاردی می‌برند، مراکز غربالگری ژنتیک هستند که اتفاقا در بسیاری شهرهای کشور در انحصار عده‌ای محدود قرار گرفته و در شرایط کسب‌و‌کار بی‌رقیب، این افراد سود غیرقابل‌تصوری به جیب می‌زنند. البته که صاحبان چنین کسب‌و‌کار ناجوانمردانه‌ای ساکت نمی‌نشینند تا یک قانون، زیر میز کاسبی‌شان بزند و دست‌شان را از جیب مردم کوتاه کند. 

3- از فعالان رسانه توقع می‌رود قلم‌شان را به این سادگی در اختیار منافع مافیای غربالگری قرار ندهند و به ماهیت دستورالعمل‌ها بیشتر دقت کنند و فریب بازی‌سازی‌های آنان را نخورند و راجع به حقایق قانون، بدون واسطه تحقیق و بررسی به عمل آورند. دلیل تاکیدم روی تحقیق بدون واسطه رسانه‌ها را با یک مثال بیشتر توضیح می‌دهم. 

همان‌طور که مستحضرید قانون حمایت از خانواده آبان 1400 در مجلس تصویب و چندی بعد توسط حجت‌الاسلام رئیسی به دستگاه‌های دولتی ابلاغ شد. دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های مرتبط موظف شدند ظرف ۳ ماه دستورالعمل‌های قیدشده در قانون را به زیرمجموعه‌های خود ابلاغ کنند. اما تازه در هفته‌های اخیر وزارت بهداشت در حال ابلاغ دستورالعمل‌های مربوط به ممنوعیت توزیع رایگان اقلام پیشگیری از بارداری در مراکز بهداشتی و حذف اجبار ارجاع سطح یک غربالگری ناهنجاری جنین است. حال آنکه روزنامه شرق ۲ هفته پیش در گزارش مفصلی بررسی کرده که قانون جمعیت که کاهش سقط جنین را هدف‌گذاری کرده بود، اتفاقا در ۳ ماهه گذشته با منع توزیع اقلام پیشگیری و حذف غربالگری موجب افزایش سقط جنین شده است. سوال اینجاست که دستگاه آمارگیری روزنامه شرق چگونه عمل می‌کند که نتیجه گرفته قانون به اجرا درنیامده چنین فاجعه‌ای به بار آورده است؟ در واقع قبری که گزارش شرق روی آن سوگواری می‌کند خالی است! واضح است که شرق در این باره اطلاعات غلط و دروغ به مخاطبانش می‌دهد و همین رسانه دروغگو تبدیل به مرجع اطلاعات و قضاوت عده زیادی از فعالان رسانه و حتی شبکه‌های خارجی می‌شود. 

فعالان رسانه برای رعایت اصل صداقت و بازیچه نشدن در دست افراد سودجو، باید سراغ مسؤولان مربوطه و متخصصان غیرذی‌نفع بروند.   

گروه سیاسی: مذاکرات احیای برجام درست در جایی متوقف شده است که پیشرفت یا شکست 8 دور گفت‌و‌گو و مذاکره فشرده یک ‌ساله در وین منوط به تصمیم سیاسی واشنگتن است و همه چیز به اینکه بایدن و تیم سیاست خارجی و امنیت ملی‌اش چه تصمیمی در اتاق بیضی کاخ سفید اتخاذ خواهند کرد، گره خورده است. دولت بایدن اما برای اینکه گشودن این گره را از سر خود باز کند، تلاش می‌کند تهران را مسؤول وقفه در مذاکرات معرفی کند. 

به گزارش «وطن‌امروز» مذاکرات یک ‌ساله وین را باید اینگونه جمع‌بندی کرد که دولت بایدن با هدف دستیابی به یک برجام ساده و سهل‌الوصول برای واشنگتن که همزمان بتواند هم به قول آمریکایی‌ها برنامه هسته‌ای ایران را که با سرعت زیادی در حال پیشرفت بوده در جعبه قرار دهد، هم بتواند ساختار کلی تحریم‌ها را حفظ کرده و هم تضمینی برای اینکه احیای برجام را پایه‌ای برای رسیدگی به دیگر مسائل با ایران قرار دهد، به دست آورد، وارد مذاکرات شد. 

بایدن در این مرحله بارها در مواضع خود اعلام کرد کشورش از قضاوت‌های نادرست ترامپ درباره برجام رنج می‌برد اما در عمل از کارزار فشار حداکثری ترامپ به عنوان یک اهرم مذاکراتی در وین استفاده کرد تا تهران را وادار به عقب‌نشینی کند. واشنگتن که به واسطه برنامه غنی‌سازی 60 درصدی اورانیوم ایران زمان را به ضرر خود می‌بیند، تقریبا در هیچ یک از اهداف کوتاه‌مدت خود در وین موفقیتی کسب نکرد تا جایی که با بروز شکاف در هیات نمایندگی آمریکا در وین، اعضای شاخصی از تیم مذاکره‌کننده آمریکایی به رهبری رابرت مالی، نظیر ریچارد نفیو، در نیمه راه کناره‌گیری کردند. در این میان انتخابات در پیش کنگره ایالات متحده و از طرف دیگر ماجرای اوکراین موانع بسیار بزرگ دیگری را روبه‌روی بایدن برای آنچه که نیاز است درباره برجام انجام دهد، قرار داده است. دولت بایدن با وضعیت شکننده‌ای که دموکرات‌ها در آستانه انتخابات پیش رو دارند، به وضوح نمی‌خواهد هزینه عواقب احیای برجام را بپردازد. 

در حال حاضر مذاکرات به دلیل عدم پذیرش خطوط قرمز ایران توسط آمریکا در وضعیت نامشخصی قرار گرفته است. دولت بایدن تلاش می‌کند خواست تهران درباره خارج کردن سپاه پاسداران از لیست سازمان‌های تروریستی خارجی-FTO - را مساله‌ای غیرهسته‌ای و خارج از موضوع برجام بنامد و به همین خاطر ایران را مسؤول بن‌بست کنونی معرفی کند. اما همه داستان این نیست؛ واشنگتن با دیگر خواست‌های مشروع ایران که ارتباط مستقیم با انتفاع اقتصادی از توافق دارد، نظیر خروج افراد و نهادها از لیست تحریم‌ها نیز مخالفت کرده است. در همین ر ابطه حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان مدتی قبل گفته بود: موضوع خارج کردن اسامی اشخاص حقیقی و حقوقی از لیست قرمز و از مجموعه تحریم‌ها و اقدامات یکجانبه‌ای که آمریکایی‌ها علیه ایران اعمال کرده‌اند، یکی از موضوعات جدی مذاکرات اخیر ما در وین است. وقتی می‌گوییم اشخاص حقیقی و حقوقی، در حوزه اشخاص حقوقی برخی هولدینگ‌های بزرگ اقتصادی و مؤسسات بزرگ حکومتی ما قرار دارند. 

با این حال رسانه‌های آمریکایی طی مدت اخیر نوشته‌اند به ‌رغم ارسال ایده پیشنهادی تهران به واشنگتن از طریق انریکه مورا، هماهنگ‌کننده اروپایی مذاکرات برجام، مذاکرات همچنان در برزخ بلاتکلیفی است. «لارا روزن» خبرنگار آمریکایی که روند مذاکرات را به دقت زیر نظر دارد، با آنکه در حساب کاربری خود (خبرنامه دیپلماتیک) به نقل از منابعی گزارش داده بود انتظار می‌رود پیشنهاد متقابل آمریکا به ایران ارائه شود، در گزارش تازه خود در 15 آوریل به نقل از منابع آگاه آمریکایی اعلام کرد دولت آمریکا تصمیم جدیدی گرفته مبنی بر آنکه فعلا پیشنهاد جدیدی به ایران ارائه نکند. در بخشی از این گزارش به نقل از یک منبع نزدیک به مذاکرات نوشته شده است: ظاهرا دولت بایدن تصمیم گرفته است در مقابل پیشنهاد ایران، پیشنهاد جدیدی را که حاوی ایده‌هایی برای چگونگی حل‌وفصل آخرین موضوعات باقیمانده برای احیای برجام است، به تهران ارسال نکند. یکی از مقامات ارشد دولت ایالات متحده در پاسخ به سوالی در این باره، طفره رفت و گفت آنها در ملأعام مذاکره نخواهند کرد. این مقام ارشد دولت به روزن گفت: «رئیس‌جمهور روشن کرده است آنچه به نفع امنیت ایالات متحده است، انجام خواهد داد و مسؤولیت واقعا در این مرحله بر عهده ایران است، بویژه در این موضوع». 

این در حالی است که روزن در گزارش قبلی خود نوشته بود: یک دیپلمات غربی گفت: «ما هنوز منتظر پاسخ‌های ایالات متحده هستیم اما همه چیز در حال گیج‌کننده شدن است». در ادامه گزارش آمده بود: منابع دیپلماتیک می‌گویند انتظار می‌رفت ایالات متحده در روزهای اخیر (اواسط فروردین) یک پیشنهاد متقابل به ایران ارسال کند اما هنوز این اتفاق نیفتاده است. منابع گفتند پیشنهاد متقابل پیش‌بینی‌شده ایالات متحده در پاسخ به پیشنهادی از سوی ایران است که انریکه مورا پس از سفر به تهران به واشنگتن ارائه کرد که ایالات متحده آن را کاملا غیرقابل قبول تلقی کرده است. پیشنهاد ایران، به دنبال آن بود که ظاهراً ایده ایالات متحده مبنی بر اینکه در ازای حذف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران از فهرست سیاه وزارت خارجه ۲ طرف توافق می‌کنند مقامات یکدیگر را هدف قرار ندهند، از سوی ایران رد شد. یک مقام آمریکایی ادعا کرد رئیس‌جمهور بایدن مانند رئیس ستاد مشترک ارتش، مارک میلی، معتقد است زیرگروه سپاه پاسداران، نیروی قدس سپاه، [به زعم آنها] یک گروه تروریستی است. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم از سویی گفته: «در حال حاضر توافق نه قریب‌الوقوع و نه قطعی است». در تکمیل آنچه ند پرایس بیان کرد «جالینا پورتر» معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم به خبرنگاران گفت: «من می‌توانم بگویم رئیس‌جمهور هم‌نظر رئیس ستاد مشترک است و فراتر از آن، ما درباره هیچ یک از موضوعات مذاکرات هسته‌ای در عموم اظهارنظر نمی‌کنیم». پورتر در رابطه با مذاکرات وین گفت: «در حال حاضر هیچ به‌روزرسانی نداریم، جز اینکه آشکارا فرآیند با پیشرفت مهمی همراه بوده است اما در حال حاضر توافقی قریب‌الوقوع و قطعی نیست». بلینکن هم در بروکسل به MSNBC گفت: «با وجود تمام تلاش‌هایی که انجام داده‌ایم، به چشم‌انداز به نتیجه رسیدن توافق خیلی خوشبین نیستم». 

***

گروه سیاسی: ۲ فوریت طرح شفافیت قوای سه‌گانه، دستگاه‌های اجرایی و سایر نهادها با ۱۹۳ رأی موافق، ۵۳ رأی مخالف و ۱۰ رأی ممتنع از مجموع ۲۶۲ نماینده مجلس به تصویب رسید. 

به گزارش «وطن‌امروز»، آذرماه سال گذشته بود که همزمان با بالا گرفتن موج انتقادات از مجلس سیزدهم به علت عدم تصویب طرح شفافیت آرای نمایندگان، محمدباقر قالیباف از آغاز شفافیت از مجلس و پیگیری آن برای دیگر نهادهای حکومتی خبر داد. رئیس مجلس با بیان اینکه شفاف‌سازی فقط برای مجلس نیست، گفته بود: باید در همه دستگاه‌ها اجرا شود اما گام اول را خودمان برمی‌داریم تا بعد از آن نیز پیگیر باشیم. حالا کمتر از 5 ماه پس از اظهارات پیشین، در حالی که قالیباف از قرار گرفتن مجدد شفافیت آرای نمایندگان در دستور کار رمضانی مجلس خبر داده بود، نمایندگان ملت به ۲ فوریت طرح شفافیت قوای سه‌گانه، دستگاه‌های اجرایی و سایر نهادها رای دادند؛ طرحی که بر اساس آن قوای سه‌گانه و سایر نهادهای مطرح در آن باید آرا و اطلاعات مربوط به حوزه فعالیت دستگاه‌های متبوع خود به همراه مذاکرات و تصمیمات اتخاذ شده را در اختیار عموم مردم قرار دهند تا امکان داوری برای مردم درباره این اطلاعات و آرا فراهم شود. بر اساس ماده 3 این طرح، «رئیس مجلس شورای اسلامی و رئیس قوه‌ قضائیه موظفند مصادیق داده و اطلاعات عمومی در هر کدام از نهادها و دستگاه متبوع خود را علاوه بر مواردی که به عنوان اطلاعات عمومی در قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات مشخص شده است، معین کرده و پس از 4 ماه تصویب این قانون جهت دسترسی عمومی به این اطلاعات به کمیسیون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات ابلاغ نمایند».

در همین زمینه در جلسه روز گذشته مجلس شورای اسلامی حجت‌الاسلام احد آزادی‌خواه در موافقت با 2فوریت این طرح اظهار داشت: مردم شفافیت را فقط از مجلس نمی‌خواهند و شفافیت باید کامل و جامع باشد. وی تأکید کرد: مجلس شورای اسلامی پیشتاز شفافیت است. نباید فقط شفافیت را از مجلس مطالبه کرد و باید شفافیت به همه دستگاه‌های اجرایی تسری پیدا کند. عبدالعلی مظفری در موافقت با 2فوریت طرح شفافیت قوای سه‌گانه، دستگاه‌های اجرایی و سایر نهادها بیان کرد: شفافیت باید در همه ارکان نظام وجود داشته باشد. مردم معمولا برای انجام کارهای اداری خود چندین ماه در سیستم اداری تردد می‌کنند و این مساله نشان می‌دهد که قوانین مصوب مجلس خروجی لازم را ندارد و بخوبی اجرایی نمی‌شود که شفافیت باعث می‌شود دیگر شاهد چنین موضوعاتی نباشیم. وی تأکید کرد: مجلس شورای اسلامی شفاف است و دور تا دور ما دوربین قرار گرفته است. همه مسائل در مجلس شفاف است، البته مجلس هم باید شفاف‌تر شود و آرای نمایندگان هم لازم است که شفاف شود. اشاره مظفری به لزوم شفافیت آرای نمایندگان موضوعی بود که از سوی مخالفان طرح نیز مطرح شد. محمود احمدی بی‌غش با بیان اینکه مخالف اصل شفافیت نیست اما با چنین شیوه‌ای مخالف است، گفت: برخی نمایندگان طرح شفافیت را امضا کردند اما عجیب است که اسم آنان جزو مخالفان طرح شفافیت است! علاوه بر این ما یک طرح شفافیت مبنی بر طرح شفافیت آرای نمایندگان داشتیم و سوال ما این است که آن طرح چه شد؟ نماینده مردم شازند در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: در حال حاضر ۲۵ طرح دوفوریتی در نوبت بررسی در صحن مجلس است اما آن طرح‌ها در دستور کار مجلس قرار نگرفت و این طرح بدون آنکه نوبت آن رسیده باشد، در دستور کار مجلس قرار گرفت که این موضوع برخلاف قانون است. روح‌الله نجابت از دیگر نمایندگان مخالف با طرح مذکور بود. وی با بیان اینکه قانون برای شفافیت سایر نهادها و دستگاه‌ها وجود دارد و نیازی نیست که قانون دیگری در این زمینه تصویب شود، اظهار داشت: ما قوانین زیادی در این زمینه داریم. به اعتقاد بنده اگر قوانین قبلی ایراد دارد، باید اصلاح شود و نیازی به قانونگذاری جدید برای شفافیت نهادها و دستگاه‌ها نیست. بیژن نوباوه، از دیگر نمایندگان مخالف با این طرح نیز در گفت‌وگو با ایسنا، گفت: باید ابتدا طرح شفافیت آرای نمایندگان تعیین تکلیف و در مجلس به رای گذاشته شود و سپس طرح جدیدی که تحت عنوان شفافیت قوای سه‌گانه، نهادها و سازمان‌هاست در جلسه بررسی می‌شد. 

سرانجام و پس از طرح نظرات موافقان و مخالفان، 2فوریت طرح شفافیت قوای سه‌گانه، دستگاه‌های اجرایی و سایر نهادها با ۱۹۳ رأی موافق، ۵۳ رأی مخالف و ۱۰ رأی ممتنع از مجموع ۲۶۲ نماینده حاضر در جلسه علنی به تصویب رسید. 

تصویب 2 فوریت طرح شفافیت قوای سه‌‌گانه، دستگاه‌های اجرایی و سایر نهادها آن هم در شرایطی که هنوز درباره سرانجام طرح شفافیت آرای نمایندگان گمانه‌زنی‌های مختلف و متضادی مطرح است در عین فراهم کردن فرصتی کم‌نظیر برای قانونی کردن شفافیت در حکمرانی، می‌تواند ریسک شفافیت را برای بهارستان نیز افزایش دهد به گونه‌ای که با تصویب این طرح در صورت عدم تصویب شفافیت آرای نمایندگان اما و اگرهای زیادی در فضای عمومی مطرح خواهد شد. 

 

* مدل برنامه‌نویسی برنامه هفتم متحول شود

رئیس مجلس در نطق پیش از دستور جلسه روز گذشته با بیان اینکه رهنمودهای رهبر معظم انقلاب در دیدار کارگزاران نظام مجموعه‌ای از تذکرهای اخلاقی عمیق و توصیه‌های کاری دقیقی بود، اظهار داشت: در نظر داشتن رضای الهی در کارها، پرهیز از رفتارهای نمایشی، دوری از غرور و انفعال و مغتنم شمردن فرصت مسؤولیت تکلیفی برای عموم مسؤولان کشور محسوب می‌شود اما نمایندگان مجلس این رهنمودها را باید به طور ویژه نصب‌العین قرار دهند، چرا که در بسیاری از مناطق کشور نمایندگان در نظر مردم نزدیک‌ترین نمونه از مسؤولان کشوری هستند و کار درست و غلط یک نماینده نقش موثری در اعتماد مردم به کلیت نظام خواهد داشت. قالیباف در ادامه خاطرنشان کرد: علاوه بر این رهبر معظم انقلاب توصیه کاری مهمی نیز در این دیدار بیان کردند که بخش‌هایی که مربوط به مجلس است حتما مورد توجه همه نمایندگان قرار خواهد گرفت. اما در این بین با توجه به اهمیت زیاد برنامه هفتم توسعه ضروری است توضیح داده شود که مجلس یازدهم معتقد است با تعیین پیشران‌های اصلی اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی باید مدل برنامه‌نویسی برنامه هفتم متحول شود تا به جای کلی‌گویی و تصویب مجموعه‌ای از احکام آرمانی غیرقابل دستیابی، برنامه عملیاتی را تصویب کنیم که همه ظرفیت‌های کشور را بر اساس اولویت‌های مشخص هماهنگ و هم‌افزا کند و در همین راستا از سال گذشته بحث‌های کارشناسی در کمیسیون‌های مجلس و مرکز پژوهش‌ها صورت گرفته است و مجلس آماده است هماهنگ و هم‌افزا با دولت در اسرع وقت این برنامه را به تصویب برساند. وی با اشاره به وضعیت گرانی‌ها که باید مورد توجه مسؤولان اجرایی قرار گیرد، تاکید کرد: گرانی اقلام اصلی معیشت و رفاه مردم نکته مهمی است و درست است که ریشه گرانی‌ها در تورم ناشی از عملکرد دولت‌های پیشین است اما این مساله وظیفه دستگاه‌های مربوط را در کنترل قیمت‌ها نفی نمی‌کند و امیدوارم تلاش‌های شبانه‌روزی آنها در مهار گرانی‌ها هر چه سریع‌تر به نتیجه برسد و نگرانی‌های مردم در تامین معیشت برطرف شود. وی همچنین با اشاره به کشتار هدفمند مردم مظلوم فلسطین به دست جنایتکاران صهیونیست و هتک حرمت مسجد‌الاقصی گفت: به اشغالگران هشدار می‌دهیم که آتش خشم تاریخی مسلمانان از هر زمانی شعله‌ورتر شده و مجازاتی سخت و درهم کوبنده در انتظار آنها‌ست. خون شهید راه حق را آشکار، مجاهدان فی سبیل‌الله را مصمم و صف منافقان را از مومنان جدا می‌کند.

گروه اقتصادی: کشور‌های عضو اتحادیه اروپایی اخیرا درباره ششمین دور احتمالی تحریم‌ها علیه روسیه به دلیل حمله این کشور به اوکراین گفت‌وگو کرده‌اند اما اعمال تحریم بر نفت یا گاز روسیه همچنان باعث ایجاد شکاف در میان اعضای عضو شده است. ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین از اتحادیه اروپایی خواسته است تحریم‌هایی را علیه نفت روسیه اعمال کند و ضرب‌الاجلی برای پایان دادن به واردات گاز از این کشور تعیین کند. در داخل این اتحادیه اما آلمان، ایتالیا، اتریش و مجارستان به طور خاص به گاز روسیه وابسته‌اند و همین امر اجماع بر سر تحریم انرژی روسیه را سخت کرده است. به گفته موسسات اقتصادی برتر آلمان، تحریم کامل انرژی روسیه از سمت اتحادیه اروپایی باعث رکود اقتصادی بزرگی در آلمان می‌شود و بیش از 400 هزار شغل را از بین می‌برد.

به گفته جوزپ بورل، مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی، این اتحادیه از آغاز جنگ تاکنون 35 میلیارد یورو برای انرژی روسیه پرداخت کرده است. سال 2021 اتحادیه اروپایی حدود 40درصد گاز و 25 درصد نفت خود را از روسیه تامین کرده است؛ امری که به وضوح حاکی از وابستگی شدید اروپا به انرژی روسیه است؛ موضوعی که مسکو بخوبی از آن آگاه است و در سال‌های اخیر بویژه در جریان تنش‌ها در اوکراین از این موضوع به عنوان اهرم فشار خود علیه قاره سبز استفاده کرده است. اگرچه اتحادیه اروپایی برنامه‌هایی برای ممنوعیت کامل واردات زغال سنگ از روسیه دارد اما این ممنوعیت‌ها احتمالا از ماه آگوست اجرایی خواهد شد و صدالبته تاثیرش به مراتب کمتر از تحریم نفت و گاز است.آلمان، بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا، از محتاط‌ترین کشورها در بررسی تحریم کامل واردات انرژی از روسیه بوده است. اولاف شولتز، صدراعظم آلمان هشدار داده است قطع ناگهانی واردات انرژی روسیه، کل اروپا را وارد رکود خواهد کرد. با این حال، وزیر اقتصاد آلمان می‌گوید این کشور از زمان حمله به اوکراین وابستگی خود به انرژی روسیه را کاهش داده است. رابرت هابک گفته است: واردات نفت روسیه از 35 درصد به 25 درصد و واردات گاز از 55 درصد به 40 درصد کاهش یافته است.

کمیسیون اروپا مشغول کار روی ششمین بسته تحریم است که شامل تحریم‌ها روی واردات نفت و کالاهاست اما کشورهای عضو شامل آلمان، اتریش و مجارستان نسبت به تحریم کامل ابراز احتیاط کرده‌اند. با این حال ۲ مقام آگاه گفتند: بعید است این کمیسیون تا پس از برگزاری دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه در ۲۴ آوریل، تصمیم نهایی در این باره بگیرد.

 

* افت صادرات، صنعت نفت روسیه را با مشکل مواجه می‌کند

صنعت نفت روسیه که منبع مهم درآمدهای بودجه این کشور است، در پی توقف خرید از سوی مشتریان غربی و با وجود تلاش روسیه برای جبران فروش از دست رفته در غرب با فروش به بازارهای آسیایی نوظهور، علائم ضعف را نشان می‌دهد. ظرفیت ذخیره‌سازی نفت روسیه تکمیل شده و مسائل لجستیکی و زیرساخت مانع از آن شده که روسیه همه نفتی را که دیگر در غرب خریداری ندارد، به چین و هند صادر کند. پالایشگاه‌های روسیه هم نرخ تولید را کاهش داده‌اند، زیرا ذخایر فرآورده‌های نفتی اشباع شده و در نتیجه شرکت‌ها تولید نفت‌شان را کاهش داده‌اند.

این وضعیت در شرایطی روی می‌دهد که روسیه به عنوان عضو بزرگ پیمان اوپک‌پلاس در راستای تسهیل محدودیت عرضه این گروه، اجازه دارد تولیدش را هر ماه بیش از ۱۰۰ هزار بشکه در روز افزایش دهد. روسیه به واسطه افزایش قیمت‌های نفت، درآمد زیادی از صادرات کسب می‌کند و نفت این کشور هنوز از سوی اتحادیه اروپایی که حدود نیمی از صادرات نفت روسیه را پیش از جنگ در اوکراین دریافت می‌کرد، رسما تحریم نشده است. در حالی که جریان پول به روسیه همچنان ادامه دارد، صنعت نفت این کشور نشانه‌های آسیب شدید را بروز داده که ممکن است در ماه‌های آینده بدتر شود، زیرا خریداران بیشتری خرید نفت خام و فرآورده‌های نفتی روسیه را متوقف کرده‌اند.

آمار هفته گذشته شرکت انرژی اینتلیجنس نشان داد در ۱۰ روز نخست آوریل، تولید نفت خام و میعانات روسیه به میانگین 10.365 میلیون بشکه در روز رسید. این رقم بیش از ۶۰۰ هزار بشکه در روز پایین‌تر از متوسط 10.996 میلیون بشکه در روز تولید نفت و میعانات در مارس است.

بنا بر گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، کاهش تولید و صادرات نفت روسیه ادامه دارد و افت تولید این کشور در آوریل پیش‌بینی می‌شود به 1.5 میلیون بشکه در روز می‌رسد، زیرا پالایشگاه‌های روسی به کاهش تولید ادامه می‌دهند و خریداران بیشتری از خرید نفت روسیه خودداری می‌کنند، در حالی که ظرفیت ذخایر روسیه پر شده است. از ماه مه به بعد، حدود 3 میلیون بشکه در روز تولید روسیه ممکن است به دلیل تحریم‌های بین‌المللی و تحریم‌های خودخواسته از بازار حذف شود.

واگیت الکپرف، رئیس لوک‌اویل (دومین تولیدکننده بزرگ نفت روسیه) اواخر مارس در نامه‌ای به الکساندر نواک، معاون نخست‌وزیر روسیه نوشت: به دلیل تحریم‌ها علیه روسیه، تحویل نفت کوره کاهش پیدا کرده و ذخایر این سوخت پر شده است. لوک اویل پیشنهاد کرد نفت کوره برای اجتناب از کمبود ظرفیت ذخیره‌سازی، به نیروگاه‌ها منتقل شود. ۳ منبع آگاه اوایل هفته گذشته به رویترز گفتند: پالایشگاه تایف در منطقه تاتارستان روسیه به دلیل انباشت ذخایر بیش از حد ظرفیت، تعطیل شده است.

شرکت «ترانس نفت» که اپراتور خط لوله نفت روسیه است، به شرکت‌های نفتی این کشور اعلام کرد دریافت نفت را به دلیل پر شدن ظرفیت مخازنش محدود می‌کند که نشانه دیگری از دشواری روسیه برای فروش همه محموله‌های نفت است.

 

* اروپا هنوز زیر بار پرداخت انرژی روسیه با روبل نرفته است

یافته‌های اولیه وکلای اتحادیه اروپایی نشان می‌دهد مکانیزم ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه برای درخواست پرداخت بهای گاز به روبل، تحریم‌های این بلوک را نقض می‌کند. کشورهایی شامل آلمان در حال بررسی ارزیابی اولیه اتحادیه اروپایی از ناقض تحریم بودن درخواست پوتین برای پرداخت پول گاز به روبل هستند. هلند به دنبال تحلیل حقوقی اتحادیه اروپایی، به شرکت‌های انرژی خود اعلام کرده است از پذیرش سیستم پرداخت جدید خودداری کنند. روسیه همچنان می‌تواند توضیحات یا تغییراتی برای فرمان خود ارائه کند که می‌تواند بر اینکه چطور اتحادیه اروپایی و شرکت‌ها می‌توانند پیش بروند، تاثیر بگذارد. مسکو حدود یک میلیارد یورو در روز درآمد از خرید انرژی اروپا دارد که کمک کرده است از تاثیر تحریم‌های اتحادیه اروپایی تا اندازه‌ای در امان بماند. اگر روسیه تهدید خود برای قطع عرضه گاز به خریدارانی را که بهای آن را به روبل پرداخت نمی‌کنند عملی کند، تهدیدی جدی برای اتحادیه اروپایی به وجود می‌آورد. این بلوک بشدت در تلاش برای یافتن منابع انرژی جایگزین برای کاهش ریسکی است که روسیه برای امنیت انرژی این منطقه ایجاد کرده است. وابستگی اتحادیه اروپایی به انرژی روسیه، مانع هدف قرار دادن مستقیم انرژی این کشور شده است.

طبق پیش‌بینی مشترک موسسات اقتصادی، اگر عرضه گاز فورا قطع شود، آلمان با ۲۲۰ میلیارد یورو (۲۳۸ میلیارد دلار) زیان اقتصادی در ۲ سال آینده روبه‌رو خواهد بود. ۳۱ مارس ولادیمیر پوتین فرمانی را صادر کرد که بر اساس آن خریداران گاز کشورهای غیردوست روسیه باید ۲ حساب در گازپروم بانک افتتاح کنند که یکی به ارز خارجی و دیگری به روبل باشد. این بانک روسی ارز خارجی واریز شده را به روبل تبدیل کرده و آن را به شرکت دولتی گازپروم انتقال می‌دهد.

به گفته منابع آگاه، تحلیل اولیه وکلای کمیسیون اروپا نشان می‌دهد پرداخت با استفاده از این سیستم، تحریم‌های این بلوک را نقض می‌کند. وکلای شورای اروپایی که مؤسسه‌ای متشکل از سران ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپایی است، با ارزیابی کمیسیون موافقند. این کمیسیون تحلیل مذکور را اواخر هفته گذشته برای اعضای خود منتشر و اعلام کرد دولت‌های اروپایی باید به ۱۵۰ شرکتی که قراردادهای گاز با روسیه دارند، اطلاع دهند. اتحادیه اروپایی همچنین قصد دارد دستورالعمل بیشتری درباره این وضعیت برای کمک به کشورها و شرکت‌ها ارائه کند.

همان‌طور که اشاره شد، هلند هفته جاری به شرکت‌های خود اعلام کرد شرایط پرداخت جدیدی که از سوی روسیه تعیین شده است را نپذیرند. سخنگوی وزارت امور اقتصادی و سیاست اقلیمی هلند به بلومبرگ گفت: دولت هلند با نتیجه‌گیری کمیسیون اروپا موافق است و این به معنای آن است که شرکت‌های هلندی اجازه ندارند با این شرایط موافقت کنند.

 

مهرداد بذرپاش به همراه علی کامیار، دادستان دیوان محاسبات و سایر مقامات این نهاد نظارتی با حضور در کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی، گزارش جامعی از عملکرد خود در سال ۱۴۰۰ ارائه کردند و برنامه‌های مدنظر در سال جاری را به اطلاع نمایندگان عضو این کمیسیون رساندند. رئیس کل دیوان محاسبات کشور با اشاره به سند راهبردی ۵ساله که در ابتدای مسؤولیت خود منتشر کرد، اقدامات دیوان را مبتنی بر تحقق اهداف این سند دانست. 

بذرپاش از «حسابرسی عملکرد» به عنوان یکی از سمت‌گیری‌های تحولی دیوان محاسبات در دوره فعلی یاد کرد و گفت: به‌رغم خلأهای قانونی و مشکلاتی که در این راه وجود دارد، طی سال ۱۴۰۰ تعداد ۵۲ گزارش حسابرسی عملکرد در قالب ۲۰ پروژه ملی و ۳۲ پروژه استانی به انجام رسید که همزمان با ارائه گزارش تفریغ بودجه سال ۱۴۰۰ در پایان تیرماه منتشر خواهد شد. 

وی با اشاره به ارائه زودهنگام گزارش تفریغ بودجه سال ۱۳۹۹ در پایان شهریورماه و تلاش جهت انتشار گزارش تفریغ بودجه سال گذشته تا پایان تیر سال جاری، کاهش زمان و تحول در محتوا را از مباحث اصلی در این مقوله دانست و تاکید کرد: همانند سال قبل، گزارش‌های تفریغ ۲ ماهه از چگونگی اجرای بودجه سالانه در دستور کار قرار دارد تا مسیر برخط‌ شدن گزارش تفریغ بودجه با جدیت تداوم یابد. 

بذرپاش در تشریح بخش دیگری از عملکرد دیوان محاسبات در سال ۱۴۰۰ اظهار داشت: در راستای اقدامات پیشگیرانه و هشداردهنده جهت شناسایی بسترهای فساد در دستگاه‌های اجرایی، مدل و شاخص‌های اندازه‌گیری سلامت نظام اداری و مقابله با فساد اداری تدوین شد. نکته قابل ذکر اینکه آخرین مدل در این مقوله به سال ۱۳۹۱ بازمی‌گشت. 

رئیس کل دیوان محاسبات کشور افزود: در راستای تحقق شعار مردم‌پایگی دیوان محاسبات، حسابرسی و رسیدگی به مسائل و موضوعات مرتبط با مردم با هدف تاثیرگذاری بر کاهش مشکلات آنان در دستور کار قرار گرفته است که حسابرسی اعتبارات مرتبط با کرونا، وضعیت منابع آبی کشور، آسیب‌شناسی و بررسی طرح اقدام ملی مسکن و قراردادهای ورزشی از جمله مهم‌ترین‌ها بوده است. 

بذرپاش در مقوله‌ رسیدگی به تخلفات مالی، گفت: جنس ما افشاگری و غوغاسالاری و ایجاد سروصدای بی‌جهت نیست؛ البته جزئیات برخوردها بزودی در اختیار رسانه‌ها قرار می‌گیرد که نشان می‌دهد نوع و حجم برخورد با تخلفات مالی، طی ۲ سال اخیر از سوی دیوان محاسبات کشور بی‌سابقه بوده است. 

بذرپاش ادامه داد: در موضوع رسیدگی به خسارات ناشی از ترک فعل مسؤولان، قوانین هوای پاک و حمایت از تجاری‌سازی شرکت‌های دانش‌بنیان، تکالیف مندرج در قانون برنامه ششم توسعه و اجرای قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی مورد بررسی قرار گرفت. 

موضوع دیگری که در سخنان بذرپاش مورد توجه قرار گرفت، حوزه اجتماعی‌سازی امور در دیوان محاسبات بود. وی در این باره گفت: در راستای توسعه ظرفیت مردمی در نظارت، سامانه ارتباط مردمی ۱۹۸ پایه‌گذاری شد که ظرف ۷ ماه، بیش از ۷۸ هزار تماس مردمی دریافت شد و از ۳۸۰۰ گزارش مشمول بررسی، ۷۵ مورد به عنوان تخلف محرز شناسایی و به دادسرای دیوان محاسبات ارجاع شد. 

رئیس کل دیوان محاسبات کشور افزود: تحول در ساختار ارتباطات و رسانه، با استفاده از بستر رسانه ملی، اطلاع‌رسانی به‌موقع اخبار و اطلاعات و عملکرد دیوان از طریق شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های رسمی و ارتباط حداکثری با اصحاب رسانه مورد توجه قرار گرفته است. 

در این جلسه حمیدرضا حاجی‌بابایی، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی گفت: از مدیران و کارمندان دیوان محاسبات کشور به دلیل ارائه گزارش‌های دقیق و به‌موقع تفریغ بودجه و نظر کارشناسی درباره لایحه بودجه و نیز گزارش تطبیقی، صمیمانه تشکر می‌کنم. 

همچنین تعدادی از نمایندگان عضو کمیسیون مذکور طی سخنانی، ضمن تقدیر از عملکرد دیوان محاسبات، جهت افزایش بهره‌وری از گزارش‌های این دستگاه عالیرتبه نظارتی، نکاتی را مطرح کردند.

گروه اقتصادی: بازار برنج در روزهای اخیر با تلاطم مواجه شده و قیمت برخی انواع برنج ایرانی تا نزدیک 150 هزار تومان نیز رسیده است. پیش از تعطیلات عید نیز قیمت برخی از انواع برنج تولید داخل قیمت‌های بالای ۱۰۰هزار تومان را به ازای هر کیلو تجربه کرده بود، در حالی که عموم محصولات خوراکی این گرانی را تجربه نکردند. 

به گزارش «وطن‌امروز»، بر اساس اظهارات دبیر انجمن واردکنندگان برنج ایران، یکی از چالش‌های به وجود آمده در بازار این محصول رو به پایان بودن ذخایر برنج بخش داخلی و خارجی است و برای تأمین نیاز کشور باید از محل واردات تأمین شود که در همین زمینه وزارت جهاد کشاورزی از هفته گذشته مجوز ثبت سفارش این محصول را صادر کرده است. 

به گفته مسیح کشاورز، اگر نیاز ماهانه کشور را بین ۱۲۰ تا ۱۵۰ هزار تن محاسبه کنیم برای نیمه نخست سال حداقل بین ۷۰۰ تا ۹۰۰ هزار تن برنج وارداتی برای اقشار آسیب‌پذیر جامعه نیاز است. 

دبیر انجمن واردکنندگان برنج ایران مصرف سالانه برنج کشور را بیش از ۳ میلیون تن دانست و اظهار داشت: سالانه بین 1.8 تا ۲ میلیون تن از این محصول از محل تولیدات داخلی و 1.2 تا 1.5 میلیون تن از محل واردات تأمین می‌شود که امسال با توجه به استمرار خشکسالی و احتمال کاهش مجدد برنج تولید داخل باید کسری این محصول از محل واردات تأمین شود. 

کشاورز اضافه کرد: ممنوعیت در فصل برداشت برنج داخلی و وقفه در این موضوع مشکلاتی را برای واردکنندگان ایجاد می‌کند، بنابراین باید حداقل ۹۰۰ هزار تن برنج در نیمه اول سال تأمین و وارد شود تا با کسری روبه‌رو نشویم. 

وی یادآور شد: سال گذشته یک میلیون تن برنج توسط بخش خصوصی و نزدیک ۳۵۰ هزار تن برنج توسط بخش دولتی تأمین و به کشور وارد شد. 

وی دوره ممنوعیت واردات برنج را برای حمایت از تولید داخلی از ابتدای مردادماه تا آبان‌ماه هر سال عنوان کرد. 

 

* افزایش قیمت جهانی مواد غذایی

یکی از علل افزایش قیمت برنج وارداتی افزایش نرخ جهانی، کاهش عرضه این محصول توسط کشورهای تولیدکننده، افزایش تقاضا و افزایش نرخ سود گمرکی داخل کشور است. در پی جنگ روسیه و اوکراین با افزایش قیمت جهانی برنج روبه‌رو هستیم به طوری که برخی کشورهای تولیدکننده به دلیل افزایش تقاضا میزان ذخایر احتیاطی خودشان را افزایش داده‌اند. 

 

* یک هفته‌ای برنج را به قیمت مصوب برمی‌گردانیم

مدیرکل بازرسی جهاد کشاورزی با بیان اینکه احتکار و دلال‌بازی دلیل اصلی افزایش قیمت برنج ایرانی بوده است، گفت: با اجرای طرح تشدید مبارزه با احتکار برنج در سراسر کشور قیمت برنج را ظرف یک هفته به نرخ مصوب بازمی‌گردانیم. 

مسعود امراللهی افزود: برنجی که هم‌اکنون در بازار موجود است کشت سال گذشته کشاورزان است و این افزایش قیمت غیرمنطقی است. 

وی گفت: هم‌اکنون هیچ کمبودی در بازار برنج ایرانی وجود ندارد و نرخ‌های مصوب همان قیمت‌های قبلی است، به عنوان مثال برنج طارم درجه یک باید حداکثر کیلویی 65 هزار تومان به فروش برسد. 

امراللهی علت افزایش قیمت برنج در بازار را احتکار دلالان با هدف افزایش قیمت پایه برنج در سال زراعی پیش رو عنوان کرد. 

وی تصریح کرد: طرح تشدید مبارزه با احتکار برنج در سراسر کشور کلید خورده و با محتکران برخورد جدی می‌شود و از مردم هم می‌خواهیم گزارشات خود مبنی بر احتکار برنج را با بازرسی جهاد کشاورزی در میان بگذارند. 

امراللهی افزود: با اجرای این طرح قیمت برنج را ظرف یک هفته به قیمت مصوب بازمی‌گردانیم.

ثمانه اکوان: حمله به اوکراین با هیچ کدام از جنگ‌های تاریخی گذشته از منظر اهمیت جغرافیای اقتصادی قابل ‌مقایسه نیست. هم اوکراین و هم روسیه کشورهای بزرگ صادرکننده مواد غذایی و انرژی مانند نفت خام، گاز طبیعی، آهن و فولاد، گندم و روغن‌های خوراکی هستند که می‌توانند به ‌صورت مستقیم روی نرخ تورم در بسیاری از اقتصادهای جهان تأثیرگذار باشند. اقتصاددانان در شرایطی نگران افزایش میزان مصرف در دوران پاندمی کرونا و قرنطینه‌های سراسری در کشورهای اروپایی و آمریکایی بودند که حالا باید نگرانی درباره افزایش سرسام‌آور قیمت‌های انرژی را نیز بر نگرانی‌های قبلی خود بیفزایند. قیمت نفت به بالای بشکه‌ای ۱۳۰ دلار رسیده و قیمت گاز طبیعی نیز به 5.7 دلار در هر مترمکعب رسیده ‌است. کشورهای غربی همچنین در حال سر و کله زدن با افزایش قیمت مواد غذایی مانند گندم، روغن‌های خوراکی و سایر کالاهایی هستند که می‌تواند به‌ صورت مستقیم تحت تاثیر جنگ اوکراین افزایش قیمت را تجربه کند. ایالات ‌متحده به ‌جای توجه به مسائل اقتصادی و نگرانی‌های اقتصاددانان درباره اقتصاد جهانی، تصمیم گرفته از بدترین راه به مقابله با روسیه بپردازد و آن هم تحریم‌های اقتصادی است. 

با تحریم روسیه به ‌عنوان سومین تولیدکننده بزرگ نفت و بزرگ‌ترین صادرکننده گندم، شرایط ایالات ‌متحده را به سمتی برده ‌است که به‌ احتمال زیاد به رکود تورمی در ۶ ماه آینده تبدیل‌ شده و بحرانی بزرگ در اقتصاد آمریکا ایجاد می‌کند. به تمام اینها باید هزینه‌های جنگ در اوکراین را نیز اضافه کرد. بایدن تاکنون نزدیک به ۲ میلیارد دلار از پول مالیات‌دهندگان آمریکایی را صرف کمک به اوکراین در جنگ با روسیه کرده ‌است. این در حالی است که طی چند روز گذشته گزارش شده ‌است دولت ایالات ‌متحده تصمیم دارد حدود ۸۰۰ میلیون دلار دیگر نیز به اوکراین کمک کند. این کمک‌ها البته جدای از ارسال کمک‌های نظامی و اطلاعاتی به این کشور است که می‌تواند پیش‌بینی‌ها درباره هزینه‌های ایالات ‌متحده در جنگ با روسیه را دچار تغییرات فراوانی کند. 

با وجود تمام مسائل و مشکلات اقتصادی، چالش بلندمدت‌تر در این زمینه این است که آیا ایالات‌ متحده با ادامه یافتن این بحران می‌تواند همچنان تاج پادشاهی دلار در میان ارزهای جهانی را بر روی سر ارز آمریکایی نگه دارد؟ تحریم‌های یکجانبه غرب علیه روسیه و تبعات ناخواسته آن در افزایش تورم در اروپا، شرق آفریقا و جنوب آسیا می‌تواند باعث تبعات دیگری در افزایش قیمت کالاهای اساسی و همچنین افزایش تورم در کشورهای غربی باشد. مشکلات در چرخه توزیع کالاهای اساسی که از زمان قرنطینه‌های کرونا در سراسر پایتخت‌ها، کشورهای غربی را با معضلات اقتصادی و کمبود کالاها روبه‌رو کرده بود، هم‌اینک با چالش‌های مرتبط با مکانیسم‌های اعمال تحریم‌ها روبه‌رو است. این سیاست‌ها در نهایت باعث می‌شود کشورها هر چه بیشتر به سمت تجارت با ارزهای ملی‌شان بروند، دلار در این ‌میان با کاهش ارزش شدیدی روبه‌رو خواهد شد. 

هم‌اکنون ایالات‌ متحده اجباری برای کشورهای دیگر درباره معامله با دلار اعمال نکرده ‌است و خود نیز تعاملات تجاری‌اش را با بیشتر ارزهای جهانی انجام می‌دهد اما بسیاری از کشورهایی که معتقدند آمریکا سیاست‌های مداخله‌گرانه‌ جهانی دارد، در تلاش هستند تا از ارزهای خود به جای ارز ملی آمریکا استفاده کنند؛ این کشورها شامل برزیل، چین، آفریقای جنوبی و هند هستند که تحت مدیریت گروه بریکس حدود ۲۴ درصد از تولید ناخالص داخلی کل جهان و ۱۶ درصد تجارت جهانی را شامل می‌شوند. به‌ همین ‌ترتیب در آفریقا نیز که در حدود ۳ درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را در اختیار دارد و پیش‌بینی می‌شود که تا سال20۵۰ اندازه اقتصادش ۶ برابر وضعیت فعلی باشد، دولتمردان تلاش دارند از ارزهایی غیر از دلار استفاده کنند. 

همه اینها در شرایطی است که کشورهای در حال‌ توسعه و بازارهای در حال ظهور نمی‌توانند براحتی شوک‌های تورمی را در خود هضم کنند و در برخی از این اقتصادها افزایش نرخ تورم می‌تواند باعث از بین بردن هماهنگی موجود اقتصادی، ایجاد بحران برای بازپرداخت بدهی‌ها و در نهایت ایجاد بحران اقتصادی شدید و ساقط شدن دولت‌های آنها شود. بنابراین مساله طبیعی برای اقتصادها این است که به ‌دنبال راهی برای دور زدن تحریم‌های آمریکایی باشند. حتی در اروپا نیز که یکی از شرکای اصلی ایالات ‌متحده در برخورد با روسیه در جنگ اوکراین است، برخی کشورها به‌ دنبال تجارت روبل- یورو هستند تا بتوانند همچنان از منابع گازی روسیه استفاده کنند. از منظر اروپایی‌ها‌ بویژه از دیدگاه مسؤولان دولت در ایتالیا و آلمان، گاز روسیه باعث می‌شود کارخانه‌ها همچنان ادامه حیات داده و خانه‌ها روشنایی داشته باشند. بدون استفاده از گاز روسیه، اقتصاد این کشورها با بن‌بست و تعلیق مواجه خواهد شد، بنابراین برای این تعداد از کشورهای اروپایی یک ضرورت اساسی است که به ‌دنبال مکانیسم‌های جایگزین روسیه برای تحریم‌های آمریکا باشند. 

یکی دیگر از اثرات روانی تحریم‌های آمریکا علیه روسیه این است که اروپایی‌ها‌ بعد از مدتی با پرداخت هزینه‌های این تصمیم باید به فکر منافع خود باشند و ببینند آیا باید به ارتباطات استراتژیک و تجاری و اتحادهای اقتصادی در ۲ سوی آتلانتیک توجه کنند و به ‌صورت کورکورانه از ایالات ‌متحده پیروی کنند یا اینکه باید منافع اقتصادی خود را در نظر گرفته و روی از آمریکا برگردانند. 

 اخیرا ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه بر ایجاد تنوع‌بخشی به سبد ارزی این کشور تاکید کرده و گفته بود از طلا یا سایر کالاهای گرانبها می‌توان برای تنوع‌بخشی به اقتصاد استفاده کرد. شاید این مساله در نگاه اول نشان دهد روسیه سعی دارد خود را با تحریم‌ها سازگار کند اما در عمق این مساله می‌توان کشورهایی را دید که بشدت شبیه روسیه فکر کرده و تلاش دارند آنها نیز منابع ارزی خود را تنوع بخشیده و دیگر تنها به دلار اکتفا نکنند. کشورهایی مانند کشورهای حوزه شرق آفریقا، آسیای جنوبی و کشورهای عضو گروه بریکس به‌ صورت غیرمستقیم از تحریم‌های روسیه ضرر می‌کنند و می‌ترسند مشمول تحریم‌های ثانویه آمریکا نیز قرار بگیرند و به‌همین دلیل به‌ دنبال افزودن بر سرمایه‌های خود هستند. 

مساله مهم بعدی درباره تحریم‌های آمریکا علیه روسیه از بین رفتن هژمونی دلار در جهان است. ایالات‌متحده تاکنون با تکیه‌ بر وضعیت هژمونیک نظامی و سیاسی خود در جهان توانسته بود هژمونی دلار در مراودات جهانی را حفظ کند. اگر دنیا به این نتیجه برسد که باید به سمت تنوع بخشیدن به اقتصاد خود حرکت کند و نظام چندقطبی را جایگزین نظام تک‌قطبی ایالات‌متحده سازد، کشورهایی که هم‌اکنون روابط تجاری بسیار خوبی با دنیا داشته و تجارت مبتنی بر دلار نیز ندارند مانند چین خود به یک قطب اصلی در جهان تبدیل خواهند شد. با توجه به افزایش نقش چین در روابط جهانی و همچنین اقتصاد جهان و تلاش اتحادیه اروپایی برای نجات از این وضعیت به ‌نظر می‌رسد افول دلار مساله‌ای دور از انتظار نباشد و بزودی بحرانی بزرگ را بر آمریکا تحمیل خواهد کرد؛ مساله‌ای که باعث می‌شود نگرانی‌ها برای آمریکایی‌ها بیشتر از پیش باشد. تلاش‌های عملی کشورهایی مانند هندوستان، برزیل، چین و اقتصادهای آسیای جنوب شرقی برای رهایی یافتن از سلطه دلار در روابط تجاری‌شان نیز بسیار حائز اهمیت است. این مساله تنها در صحبت‌های مرتبط با سیاست‌مداران دیده نمی‌شود بلکه در سیاست‌های اجرایی این کشورها در حال اجرا شدن است. افول جایگاه دلار در عرصه جهانی به‌ همین ‌ترتیب می‌تواند منجر به افول جایگاه آمریکا در دنیا باشد و تحریم‌های یکجانبه دولت بایدن علیه روسیه به این افول سرعت بخشیده ‌است. شاید اگر جنگ اوکراین رخ نداده بود پروسه جایگزینی ارزهای ملی با دلار در عرصه تجارت جهانی در حدود چندین دهه دیگر طول می‌کشید اما جنگ اوکراین و سیاست‌های یکجانبه مبتنی بر هیجان‌های روحی در آمریکا، سرعت افول جایگاه دلار در جهان را افزایش داد. افول جایگاه دلار به ‌معنای از بین رفتن سیستم تاثیرگذاری آمریکا بر مسائل جهانی نیز خواهد شد و هژمونی آمریکا را در نقاط مختلف دنیا با تهدید روبه‌رو خواهد کرد.

* ترجمه مقاله هیل، نشریه کنگره آمریکا