مرتضی سیمیاری: 10 روز قبل از برگزاری انتخابات مجلس ششم، سعید حجاریان به دعوت دفتر تحکیم وحدت، در حسینیه ارشاد یک سخنرانی جنجالی کرده و گفته بود ماشین اصلاحات در حال عبور از گردنه است و باید از این نقطه عبور کنیم. تئوریسین اصلاحات سپس انگشت اشاره خود را به سوی حاضران در جلسه گرفته و ادامه داده بود: پس از این پیروزی آنها را جارو می‌کنیم!

منظور حجاریان از «آنها» همان جناح راست بود که طبق نظرسنجی‌ها شانس بالایی برای پیروزی در انتخابات نداشت و روی تک‌چهره‌ها و تشکیل یک فراکسیون اقلیت سرمایه‌گذاری کرده بود. فردای آن روز، روزنامه رسالت در سرمقاله خود نوشت: ماشین حجاریان با این دست فرمان با سر به ته دره خواهد رفت، زیرا دوم خردادی‌ها نه جنبه پیروزی دارند و نه شکست پس از آن را. اما جارو کردن مخالفان توسط اصلاح‌طلبان تنها معنای رقابت سیاسی نداشت، یکی از اعضای گروهک ملی - مذهبی، بعدها در جزوه‌ای با نام «منش کار جمعی» که در میانه فتنه 88 با هدف شبکه‌سازی منتشر کرده بود، نوشت اگر در بهار اصلاحات دولت خاتمی آنقدر جسارت داشت که مخالفان اصلاحات را حذف کند، امروز در برزخ خیابان و پارلمان گرفتار نبودیم. قبضه کردن تمام مناسبات سیاسی یکی از سنت‌های عجیب جناح چپ در تاریخ معاصر ایران است. این بوالهوسی شدید باعث شده است اصلاح‌طلبان در بزنگاه‌های مهم تصمیم‌گیری، گاه در آغوش اپورتونیسم افتاده و زمانی دیگر در سطح یک کالت سیاسی خطرناک ظاهر شده و برای تحمیل هژمونی تا حذف رقبا نیز پیش روند. تنها نمونه تاریخی در تحلیل این رفتار به دورانی بازمی‌گردد که تقی شهرام در اوایل دهه 50 با نوشتن جزوه سبز کوچک‌ترین منتقدانش را نیز ترور کرد و حتی به زنی ساده‌دل چون فاطمه فرتوک‌زاده نیز رحم نکرد. رهبر مجاهدین (منافقین) به علیرضا سپاسی‌آشتیانی پیام داده بود هر کسی که مارکسیست نشود حتما مساله دارد و باید او را ترور کرد. این روزها نیز جبهه اصلاحات با تمسک به یک زن به همان شیوه عمل کرده و هر کسی را که کوچک‌ترین زاویه با خط تحریم انتخابات دارد ترور شخصیت می‌کند! 

اعمال فشار سنگین به احزاب اصلاح‌طلب برای ندادن لیست انتخاباتی و تهدید برخی نامزدهای تایید صلاحیت‌شده برای تغییر حوزه با هدف خالی کردن مشارکت در تهران و نیز بیرون دادن یک بیانیه با عنوان «راهبرد انتخاباتی جبهه اصلاحات» برای سکولاریزه کردن فعالیت سیاسی، بخشی از این کوشش‌هاست که به نام تولید اصلاح‌طلب ساختاری، چپ‌ها را به سوی فرقه‌گرایی سخت و رادیکالیسم خشن سوق داده است. رادیکال‌ها با دادن تزهای انتزاعی در تلاش هستند اردوگاه فکری چپ‌ها را جارو و به نام کادرسازی، اصلاح‌طلبان را غربال‌گری کرده و چپ ناب را جایگزین چپ‌های ستادی کنند. از نگاه این شاخه بدخیم، اصلاح‌طلب ناب همان افسران جنگ خیابانی هستند که نه ذیل صندوق‌محوری دوم خرداد، بلکه حول بیانیه 15 ماده‌ای خاتمی، آمادگی ایجاد کانون‌های شورش در بزنگاه‌های خاص را دارند. اصلاح‌طلبان ساختاری اعتقاد دارند جناح چپ دچار ریزش شدید اجتماعی شده و کنش‌های سیاسی زمانی قوام پیدا می‌کند که ساختارهای اصلی نظام را نشانه گرفته باشد. البته این عصیان سیاسی در میان اصلاح‌طلبان مخالفانی نیز دارد؛ برخی احزاب اصلاح‌طلب بدون توجه به مصوبه جبهه اصلاحات، در تدارک دادن لیست مشترک با بروکرات‌ها بوده و برخی چهره‌های شاخص اصلاح‌طلب با وجود تماس‌های شبانه از سوی محافل خاص در جماران، همچنان بر نامزد شدن از حوزه تهران اصرار دارند.

این تحرک سیاسی با اعلام موضع 110 فعال سیاسی اصلاح‌طلب معنای خاصی نیز پیدا کرده است. در حالی که در امتداد اغتشاشات سال گذشته خاتمی به عنوان لیدر اصلاحات به دنبال رفتارهای گزنده سیاسی است، بیانیه تعداد قابل توجهی از اصلاح‌طلبان استخوان‌دار، حکایت از آن دارد که برخی چپ‌ها تمایل ندارند این اردوگاه سیاسی به محلی برای جولان افرادی چون تاج‌زاده و بقایای حزب منحله مشارکت (حزب اتحاد ملت) بدل شده و آنها با جزوه‌نویسی و کودتای سیاسی، اصل اصلاح‌طلبی را قبضه کنند.

دبیرکل حزب‌الله لبنان در پاسخ به تهدیدهای رژیم صهیونیستی گفت: «ما آماده مقابله با دشمن در هر نقطه‌ای هستیم و اگر اسرائیل به ما حمله کند به جای ۱۰۰ هزار نفر یک میلیون آواره در شمال خواهد داشت». او درباره موضوع اصلی منطقه در این روزها یعنی غزه گفت: «آنچه امروز منطقه و دنیا را به خود مشغول کرده، مساله فلسطین و جنایت‌ها و تجاوزهایی است که علیه مردم غزه انجام می‌شود. ۱۳۰ روز از تجاوزهای رژیم صهیونیستی می‌گذرد و چیزی جز انتقام از غیرنظامیان بی‌دفاع ندیدم و این رژیم نتوانست اهداف خود را محقق کند. مقاومت و جانفشانی مردم غزه در طول تاریخ بی‌سابقه است». 

دبیرکل حزب‌الله لبنان به حمایت‌های مقاومت لبنان از غزه اشاره و تاکید کرد: «حمایت‌هایی که ما در لبنان از مردم غزه می‌کنیم مسؤولیت اخلاقی و دینی است که بر گردن همه ما است. آنچه در غزه رخ می‌دهد باید وجدان هر انسانی در جهان را به لرزه درآورد. ما در جبهه لبنان اقدامات‌مان در حمایت از غزه منطبق با ارزش‌های اخلاقی و دینی است و در این امر سرزنش و حرف‌های هیچ‌کس برای ما مهم نیست». سیدحسن نصرالله با تاکید بر اینکه «به‌وجود آمدن رژیم اشغالگر آغاز تمام بحران‌ها در منطقه و تاریخ لبنان شاهدی بر این مساله است» گفت: «اسرائیل قوی خطری برای تمام منطقه است و اسرائیلی که ضعیف و هراسان است خطرش کمتر است. با توجه به رویدادهای غزه، خروج شکست‌خورده اسرائیل قبل از اینکه مصلحتی برای فلسطین باشد، مصلحتی ملی برای تمام کشورهای منطقه است. ایجاد جبهه لبنان برای مقابله با رژیم اشغالگر در وهله اول منفعتی ملی برای ممانعت از پیروزی اسرائیل است». دبیرکل حزب‌الله با انتقاد از افراد و جریان‌هایی که حمایت مقاومت لبنان از مقاومت و مردم فلسطین را «بی‌فایده» می‌خوانند، گفت: «مشکل اصلی اینجاست که برخی‌ها معتقدند اقدامات ما در جبهه لبنان بی‌فایده است و این امر فاجعه‌بار است. برخی‌ درباره فداکاری‌هایی که در مقابل دشمن انجام می‌دهیم از عبارت‌های توهین‌آمیز استفاده می‌کنند، برخی‌ هم از پیش قضاوت می‌کنند و دستاوردها و پیروزی‌های ما را خیالی و وهمی توصیف می‌کنند». او ادامه داد: «این قشر که مدعی است قوانین بین‌المللی از ما محافظت خواهد کرد و درباره فواید مقاومت بحث و جدل می‌کنند، ناامیدکننده هستند. با اقشاری که از پیش قضاوت نمی‌کنند می‌توان گفت‌وگو کرد و باید دقت کنیم که این گفت‌وگوها به گفت‌وگوهای فرقه‌ای تبدیل نشود. اختلاف‌ نظر درباره اسرائیل از همان زمان تاسیس رژیم اشغالگر در لبنان وجود دارد و ما هم شهدای مسلمان و هم شهدای مسیحی داریم که در مقابله با این دشمن به شهادت رسیدند. نباید این مشکلات را فرقه‌ای کرد. مسؤولیت برخی مواضع را گردن فرقه خاصی انداخت». 

سیدحسن نصرالله در ادامه گفت: «بار سنگین مقابله با دشمن در جبهه لبنان بر دوش مردم روستاهای مرزی و اهل جنوب است و تعداد زیادی از شهدا فرزندان روستاهای مرزی هستند و این امر اراده واقعی اکثریت را نشان می‌دهد که فراتر از فرقه‌هاست». دبیرکل حزب‌الله لبنان در بخش دیگری از سخنان خود خاطرنشان کرد: «مقاومت با فداکاری‌های خود از تمام لبنان دفاع می‌کند و اگر مقاومت نبود، دشمن این کشور را اشغال می‌کرد. با توجه به قواعد بازدارندگی که مقاومت ایجاد کرده است، دشمن تنها در نقاط مشخصی می‌جنگد. به دلیل وجود مقاومت دشمن حساب ویژه‌ای از لبنان می‌برد و کشورهای جهان به دلیل وجود جبهه جنوب هیات‌هایی به لبنان می‌فرستند». او درباره اهداف سفرهای هیأت‌های غربی به لبنان گفت: «تنها هدف سفر هیات‌های غربی به لبنان محافظت از اسرائیل و بازگرداندن شهرک‌نشینان صهیونیست به شمال سرزمین‌های اشغالی است. هیات‌های غربی به هیچ وجه به تجاوزها و جنایت‌های غزه نمی‌پردازند و تنها درباره رژیم صهیونیستی صحبت می‌کنند. آنها فقط درباره امنیت اسرائیل و بازگشت شهرک‌نشینان صحبت می‌کنند». 

نصرالله در ادامه تاکید کرد: «امتیازات سیاسی‌ای که از طرف‌های مختلف به ما پیشنهاد می‌شود هیچ تاثیری بر ما نمی‌گذارد و باعث نمی‌شود جبهه لبنان را متوقف کنیم؛ جبهه جنوب برای فشار و حمایت و مشارکت در راستای شکست و تضعیف دشمن و توقف تجاوزها به فلسطین است». او با بیان اینکه «دشمن اکنون در وضعیتی نیست که شروط خود را بر لبنان تحمیل کند بلکه خودش ضعیف و بحران‌زده است» گفت: «ما از طرف لبنانی می‌خواهیم جز اجرای قطعنامه ۱۷۰۱ شروط دیگری نیز قرار دهد. دشمن هر کاری بکند ما تسلیم نخواهیم شد و حتی اگر به ما حمله کند تا زمان توقف تجاوزها به غزه جبهه جنوب را متوقف نخواهیم کرد». دبیرکل حزب‌الله در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: «تمام تحولات منطقه را دنبال می‌کنیم و هر احتمالی مطرح است و ما در جنوب مبارزه می‌کنیم و چشم‌مان به غزه است؛ هر زمانی که در غزه آتش‌بس شد در جنوب لبنان نیز آتش‌بس خواهد شد». نصرالله در واکنش به تهدیدات وزیر امنیت قومی رژیم صهیونیستی درباره حمله به لبنان نیز گفت: «اگر نمی‌خواهی جنگ با ما را متوقف کنی پس خوش آمدی! اگر دشمن تهدیدات خود علیه ما را متوقف نکند باید بداند 100 هزار صهیونیستی که شمال سرزمین‌های اشغالی را ترک کردند به این منطقه باز نخواهند گشت». سید مقاومت در پایان گفت: «هر کس ما را به گسترش جنگ تهدید می‌کند، بداند ما نیز آن را گسترده‌تر خواهیم کرد و اگر گمان می‌کند مقاومت احساس ترس می‌کند کاملا در اشتباه است. عزم و اراده مقاومت امروز بیشتر شده و ما آماده مقابله با دشمن در هر نقطه‌ای هستیم. وزیر امنیت قومی رژیم صهیونیستی بداند اگر به ما حمله کند به جای 100 هزار نفر، یک میلیون آواره از شمال خواهد داشت».

علیمحمد هنرمند: بیش از ربع قرن از 2 خرداد 1376 به عنوان یکی از نقاط تاثیرگذار تاریخ سیاسی معاصر ایران می‌گذرد. در این بازه زمانی، آنچه «جبهه اصلاحات» با تمام دسته‌بندی‌هایش شناخته می‌شود، در قالب یک بازیگر موثر در سپهر سیاسی کشور نقش‌آفرین بوده است. بررسی فراز و نشیب‌های این بازیگر در جایگاه پیروز انتخابات ریاست‌جمهوری 92،80،76 و 96 و بازنده میدان‌های 84، 88 و 1400 نیازمند بازخوانی مولفه‌های متعددی است که از حوصله یک متن خارج است. با این حال یکی از چالش‌های این جریان در 3 دهه گذشته، به نسبتش با نامی که آن را نمایندگی می‌کند بازمی‌گردد. نخستین سوال این است: اصلاح‌طلبی که ترجمه مشی «رفرمیسم» در ادبیات سیاسی مدرن است، چه مختصاتی دارد و آیا جبهه اصلاحات همسو با آن بوده است؟ این پرسش کلیدی را احتمالا بتوان مهم‌ترین ابزار هر تحلیلگر و کنشگر سیاسی برای دست یافتن به پاسخ باقی سوالات درباره جبهه اصلاحات دانست. اصلاح‌طلبی یا همان مشی «رفرمیسم» چند اصل کلی دارد: 1- قائل به حفظ نظم سیاسی و به عبارتی مخالف با انقلاب و براندازی است، 2- از آنجا که خود را بلوکی از ساختمان حاکمیت می‌داند، نسبت به سرنوشت نهایی نظام سیاسی احساس مسؤولیت می‌کند، 3- تغییر را تنها در مسیر قانونی مشروع می‌داند و ستیز با قانون را به مثابه عاملی در بلاموضوع شدن خود نکوهش می‌کند، 4- نقشه راه تغییر خود را به گونه‌ای ترسیم می‌کند که تغییر به تقویت نهادهای رسمی به عنوان سمبل قانون منتهی شود. با همین مختصات جریان «اصلاح‌طلبی» اتفاقا واجد سطح بالایی از «اصولگرایی» در مشی سیاسی خود است. طبیعتا اصلاح‌طلبی را که میل به براندازی داشته باشد، میان خود و نظام سیاسی دوگانگی تعریف کند، بی‌اعتبار کردن قانون را به عنوان بخشی از کارویژه خود تعریف کند یا به دنبال تضعیف نهادهای قانونی از طریق ورود به همان نهادها باشد، نمی‌توان در قاموس اصلاح‌طلبی تعریف کرد. واقعیت امر آن است که مهم‌ترین چالش جبهه اصلاحات در ایران، همین بی‌نسبتی با مختصات اصلاح‌طلبی بوده است؛ آنچنان که در نقض هرکدام از این 4 مورد می‌توان به مصادیق زیادی از جمله رفتار ضد ملی این جبهه پس از شکست در انتخابات سال 88 اشاره کرد.

بی‌نسبتی با این مختصات باعث شده اصلاح‌طلبان در 26 سال گذشته در تعریف یک شاخصه هویتی برای خود ناکام بمانند؛ آنچنان که آنها در زمان پیروزی در انتخابات حتی کوچک‌ترین حقی را برای جناح شکست‌خورده قائل نمی‌شوند و زمانی که خود در همین زمین شکست می‌خورند، -وگاه حتی اساس انتخابات- را زیرسوال می‌برند. با این تعاریف، اصلاح‌طلبان در شکننده‌ترین موقعیت خود به سر می‌برند. آنها از سویی اگر بخواهند با رادیکالیسم تجویزی از سوی ضدانقلاب همراهی کنند، قادر به تعریف جایگاهی برای خود نیستند (چون برخلاف برهه‌هایی همچون سال 88، دیگر کانون رهبری این رادیکالیسم را در دست ندارند) و اگر بخواهند در موقعیت پیشین خود قرار بگیرند، شاهد آن خواهند بود که بخش بزرگی از بدنه اجتماعی خود را از دست داده‌اند. طبیعی است در این شرایط بخش قابل توجهی از چهره‌ها و گروه‌های اصلاح‌طلب به دنبال آن هستند با عبور کامل از اصلاح‌طلبی به مثابه «رفرمیسم»، در زمین رادیکالیسم برای خود هوادار پیدا کنند. ناگفته پیداست اتخاذ چنین سیاستی، تمام امیدهای آنها برای بازگشت دوباره به قدرت را از میان می‌برد. 

اما در سوی دیگر، شاخه‌هایی از جریان اصلاحات به دنبال بازتعریف خود در جایگاه «رفرمیست» هستند.

عدم همراهی بخشی از چهره‌های اصلاح‌طلب با موضع طیف رادیکال مبنی بر تحریم انتخابات، نشان از این یک خیز امیدوارکننده برای شکل‌گیری یک عقلانیت اصلاح‌طلبانه در میان این گروه دارد. یقینا این تجدیدنظرطلبی برای حرکت به سمت اصلاح‌طلبی مسؤولیت‌مدار را باید گامی سازنده برای جبران مسیر اشتباهی دانست که جبهه اصلاحات در 26 سال گذشته طی کرده است.