گفت‌وگو:  سیدمهدی موسوی: یکی از شعارهای دولت جدید «بالا بردن کرامت انسانی» و «بازگرداندن عزت نفس» مردم بود اما سوءتدبیر در اجرای طرح توزیع سبد کالا، از پیشنهاد تا اجرا، چهره نامناسبی را از ایران به جهان مخابره کرد. این روزها نیز شاهد مواجهه نادرست دولت در مسأله یارانه نقدی هستیم. نحوه مواجهه با پدیده‌هایی مثل فقر بیش از مواجهه اقتصادی، به رویکرد فرهنگی نیاز دارد. رهبر حکیم انقلاب در دیدار با خبرگان ملت فرمودند: «با مسائل فرهنگی شوخی نمی‌شود کرد، بی‌ملاحظگی نمی‌شود کرد؛ اگر چنانچه یک رخنه فرهنگی به‌وجود آمد، مثل رخنه‌های اقتصادی نیست که بشود [آن را] جمع کرد، پول جمع کرد یا سبد کالا داد یا یارانه نقدی داد؛ این‌جوری نیست، به این آسانی دیگر قابل ترمیم نخواهد بود». نحوه مواجهه صحیح با مقوله «فقر» باعث شد سراغ دکتر عطاءالله رفیعی‌آتانی، مدیر گروه اقتصاد موسسه آموزش عالی علوم انسانی و استاد دانشگاه‌ علامه برویم. وی که دبیری علمی اولین و دومین کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی و همایش‌های ملی الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت را در کارنامه دارد، تغییر نوع نگاه به مساله فقر و غنا را یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای برخورد فرهنگی با این پدیده می‌داند و می‌گوید وقتی با نگاه دینی به این مساله نگاه کنیم متوجه می‌شویم کمک به فقیر راه تعالی فرد غنی را فراهم می‌کند و از این نگاه و تعبیر حضرت امام، فقرا می‌شوند «ولی‌نعمتان ما». وی همچنین به ابزارهای حکومت اسلامی برای رفع پدیده فقر اشاره دارد که از جمله آن به اموال عمومی، مالیات‌ها، درآمدهای عمومی چون درآمدهای نفتی، زکات و خمس اشاره می‌کند اما نگران نگاه منفعت‌طلبانه غربی است که در جوامع اسلامی هم در حال گسترش است. در لابه‌لای صحبت‌های وی دریافتیم که شاید مهم‌ترین نکته این گفت‌وگو معطوف به فقر فرهنگی جامعه است. دکتر آتانی فقر فرهنگی را اینگونه مثال می‌زند: «واقعا من فکر می‌کنم کسی که در شمال شهر تهران کسی را ندارد و به جای اینکه با بچه‌هایش زندگی کند با سگش زندگی می‌کند، او از زندگی محروم‌تر است نسبت به کسی که جنوب تهران نشسته و فقط پول سنگکش را دارد ولی وقتی اذان مغرب را می‌شنود، با چه نشاطی به سمت جایی که دلش می‌تپد می‌دود».
***
  بحثمان را با اهمیت مساله حمایت از اقشار ضعیف جامعه شروع کنیم. از نظر شما این حمایت در کشورهای اسلامی و غیراسلامی چه تفاوت‌هایی دارد؟
 یکی از مسائل همه جوامع با هر تفسیر فلسفی از زندگی، این بوده است که بخشی از افراد جامعه به دلایل گوناگون از مواهب مادی برخوردار نیستند. اما همه انسان‌ها در نگاه حداقلی باید زندگی کنند و تداوم حیات داشته باشند. اینکه به چه شکلی نیازهای اینها تامین می‌شود، آنقدرها مهم نیست. بالاخره در نظام‌های فرهنگی، اقتصادی و حتی حقوقی متمایز، این نیازها یا از سوی مردم یا نهاد حکومت یا ترکیب این دو تامین می‌شود.
من فکر می‌کنم مهم‌ترین چیزی که ما نیاز داریم این است که چرا اساسا جامعه برای تامین نیازهای نیازمندان باید اقدام کند!؟ این چرایی مهم است. به طور مثال، در نگاه‌های غربی به این ماجرا بحثی مثل حقوق بشر را داریم. حقوق بشر سطوحی متعالی دارد و در سطوح پایین‌تر چیزی مثل حق حیات تعریف می‌شود، بنابراین اگر حق حیات کسی تهدید می‌شود باید راهی پیدا شود که این حق حیات او دچار آسیب نشود.
اما از منظر اسلامی، همه عرصه‌های زندگی از حیث تعلیم و تربیت آدم‌هاست. یک تعبیری حضرت امام(ره) دارند که عالم مدرسه است. همین‌طور است. همه عالم قرار است باعث رشد و تعالی ما شود. مهم‌ترین ابزار ما در این راه هم علم و عمل است. طبق مبانی اسلامی، نفس و روح انسانی برابر با علم است. وقتی ما هیچ نوع آگاهی نداشته باشیم، بی‌هوش هستیم؛ مثل جنازه. هرچه هوشیارتر می‌شویم و این آگاهی بیشتر می‌شود ما انسان‌تر می‌شویم. دومی هم عمل است. طبق مبانی اسلامی وقتی که شما عملی را انجام می‌دهید یک خصوصیتی در روح و دل آدم به وجود می‌آید. همه ما تجربه کرده‌ایم، وقتی کار خیری انجام می‌دهیم دچار یک انبساط روحی می‌شویم. احساس می‌کنیم هر مقدار که انسان بوده‌ایم انسان‌تر شده‌ایم. یعنی عمل به علم منتهی می‌شود. روح از جنس علم است و شما وقتی با هر ابزاری او را گسترش و تعالی بدهید یعنی او را عالم‌تر و چشم و دلش را به روی حقایق بازتر کرده‌اید.
  حالا یک آدم فقیر یا ثروتمند چطور قرار است در این مدرسه تعلیم ببیند؟ آیا این تعلیم و تربیت به یک اندازه برای هر دو تعریف شده است؟
 ما انسان‌ها یک عده فقیر می‌شویم و عده‌ای هم پولدار. هر دوی ما می‌دانیم که این عالم محل ابتلا است. ابتلائاتی که قرار است ما را تربیت کند. محل تعلیم و تعلم من فقر است و محل تعلیم و تربیت تو پولداری. چنانکه همه عرصه‌های زندگی اینگونه است.
اگر با این دید نگاه کنیم، کسی که فقیر است صبر می‌کند و استغنا می‌جوید. یعنی فقر خودش را باعث ذلت خودش قرار نمی‌دهد. کار و تلاش می‌کند چون می‌خواهد رشد کند. فقیر در کنار کار و تلاش، خدا را شکر می‌کند و خودش را با بدتر از خودش مقایسه می‌کند. همه چیزهایی را که ما و شما آن را برای او مانع می‌بینیم، تبدیل به فرصت می‌کند. حتی ممکن است به اینجا برسد که بگوید اصلا من ثروتمندی را نمی‌خواهم، می‌خواهم تعالی پیدا کنم. خداوند متعال ابزار به این خوبی به من داده که بتوانم از دنیا جدا بشوم. همین که این حس را پیدا بکند در مسیر تربیت قرار گرفته است.
کسی که پولدار است می‌گوید من آمده‌ام در این عالم رشد کنم و پولداری من و فقر طرف مقابل، یک فرصت عظیمی برای من است. حضرت امیر(ع) در نهج‌البلاغه نامه معروفی به امام حسن مجتبی(ع) دارند که مضمونش این است: آن فقیری که تو به او کمک می‌کنی باید خیلی ممنون او باشی. وقتی به فقیری کمک می‌کنی مثل این است که باری به او داده‌ای که تا قیامت آن را برای تو بیاورد یعنی روزی که از هر روزی به آن چیز نیازمندتر هستی، آن را به تو پس می‌دهد. فقرا چنین نقشی را برای زندگی اغنیا ایفا می‌کنند. حال از این نگاه و تعبیر امام(ره)، فقرا می‌شوند «ولی‌نعمتان ما». یعنی همه‌کاره آنها هستند.
  تا اینجا بیشتر از منظر فردی به این موضوع نگاه کردیم. یعنی وظایفی که من فقیر یا ثروتمند در برابر دیگران دارم. نظام اجتماعی و سیاسی چه نقشی در این مساله دارد؟
 مبنای بحث دوم ما آیه‌ای است که می‌فرماید: «و فی اموالهم حقٌ للسائل و المحروم» (الذاریات/ آیه 19). در اموال اغنیا حقی برای فقرا وجود دارد. مرحوم شهید صدر درباره این حق فقرا دو مساله را بیان می‌کند. یکی حق اخوت است:«انما المومنون اخوه». مثلا می‌گویند در زمان ظهور افراد از جیب هم پول برمی‌دارند. در واقع فقیری وجود ندارد یعنی همه به حقوق و وظایفشان آشنا هستند. دوم اموال عمومی است. جالب است بدانید که تمام اموال طبیعی و ثروت‌های طبیعی مال همه مردم است و فقیر و غنی در آن فرقی ندارند. حالا شما ابزاری مثل مالیات‌های اسلامی را هم اضافه کنید. اما اصل این اموال، اموالی است که نیاز نیست از شما بگیرند و به دیگران بدهند، مال همه مردم است. اما اگر این کافی نبود، باز هم چیزی مثل زکات تعریف شده است. چون خمس برای حکومت اسلامی است یعنی از جنس مالیات است و حکومت می‌تواند در همه امور هزینه کند اما زکات فقط برای فقراست. یعنی فرض کنید که ما منابع عمومی را در اختیار قرار دادیم اما باز هم عده‌ای فقیر هستند. حالا یک امکانی وجود دارد که از برخوردارها بگیرند و به دیگران بدهند.
جالب است بدانید که در اسلام مرزی وجود دارد که کفاف زندگی است. اگر فرد پایین‌تر از آن بیفتد، باید زکات بگیرد و اگر بالاتر از آن بیفتد باید خمس بدهد. سیستم کاملی است. این خط هم خط مطلق فقر نیست که کف زندگی باشد بلکه زندگی آبرومند مدنظر است. یعنی این‌جور نیست که بگوییم یک خط فقری وجود دارد که حتما باید از آن پایین‌تر برود تا مستحق شناخته شود. ممکن است آدم‌هایی باشند که به دلیل آبرو یا دلایل دیگر سطح زندگی‌شان باید بالاتر باشد. حتی حکومت باید تأمین کند. اگر آبروی کسی وابسته به این بود که یک ماشین خیلی خوب داشته باشد، سیستم باید این کار را برایش بکند. پس دو تا مفهوم به وجود می‌آید؛ فقر مطلق و فقر نسبی.
موضوع فقر مطلق حداقل‌های زندگی است ولی موضوع فقر نسبی مقایسه با دیگران است. ممکن است من فقیر مطلق نباشم اما نسبت به دیگران عقب باشم بنابراین حفظ انسانیت مهم است. مثلا ما بحثی داریم به اسم مفلَّس یعنی ورشکسته. یک آدم پولداری که ورشکسته شد، اموالش مصادره می‌شود تا به طلبکارها بدهند. می‌گویند از اموالش تا آن مقداری را بگیرید که باقیمانده‌اش لایق حال او است و برای او حفظ آبرو می‌کند. مثلا اگر کسی ماشین خوب سوار می‌شد، نباید آن را از او بگیرند که وسط خیابان خوار شود.
  برعکس مبانی غربی در اسلام فقط حق حیات مطرح نیست بلکه باید کرامت انسانی حفظ شود!
بله! کرامت انسان یعنی ما با فقر مبارزه می‌کنیم چون کرامت در ذات انسان است. حفظ انسانیت انسان کمتر از حفظ حق حیات نیست. در مبانی غربی حق حیات موضوعیت دارد اما در مبانی اسلامی، کرامت انسانی باید حفظ شود. این کرامت نیز دوسویه باید حفظ شود. هم فقیر باید حفظ کند که می‌گویند صورتش را با سیلی سرخ نگه دارد و عرض نیاز نکند؛ این‌طور نیست که خوشحال باشد که کمیته امداد کمکش می‌کند، چون باید کرامت و عزتش را حفظ کند. از آن طرف آدم برخوردار هم باید بموقع و بدون نیاز به سوال به او بدهد تا کرامتش حفظ شود. علاوه بر این، دو طرف باید بزرگوارانه برخورد کنند. وقتی انسان کمک می‌کند نباید دیده شود. در خفا کمک کند. یعنی حفظ آبرو کند.
اگر این فضا محقق شود به نظرم مشکل اصلی برای انفاق‌کننده‌ها است، نه فقرا. به این علت که فقرا باید منت بگذارند که کمکی را از کسی قبول کنند. می‌گویند وقتی شما به فقرا کمک می‌کنید قبل از اینکه به فقیر برسد به دست خدا می‌رسد. یعنی همین که شما قصد می‌کنید، مثل نماز حالت قرب به شما دست می‌دهد. آن موقع باید از فقرا تشکر کرد که این توفیق را به ما داده‌اند.
این‌طور جمع‌بندی کنم که ما در ماجرای حقوق اقشار ضعیف با یک بحث چندسطحی روبه‌رو هستیم؛ یکی آن نگاه انسان‌شناسانه بود که تربیتی و برای همه ما بود. دوم آن مبنای حقوقی و فقهی که همان بحث مالکیت منابع طبیعی و ثروت‌های طبیعی است که مال عموم جامعه است، در کنار آن بحث اخوت اسلامی و تنظیمات حقوقی مثل وضع خمس و زکات یعنی نهاد مبارزه با فقر.
نکته بسیار مهم این است که این اعمال چون با قصد قربت انجام می‌گیرد باید ابزار درون‌زای آن محقق شود. نیاز به سازوکارهای بیرونی نیست. یعنی زکات و خمس و همه اینها در یک فضای اعتقادی انجام می‌گیرد. کسی را مجبور نمی‌کنند که شما خمس و زکات بدهید. فرد تصمیم می‌گیرد بین خود و خدا.
حالا در هر شرایطی که کار بر زمین ماند، دولت اسلامی باید این پروژه را مدیریت کند یعنی از یک طرف فرهنگسازی و از سوی دیگر نهادسازی کند. آن هم در حد مبارزه و از بین رفتن فقر نسبی و نه فقط فقر مطلق. یعنی افراد زندگی‌های شایسته خودشان را پیدا کنند. شما این مسائلی را که مطرح کردم با فضاهای غربی مقایسه کنید. ببینید چقدر فرق می‌کند! روح متعالی انسانی به صورت طبیعی در آن نیست.
   البته هر دوی اینها در اینکه کمک به فقرا یک کار انسانی است اشتراک دارند. این طور نیست؟
 یک کار انسانی هست ولی یک کار انسانی که من بگویم او دارد به من توفیق می‌دهد، نیست. اگر ما ارزش این عمل را بدانیم این حالت پیش می‌آید اما مبنای او مبنای فردگرایانه و منفعت‌طلبانه غربی است. می‌دانید که یک دوره‌هایی در تاریخ نگاه فردگرایانه مادی غلبه پیدا کرده بود. می‌گفتند اصلا کار خیر کردن مبنا نیست چون زندگی را به هم می‌زند. منفعت‌طلبی مادی اساس کار نظام سرمایه‌داری است. آدام اسمیت می‌گوید، صبح که نانوا و قصاب به سر کار می‌آیند از سر خیرخواهی‌شان نیست؛ دقیقا و فقط از سر منفعت‌طلبی مادی‌اش است، پس تو هم دلت را خوش نکن. تو هم باید همین‌طور باشی. همه ما باید همین طور باشیم. می‌گوید این همان دست نامرئی است که زندگی ما را تنظیم کرده است بنابراین هر کسی که این نظم‌دهنده را به هم بزند، زندگی را به هم زده است. تو برای کار خودت پول بگیر، او هم برای کار خودش پول می‌گیرد و اینطور زندگی سر جای خودش است.
ما باید این مبانی را در نظر بگیریم. اینکه در عمل مردمان چگونه‌اند، خودش بحث دیگری است. شما این تفسیر از فقر و دارایی را در کنار مبانی اسلامی بگذارید. تفسیر دارایی را این‌طور ببین که انسان الهی خودش را امانتدار خدا می‌داند. شهید صدر می‌فرمایند سنت امتنان، سنت استخلاف یعنی خودش را خلیفه خدا در زمین و امانتدار می‌داند. این اموال را برای خودش نمی‌داند. می‌گوید من به عنوان جانشین در این اموال تصرف می‌کنم. جنس و روح مالکیت ما از نوع امانتداری است. امین، اموالش را همان جایی خرج می‌کند که کسی که به او امانت داده گفته، اگرنه خائن است. با این نگاه‌ها ببینید چقدر همه چیز فرق می‌کند. آن موقع وقتی انسان می‌خواهد خمس و زکات بدهد وسواس به خرج می‌دهد و بیشتر می‌دهد.
   آیا این خطر وجود دارد که این نگاه غربی منفعت‌طلبانه مادی در کشورهای مسلمان گسترش پیدا کند؟ مثلا بگوییم «مگر وظیفه ما است که به مستمندان و زلزله‌زده‌ها کمک کنیم؟ ما مالیات می‌دهیم و این وظیفه دولت است!»
 این خطر در همه عرصه‌های زندگی وجود دارد. می‌گویند ما سه‌زیست هستیم. یک لایه ایرانی داریم، یک لایه اسلامی داریم و یک لایه غربی. همه اینها به حسب موارد اثرش را می‌گذارد.
البته من برای آن نوع مطالبه مردم هم یک حقی قائل هستم. اینکه بگویند حکومت باید این کار را بکند. حکومت منابع عمومی مثل نفت را دارد، مالیات می‌گیرد و... بنابراین باید این کار را بکند. مطالبه مردم از دولت حق است اما این مستمسک نمی‌شود که وظیفه خودشان را در مقابل آن انجام ندهند. اگر همسایه شما دچار فقر است، با این حق که مساله‌اش حل نمی‌شود بنابراین اول باید مساله این را حل کنی و بعد بروی با دولت بحث کنی. چیزی که الان باید نگرانش باشیم این است که این نگاه منفعت‌طلبانه مادی ما را خفه نکند. نگوییم به من ربطی ندارد. فاجعه اینجا اتفاق می‌افتد که من و شما بگوییم به من ربطی ندارد.
   مدلی که ما در سازمان‌های بهزیستی و کمیته امداد خودمان داریم با مدل آنها فرق دارد؟
 مدل خاصی نیست. چیزی که ما داریم و بسیار عمیق‌تر از آنهاست همین مدل‌های مردمی است، شبکه‌هایی که ما در دل جامعه‌مان داریم و خیلی از آنها را نمی‌بینیم. زندگی خیلی‌ها با همین‌ها می‌چرخد.
   مثلا قرض‌الحسنه‌ها؟
 نه لزوما. خیلی از اینها اسم ندارند. یک آدم معتبر، یک روحانی، کاسب و دانشگاهی معتبر که ما او را نمی‌شناسیم اما واسطه و عامل حل مشکل مالی بسیاری از خانواده‌ها هستند. اصلا جنس این کار این است که نشناسیم. چیزی که ما نیاز داریم سازوکارهای مردم‌نهاد دینی است. در این نظام عقلانی است که این کمک‌ها شکل می‌گیرد.
نکته بعدی این است که فقر فقط فقر اقتصادی نیست. فقر فرهنگی هم هست. واقعا فکر می‌کنم کسی که در شمال شهر تهران کسی را ندارد و به جای اینکه با بچه‌هایش زندگی کند با سگش زندگی می‌کند، او از زندگی محروم‌تر است نسبت به کسی که جنوب تهران نشسته و فقط پول سنگکش را دارد ولی وقتی اذان مغرب را می‌شنود، با چه نشاطی به سمت جایی که دلش می‌تپد می‌دود.
بنابراین ممکن است بگوییم بسیاری از سرمایه‌گذاری‌ها باید برای مبارزه با فقر فرهنگی باشد. حکومت اسلامی همچنان که برای از بین بردن فقر اقتصادی باید تلاش بکند موظف‌تر است که برای فقر فرهنگی تلاش کند. مبارزه با فقر فرهنگی بسیاری اوقات مشکلات اقتصادی را حل می‌کند. حتی ممکن است بگویید سرمایه‌گذاری برای بهبود ظرفیت‌های انسانی زندگی. این منظر می‌گوید اگر می‌خواهید فرد تعالی اخلاقی پیدا بکند و ظرفیت‌های کار برایش ایجاد شود، به قول معروف به جای ماهی به او ماهیگیری یاد بدهید. اینها ترجیح دارد.
اگر بخواهم یک جمع‌بندی بکنم باید بگویم همه مساله ما فرهنگی است، چه آنجا که واقعاً فقر فرهنگی است و چه آنجا که فقر اقتصادی است زیرا آنجا هم مساله رشد فرهنگی فقیر و غنی وجود دارد بنابراین اگر ما با نگاه فرهنگی با فقر روبه‌رو بشویم هم فقر حل می‌شود، هم فقر را با یک نگاه تنگ‌نظرانه ندیده‌ایم. همه را با یک نگاه متعالی و جامع‌تر در نظر گرفته‌ایم و انسانی برخورد کرده‌ایم.

 

  به دولتمردان و عموم سیاسیون بگویید  سعه‌صدر بیشتری از خود نشان دهند البته رعایت انصاف و نقد منصفانه همیشه کارساز بوده.
سعید
 سیب‌زمینی 4000 تومان، مرغ و لبنیات و ... افزایش قیمت داشته، خدا می‌داند قیمت‌ها بعد از آزادسازی بهای حامل‌های انرژی چند می‌شود؟ آیا دولت به فکر قشر آسیب‌پذیر هست یا با طرح‌هایی مثل سبد کالا مشکل ما قشر ضعیف حل می‌شود؟!!
سادات عباسی
 مدتی است صحبت از مسکن اجتماعی می‌شود. مسکن اجتماعی دیگر چه صیغه‌ای است؟ آیا این هم مثل مسکن مهر که حداقل نیاز خیلی‌ از جوانان تازه متاهل و بی‌خانه‌ها را حل می‌کرد جوابگوی قشر جوان خواهد بود؟ از بخش اقتصادی روزنامه تقاضای تهیه گزارشی در این زمینه داریم.
امین و مهسا / مارلیک
 امید است در سال اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی همه ملت، دولتمردان و مجلسیان و دیگر مسؤولان همراه رهبری باشند و گوش جان به فرامین معظم‌له دهند تا شاهد پیشرفت و اعتلای کشور باشیم.
فاطمی
 ضمن تشکر از مواضع روشنگرانه روزنامه‌تان و با تبریک روز ملی فناوری هسته‌ای لطفا کمی از واقعیات و نتایج آخرین جلسه مذاکرات با حضور وزیر امور خارجه و آغاز پیش‌نویس نهایی بنویسید.
جعفری از نیشابور

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدسعید  لواسانی: برای اینکه به مدارج بالای معنوی برسیم و هدف آفرینش ما تحقق پیدا کند و دولت و جامعه ما نیز دولت و جامعه اسلامی شود، لازم و ضروری است نفسانیت و هوای نفس از وجود ما پاک شود. زیرا نفس بزرگ‌ترین دشمن انسان و انسانیت و جامعه انسانی است و تا بر آن فائق نیامده‌ایم، همواره در حجاب نفسانیت هستیم و از دیدار حق محرومیم و باید نگران باشیم که روزی ما را به زمین بزند و اسیر فتنه‌های خود کند. فتنه‌گری‌های نفس، ظهورات و جلوه‌های نفس است. نفس بتی است که هر لحظه و آنی به صورتی درمی‌آید و هیچ‌گاه از آن ایمن نیستیم. تاکنون برخی ظهورات آن را بیان کردیم و اگر خدا بخواهد در چند شماره به یکی از جلوه‌های بسیار خطرناک آن یعنی «شهرت‌طلبی» اشاره می‌کنیم. «شهرت‌طلبی» ترجمه «حب‌جاه» و به معنای تلاش برای قدر و منزلت پیداکردن است و آن از ظهورات نفس است که انسان را به هلاکت می‌کشاند و بلکه از بزرگ‌ترین مهلکات نفسانی است. «شهرت‌طلبی» در حقیقت به حب‌نفس و به مطرح‌کردن خود بازمی‌گردد و به دنبال غفلت از خدا ظهور می‌کند و بنده را از قرب الهی مانع می‌شود. از این‌رو زدودن این خصلت ناشایست به سختی ممکن است؛ چون در حقیقت کنارزدن و شکستن خود است. چنانکه حضرت امام می‌فرمایند: «تمام گرفتاری‌هایى که براى همه ما هست، براى این حب‌جاه و حب‌نفس است. حب‌جاه است که انسان را به کشتن مى‏دهد، انسان را به فنا مى‏دهد، انسان را به جهنم مى‏برد. رأس همه خطیئه‏ها همین است: «رَأْسُ کُل‌ خَطیئَهٍ» همین حب‌جاه‏ و حب‌نفس است. همه خطاها از این‌جا بروز مى‏کند. انسان چون خود را مى‏بیند و خودخواه است، همه چیز را براى خودش مى‏خواهد؛ و هر کس مانع او بشود ـ‌ولو به توهمش‌ـ با او دشمن مى‏شود؛ و هر چه را که مى‏خواهد، چون براى خودش مى‏خواهد، حدود، دیگر قائل نیست، از این جهت مبدأ همه‏ گرفتاری‌ها مى‏شود.» [تفسیر سوره حمد: 108 ـ 109] اما حقیقت «شهرت‌طلبی» چیست؟ «حقیقت «شهرت‌طلبی» تسخیر قلوب مردم و مالک‌شدن دل‌های ایشان است.» [معراج السعاده: 589] به گونه‌ای که انسان دوست دارد نام و آوازه‌اش انتشار یابد و در دل‌های مردم جای گیرد، تا مردم او را بزرگ بدارند و به او و فرمان‌های او گردن بنهند. این امر چگونه میسر است؟ وقتی که مردم او را دارای کمالی بدانند، چه کمال حقیقی و چه کمال دروغی و پنداری. به تعبیر دیگر انسان خود را به صفات و ویژگی‌ها و فضیلت‌های اخلاقی و اجتماعی آراسته می‌کند، یا چنان جلوه می‌دهد که به این خصایص آراسته است و خود را متصف به علم و دانش، عبادت و پارسایی، شجاعت و سخاوت، ریاست و قدرت، مال و ثروت، کمال و جمال و امثال آنها می‌کند. اما هدف همه تلاش‌های شبانه‌روزی برای رسیدن به این کمالات، آن است که دل‌های مردم رام او شود و به فرمان او دربیاید و مردم به او دل‌بسته شوند و او را مدح و ثنا گویند و ستایش کنند و در خدمت او درآیند و همواره یاری‌اش کنند و در یک کلام او را بزرگ بدارند و احترام کنند و همواره بر خود مقدم بدارند. [جامع‌السعادات: 2/360] خواننده محترم توجه دارد که انسان موظف است خود را به کمالات مختلف متصف کند؛ هم کمالات حقیقی چون بندگی خدا و عبادت و هم کمالات اعتباری چون خدمتگزاری به مردم و خدمت در نظام اسلامی. اما این اتصاف به کمالات دوگونه است: یا تنها برای خداست، که این در حقیقت حمد خداست که بنده کمال الهی را در خود متجلی می‌کند و شکر خداست که بنده شکر نعمت‌های الهی را به جا می‌آورد. یا به سبب تثبیت نفسانیت است که ظهور و جلوه‌ای از هوای نفس است که حقیقت آن جز حجاب و سقوط در اسفل‌السافلین نیست. چنانکه عارف عالی‌مقام و حکیم متأله ملاصدرای شیرازی می‌فرماید: «بزرگ‌ترین علت حجاب از درک حقیقت، حب‌جاه‏ و مقام‌داشتن نزد دیگران و میل به ریاست و شهرت و نفوذداشتن در بلاد و برترى بر مردمان است.» [عارف و عارف‌نمایان: 60]
چرا چنین است؟ زیرا او خود را دارای کمالاتی می‌پندارد که مردم باید به دلیل این کمالات رام او باشند و او را بزرگ شمرند. در حالی که کسی که برای خدا کار می‌کند، اصلا کمالی برای خود قائل نیست و حقیقت کمال را از آنِ خدا می‌داند و همواره خود را محتاج الطاف و فیوضات الهی می‌بیند. توجه هم داشته باشیم که مردم در «شهرت‌طلبی» متفاوت هستند. برخی در حد خانواده و دوستان خود متوقف می‌شوند، برخی در شهر و روستای خود و برخی در کشور و دولت و حکومت متوقف می‌شوند و برخی می‌خواهند جهان در برابر آنان تعظیم کند. بنابراین هیچ‌کس از این صفت خطرناک و هلاک‌کننده مصون نیست. مگر اینکه با مجاهده با نفس، حجاب نفسانیت را در خود خرق کند و نور حق را در ورای آن ببیند.

ولادت عالم و عارف ربانی «آقارحیم ارباب اصفهانی» (1297 ق)
آیت‏الله آقارحیم ارباب اصفهانی در 12 جمادی الاول سال 1297ق در اصفهان به دنیا آمد. پس از کسب مقدمات و سطوح حوزه از محضر درس اساتید برجسته‏ای همچون ابوالمعالی کلباسی، آخوند ملامحمد کاشی، سیدمحمدباقر درچه‏ای و میرزاجهانگیرخان قشقایى بهره‏ها گرفت و با آیت‏الله سیدحسین طباطبایی بروجردی هم مباحث بوده است. آیت‌الله ارباب اصفهانی به تأسی از استاد عارف و حکیم خود، جهانگیرخان قشقایی جز در هنگام اقامه‏ نماز جمعه و جماعت، عمامه نمی‏گذاشت. وفات این فقیه بزرگ در شب عید غدیرسال 1396ق در 99 سالگی روی داد.
سقوط حکومت پادشاهی و تشکیل جمهوری در اسپانیا(1931م)
اسپانیا در جنگ جهانی اول بی‏طرف ماند، ولی آلفونس سیزدهم، پادشاه وقت این کشور، برای مقابله با تشنجات داخلی با استقرار یک حکومت دیکتاتوری، بیش از پیش به موقعیت خود لطمه زد. وی در سال 1930م با برکناری نخست‌وزیر نظامی خود، درصدد اعطای آزادی‏هایى به مردم برآمد. ولی فضای باز سیاسی که پس از یک دوره طولانی دیکتاتوری در این کشور به وجود آمده بود، موجب تقویت نیروهای مخالف شد و آلفونس سیزدهم که در دوران سلطنت خود، پنج بار مورد سوء‌قصد قرار گرفته بود، در آوریل 1931م از بیم جان گریخت. خروج پادشاه اسپانیا از کشور به همه‏پرسی و اعلام جمهوری در دوازدهم آوریل آن سال انجامید. اما چندی از استقرار این حکومت نگذشته بود که سلطنت‏طلبانِ فاشیست به فرماندهی ژنرال فرانسیسکو فرانکو در 17 ژوئیه 1936م علیه جمهوریخواهان شوریدند که باعث وقوع جنگ داخلی به مدت 5/2 سال در این کشور شد. این جنگ در نهایت با پیروزی سلطنت‏طلبان بر جمهوریخواهان در 28 مارس 1939م به پایان رسید و پس از آن، حکومت دیکتاتوری 36 ساله فرانکو بر اسپانیا حاکم شد.
سفر «یوری گاگارین» فضانورد روسی به عنوان اولین انسان به فضا (1961م)
پس از آنکه دانشمندان شوروی در سال 1957م با پرتاب نخستین قمر مصنوعی زمین، در تسخیر فضا پیشگام شده بودند، در سال 1961م نیز با فرستادن نخستین انسان به فضا، در این مسابقه پیشتاز شدند. نخستین سفینه فضایى که روز 12 آوریل 1961م به فضا پرتاب شد 4700 کیلو وزن داشت. این سفینه فقط یکبار در ارتفاع 372 کیلومتری به دور زمین گردش کرد ولی همین سفر موفقیت‏آمیز و بازگشت سلامت نخستین فضانورد جهان به زمین، زمینه را برای مسافرت‏های فضایى طولانی فراهم ساخت. قهرمان این عرصه یوری گاگارین، فضانورد 27 ساله روس بود که در این روز با سفینه واستوک در مدت یک ساعت و 48 دقیقه زمین را دور زد و بدین ترتیب تحولی بزرگ در عرصه فضانوردی به وجود آمد. پس از این سفر، رقابت میان آمریکا و شوروی برای تسخیر فضا شدت بیشتری گرفت و هر کدام به موفقیت‏هایی دست یافتند. به همین مناسبت روز دوازدهم آوریل، روز جهانی فضانوردی نامیده شده است.
خرید آلاسکا از روسیه
قرارداد خرید آلاسکا از روسیه نهم آوریل‌1867 به تصویب سنای آمریکا رسید و 3روز بعد (12 آوریل) پس از امضای رئیس‌جمهوری آمریکا قطعی شد. طبق این قرارداد، آلاسکا- مهاجرنشین روسیه در شمال قاره آمریکا- به مبلغ 7میلیون و 200هزار دلار خریداری شد. «ویلیام سیوارد» وزیر خارجه وقت آمریکا برای خرید آلاسکا تلاش فراوان کرده بود. سیوارد جمهوریخواه به سناتور‌های متنفذ گفته بود که با این معامله، پای روس‌ها که در شمال کالیفرنیا مهاجرنشین ایجاد کرده‌اند، از قاره آمریکا قطع خواهد شد و از آنجا که بومیان قاره آمریکا (سرخپوستان) از سیبری مهاجرت کرده‌اند، اگر روس‌ها در اینجا بمانند به سرخپوستان کمک نظامی خواهند رساند و به‌تدریج مدعی همه قاره خواهند شد و مهاجران اروپای غربی را متجاوز اعلام خواهند کرد که دردسر بزرگی خواهدبود. آلاسکا که کانادا آن را از خاک اصلی ایالات متحده جدا کرده است اینک یکی از ایالات پنجاه‌گانه این کشور است و علاوه بر منابع زیرزمینی ازجمله نفت و جاذبه‌های توریستی و صنعت ماهیگیری دارای اهمیت استراتژیک ویژه است و ایالات متحده را در همسایگی روسیه و چین و نزدیک به ژاپن قرار داده است. روس‌های ناسیونالیست هنوز از فکر پس گرفتن آلاسکا بیرون نرفته‌اند و عمل تزار را مغایر اختیارات یک رئیس کشور می‌دانند.
 

مهدی محمدی: یکی از روش‌های بسیار مفید برای درک نقایص کلیدی دیپلماسی هسته‌ای دولت یازدهم و به دست آوردن یک تخمین دقیق از اینکه این روند در نهایت به کجا ختم خواهد شد، مقایسه تطبیقی آن با روندی است که در فاصله سال‌های 82 تا 84 طی شد.
بحث تفصیلی در این باره مجالی بسیار وسیع می‌طلبد ولی تا آنجا که به اصول کلی مربوط می‌شود مساله بسیار ساده است.
2 اصل راهنمای زیر که به دیپلماسی هسته‌ای 84-82 شکل داد، اکنون هم عینا صادق است:
1- اصل اعتمادسازی؛ به این معنا که تیم مذاکره‌کننده می‌پذیرد ایران به سبب عملکرد و اهدافش یک استثنا در جامعه جهانی است و برای تبدیل شدن به یک عضو عادی باید ترتیبات درازمدت اعتمادساز را بپذیرد و اجرا  کند.
2- اصل ارتقای روابط؛ به این معنا که در سیاست خارجی هیچ هدفی مهم‌تر از ارتقای روابط با غرب نیست و تقریبا هر دستاورد ملی از جمله موضوع هسته‌ای پیش پای این امر قابل قربانی شدن است (این جمله آقای ظریف را به یاد نگه دارید که زمانی گفت مساله هسته‌ای مانعی بزرگ بر سر راه اصلاح روابط با غرب است و این مانع باید برداشته شود).
تیم مذاکره‌کننده آقای روحانی اکنون هم انگار نه انگار 10 سال گذشته، و در این مدت هم برنامه هسته‌ای ایران و هم وضعیت ملی و جهانی به نحو کاملا بنیادین تغییر کرده، هنوز بر اساس همان اصول پیشین عمل می‌کند با این تفاوت که این بار روحانی رئیس‌جمهور است نه رئیس تیم مذاکره‌کننده، مقصود از غرب به جای اروپا، آمریکاست و همه چیز هم به نام رای مردم در انتخاباتی نوشته می‌شود که پیام اصلی آن به طور سیستماتیک در حال تحریف شدن است.
یکی از رویه‌های عجیب و غریب و بسیار زیانبار تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای که اکنون هم عینا در حال بازتولید است، این بود که تیم ایرانی با غرب بسیار خطاپوشانه برخورد می‌کرد و در حالی که کارنامه اروپا در عمل به یک توافق تقریبا یک فاجعه کامل بود، توافق‌های کوچک به سرعت به توافق‌های بزرگ بدل می‌شد؛ توافق‌هایی که اروپایی‌ها به  همان‌ها هم عمل نمی‌کردند.
اکتبر 2003 توافق سعدآباد میان تیم ایرانی و 3 کشور اروپایی منعقد شد. طرف غربی به هیچ کدام از تعهداتش طبق این توافق که مهم‌ترین آنها عادی کردن موضوع ایران در شورای حکام بود، عمل نکرد اما چند ماه بعد توافق بروکسل که در آن ایران تعلیق کامل قطعه‌سازی و مونتاژ را پذیرفته بود به غرب هدیه شد. اروپایی‌ها به تعهد خود در توافق بروکسل هم که عادی کردن پرونده در اجلاس خرداد 83 شورای حکام بود، عمل نکردند ولی باز هم مسیر ادامه پیدا کرد و در آبان 83 توافق پاریس از سوی ایران مورد پذیرش قرار گرفت که همه سیکل سوخت را در ایران صرفا در ازای مذاکره – و دیگر هیچ - تعطیل می‌کرد. توافق پاریس نیز سرنوشتی بهتر از دو توافق قبلی پیدا نکرد و اوج عمل اروپایی‌ها به آن این بود که در مرداد 84 به ایران پیشنهاد دادند تاسیسات هسته‌ای خود را تعطیل کند و به غربی‌ها اجازه بدهد برای دانشمندان بیکار شده کار پیدا کنند. اما دوستان مذاکره‌کننده باز هم از پای ننشستند و در پی توافقی دیگر بودند که کار به فرجام رسید.
نکته مهم این است که تیم مذاکره‌کننده ایرانی این محاسبه راهبردی را در ذهن غربی‌ها شکل داده بود که صرف نظر از اینکه آنها به تعهدات‌شان عمل می‌کنند یا نه، مسیر مذاکرات و گذار از یک توافق به توافقی بزرگ‌تر و جامع‌تر ادامه پیدا خواهد کرد و هیچ شرایط مفروضی وجود ندارد که ایران تحت آن شرایط از پای میز مذاکره بلند شود و تداوم مسیر را مشروط به عمل غربی‌ها به تعهدات پیشین کند.
این اتفاقی است که امروز هم به نحو زننده‌تر و البته جدی‌تری در حال وقوع است.
هم اطلاعات منابع مستقل و هم آنچه غربی‌ها خود گفته‌اند نشان می‌دهد طرف غربی به هیچ کدام از تعهداتش طبق توافق ژنو عمل نکرده است. گروه 1+5 (و در واقع آمریکا) 3 تعهد اساسی در برنامه اقدام مشترک توافق شده در ژنو پذیرفت:
1- واگذاری 2/4 میلیارد دلار پول نقد به ایران
2- لغو تحریم پتروشیمی، طلا و خودرو به گونه‌ای که ایران بتواند حدودا 3/1 میلیارد دلار از این ناحیه درآمد داشته باشد.
3- باز کردن یک کانال بانکی برای خرید دارو و غذا و برخی اقدامات دیگر به ارزش 5/1  میلیارد دلار
اکنون ما در موقعیتی هستیم که با استناد به آنچه خود غربی‌ها گفته‌اند استدلال کنیم 1+5 به هیچ کدام از این 3 تعهد خود عمل نکرده است.
ایران هنوز نتوانسته 2/4 میلیارد دلار وعده‌داده‌شده را وارد خاک خود کند، از ناحیه لغو تحریم طلا و پتروشیمی و خودرو درآمد چندانی عاید ایران نشده و کانال بانکی هم که بنا بود برخی خرید‌ها را تسهیل کند همچنان وجود خارجی ندارد.  جالب است که روزنامه وال‌استریت ژورنال دو روز پیش نوشته بود آمریکا دسترسی ایران به این پول‌ها را فراهم نکرده چون مطمئن نیست ایران آنها را در چه راهی مصرف خواهد کرد و این یعنی احتمالا آقای ظریف باید فاکتور خریدهای کشور را هم دانه به دانه برای جان کری فاکس کند تا خیال مبارک کاخ سفید از این بابت که ایران دست از پا خطا نمی‌کند، کاملا آسوده باشد!
با این وضع، یعنی در حالی که نه تنها رفتار آمریکا پس از توافق ژنو بشدت توهین‌آمیز بوده بلکه حتی آنها به توافقی که صددرصد به نفعشان هم بوده عمل نکرده‌اند، باز می‌بینیم تیم مذاکره‌کننده ایرانی بی‌آنکه خم به ابرو بیاورد یا لااقل درباره میزان عمل آمریکا به توافق ژنو گزارشی به ملت بدهد، شتابان در حال حرکت به سمت امضای یک توافق بزرگ، جامع و تقریبا دائم با غربی‌هاست.
سؤال کلیدی و بسیار مهم اکنون این است: چگونه می‌توان انتظار داشت غربی‌هایی که به تعهدات مختصر خود طبق توافق ژنو عمل نکردند، به تعهداتی بسیار مهم‌تر و بزرگ‌تر در چارچوب یک توافق جامع عمل کنند و چه چیز آنها را از اینکه دوباره با ملت ایران خدعه نکنند، باز می‌دارد؟
حقیقت این است– و این حقیقت تلخی است- که این رفتار آمریکا همانقدر که در ماهیت پلید خود آنها ریشه دارد، محصول رفتار و نوع عملکرد دولت ایران هم هست.
وقتی دولت:
اولا: حتی به طور لفظی مایل به مقابله به مثل در مقابل اقدامات خصمانه غربی‌ها نیست.
ثانیا: در قبال بدعهدی آنها خطاپوشانه رفتار می‌کند اما منتقدان داخلی خود را به خشمگینانه‌ترین شکل ممکن ـ‌و با استفاده از همه ابزارهای رسانه‌ای، سیاسی، امنیتی و اجرایی‌ـ‌ می‌نوازد.
ثالثا: آنقدر درباره دستاوردهای توافق ژنو نزد افکار عمومی غلو کرده که حالا راهی برای گله از غربی‌ها برایش نمانده.
رابعا: طرف غربی را متقاعد کرده که آنها هر طور رفتار کنند تیم مذاکره‌کننده پای میز مذاکره خواهد ماند و در اراده‌اش برای امتیازدهی تغییری ایجاد نمی‌شود؛ آیا منطقی است انتظار داشته باشیم دولت آمریکا به قول و قرارش پایبند بماند یا از تهدید ملت ایران دست بردارد و به یک توافق منطقی و خوب بیندیشد؟
دولت نه فقط برای سامان دادن به اقتصاد بلکه حتی برای تغییر دادن محاسبات آمریکایی‌ها هم باید به خود برگردد. اگر محاسبات دولت اصلاح شود، دیده‌ایم طولی نمی‌کشد که آمریکایی‌ها هم خود را با آن وفق خواهند داد؛ اگرنه توقع نتیجه‌بخشی از این روند طلب روزی ننهاده کردن است.
پاریس و سعد آباد را به یاد بیاورید. 
 

تا حالا دقت کردین برف شادی برای شادیه
ولی وقتی میزنی همه بهت فحش میدن؟
نه، جان من دقت کرده بودین؟